જ્યારે આપણે જોઈએ છીએ કે પાકિસ્તાનની ચૂંટણીઓમાં શું થઈ રહ્યું છે ત્યારે આપણે આભારી થવું જોઈએ કે આપણી લોકશાહી વધુ મજબૂત છે. અમારી ચૂંટણી મુક્ત અને નિષ્પક્ષ રહે છે. ત્યાં આર્મી જ રાજકીય પક્ષોને નિયંત્રિત
કરે છે. પાકિસ્તાનમાં 8 ફેબ્રુઆરીના રાષ્ટ્રીય ચૂંટણીમાં સાચા પ્રતિસ્પર્ધી બે વ્યક્તિઓ હતા. તેઓ આર્મી ચીફ જનરલ અસીમ મુનીર અને પાકિસ્તાન તહરીક-એ-ઈન્સાફ (પીટીઆઈ)ના સ્થાપક ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ઈમરાન ખાન હતા.
જનરલ મુનીરે પડદા પાછળથી અને અન્ય સંસ્થાઓ અને વ્યક્તિઓ દ્વારા ખાનને કચડી નાખવાનો પ્રયાસ કરવા માટે તમામ શક્તિઓનો ઉપયોગ કર્યો હતો, પરંતુ પરિણામો દર્શાવે છે કે તે એમ કરવામાં નિષ્ફળ રહ્યા છે. ઈમરાન ખાને પાકિસ્તાનમાં સામાન્ય ચૂંટણી જીતી લીધી છે. જોકે, તેઓ સરકાર બનાવી શકશે નહીં કે વડા પ્રધાન બની શકશે નહીં. પાકિસ્તાનના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન નવાઝ શરીફને વિરોધ છતાં સેનાનું સમર્થન હતું. તેથી, નવાઝ શરીફની પાકિસ્તાન મુસ્લિમ લીગ (એન) અને બિલાવલ ભુટ્ટો ઝરદારીની પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટી (પીપીપી) નવી સરકારનો દાવો કરવા માટે ગઠબંધન કરે તેવી શક્યતા છે – જેલમાં બંધ ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ઈમરાન ખાન દ્વારા સમર્થિત અપક્ષો ઉમેદવારોએ સૌથી વધુ સીટો જીતી હોવા છતાં.
પીએમએલ(એન) અને પીપીપી, જેણે રવિવારે બેઠક યોજી હતી અને સૈદ્ધાંતિક રીતે દેશને રાજકીય અસ્થિરતાથી બચાવવા માટે સંમત થયા હતા. ઈમરાન ખાને ચૂંટણી લડી ન હતી અને તેમની પાર્ટી પાકિસ્તાન તહરીક-એ-ઈન્સાફ (પીટીઆઈ)ને બેલેટ પેપર પર તેના ચૂંટણી ચિન્હનો પણ ઇનકાર કરવામાં આવ્યો હતો. જોકે, તેમનો પક્ષ, ‘અપક્ષ’ તરીકે ચૂંટણી લડીને સંસદમાં સૌથી મોટા જૂથ તરીકે ઊભરી આવ્યો છે. લગભગ એક વર્ષથી જેલમાં રહેલા ઈમરાન ખાન માટે આ એક અસાધારણ જીત છે. મતદારો સુધી તેમની પાસે કોઈ પહોંચ ન હોવા છતાં આ થયું.
જોકે, આ પગલાંઓ અને ઇમરાન ખાનના અગ્રણી સાથીદારો પર દબાણ હોવા છતાં અપક્ષ તરીકે ચૂંટણી લડતા પીટીઆઈ ઉમેદવારો સૌથી મોટા જૂથ તરીકે સામે આવ્યા હતા. તેઓએ નેશનલ એસેમ્બલીમાં (91)(અત્યાર સુધી ઘોષિત) જનરલ મુનીરનો પસંદગીનો પક્ષ, શરીફની પાકિસ્તાન મુસ્લિમ લીગ (એન) (71) અથવા ભુટ્ટો-ઝરદારીઓની પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટી (પીપીપી) (53) કરતાં વધુ બેઠકો મેળવી હતી. વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં, તે પીપીપી છે જે સરકારની રચના માટે નિર્ણાયક છે. તેણે સિંધ જાળવી રાખ્યું છે અને પંજાબમાં પણ જીત મેળવી છે.
જનરલ મુનીરે પીએમએલ (એન) અને પીપીપીને પીએમએલ (એન)ના નેતા અને નવાઝ શરીફના ભાઈ શેહબાઝ શરીફની આગેવાની હેઠળની ચૂંટણી પૂર્વેની પીપલ્સ ડેમોક્રેટિક મૂવમેન્ટ (પીડીએમ) સરકારના બીજા સંસ્કરણમાં હાથ મિલાવવાની વિનંતી કરી છે. સરકાર બનાવવા પર બંને વચ્ચે વાતચીત થઈ રહી છે, પરંતુ વાટાઘાટો મુશ્કેલ હશે. કારણ કે, બંને પક્ષો માટે ઘણું જોખમ છે. અંતે, જનરલ મુનીર અને તેના સેનાપતિઓની ટોળી બંને પક્ષો વચ્ચે ‘પાકિસ્તાનના ભલા’ માટે સમાધાન કરાવશે. પીએમએલ (એન) અને પીપીપી સરકાર ચોથી વખત પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાન બનવાની નવાઝ શરીફની આકાંક્ષાને પૂર્ણ કરી શકશે નહીં, પરંતુ પીએમએલ (એન) તેમના હેતુ માટે બળપૂર્વક લડશે.
આ પરિદૃશ્ય પર એવા મુખ્ય ખેલાડીઓ પણ છે જેમની પોતાની યોજનાઓ હોઈ શકે છે. જો વડા પ્રધાન પીએમએલ(એન)ના હોય તો આસિફ ઝરદારી ફરીથી રાષ્ટ્રપતિ બનવા ઇચ્છતા હોઈ શકે છે. વધુમાં નવાઝ શરીફની પુત્રીને પંજાબના મુખ્ય પ્રધાન તરીકે જોવામાં આવી રહી છે, જેનો અર્થ એ થશે કે, નવાઝ શરીફના ભાઈ શાહબાઝ શરીફ વડા પ્રધાન બની શકે છે. તે પછી બિલાવલ ભુટ્ટો છે, જે એક નવા, આત્મવિશ્વાસથી ભરપૂર, વડા પ્રધાનપદ માટે ઇચ્છુક છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પાકિસ્તાને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અમેરિકા સહિતના મહત્ત્વના સહયોગીઓનું સમર્થન ગુમાવ્યું છે. 2021માં અફઘાનિસ્તાનમાંથી અમેરિકાની પીછેહઠ બાદથી પાકિસ્તાન તરફની સૈન્ય અને આર્થિક મદદમાં ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે. આ દરમિયાન ભારતે પાકિસ્તાન સાથે વાતચીત કરવાનો ઇનકાર કર્યો છે જ્યાં સુધી પાકિસ્તાન આતંકવાદને સમર્થન આપવામાં તેની ભૂમિકાને સ્વીકારે નહીં.
પાકિસ્તાને સ્થાનિક આતંકવાદની ચિંતાઓ સાથે પણ લડવું જોઈએ. કારણ કે, પાકિસ્તાની તાલિબાનની નાગરિક અને લશ્કરી લક્ષ્યો પર હુમલો કરવાની ઇચ્છા વધી રહી છે. આને અફઘાનિસ્તાનમાં તાલિબાનની સત્તાના પુનરાગમનને કારણે બળ મળ્યું, છેલ્લા કેટલાક દાયકાઓમાં અફઘાન તાલિબાનને ટેકો આપવાની પાકિસ્તાનની પોતાની નીતિ દ્વારા સંભવ બન્યું.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલા વિચારો લેખકના પોતાના છે.
જ્યારે આપણે જોઈએ છીએ કે પાકિસ્તાનની ચૂંટણીઓમાં શું થઈ રહ્યું છે ત્યારે આપણે આભારી થવું જોઈએ કે આપણી લોકશાહી વધુ મજબૂત છે. અમારી ચૂંટણી મુક્ત અને નિષ્પક્ષ રહે છે. ત્યાં આર્મી જ રાજકીય પક્ષોને નિયંત્રિત
કરે છે. પાકિસ્તાનમાં 8 ફેબ્રુઆરીના રાષ્ટ્રીય ચૂંટણીમાં સાચા પ્રતિસ્પર્ધી બે વ્યક્તિઓ હતા. તેઓ આર્મી ચીફ જનરલ અસીમ મુનીર અને પાકિસ્તાન તહરીક-એ-ઈન્સાફ (પીટીઆઈ)ના સ્થાપક ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ઈમરાન ખાન હતા.
જનરલ મુનીરે પડદા પાછળથી અને અન્ય સંસ્થાઓ અને વ્યક્તિઓ દ્વારા ખાનને કચડી નાખવાનો પ્રયાસ કરવા માટે તમામ શક્તિઓનો ઉપયોગ કર્યો હતો, પરંતુ પરિણામો દર્શાવે છે કે તે એમ કરવામાં નિષ્ફળ રહ્યા છે. ઈમરાન ખાને પાકિસ્તાનમાં સામાન્ય ચૂંટણી જીતી લીધી છે. જોકે, તેઓ સરકાર બનાવી શકશે નહીં કે વડા પ્રધાન બની શકશે નહીં. પાકિસ્તાનના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન નવાઝ શરીફને વિરોધ છતાં સેનાનું સમર્થન હતું. તેથી, નવાઝ શરીફની પાકિસ્તાન મુસ્લિમ લીગ (એન) અને બિલાવલ ભુટ્ટો ઝરદારીની પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટી (પીપીપી) નવી સરકારનો દાવો કરવા માટે ગઠબંધન કરે તેવી શક્યતા છે – જેલમાં બંધ ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ઈમરાન ખાન દ્વારા સમર્થિત અપક્ષો ઉમેદવારોએ સૌથી વધુ સીટો જીતી હોવા છતાં.
પીએમએલ(એન) અને પીપીપી, જેણે રવિવારે બેઠક યોજી હતી અને સૈદ્ધાંતિક રીતે દેશને રાજકીય અસ્થિરતાથી બચાવવા માટે સંમત થયા હતા. ઈમરાન ખાને ચૂંટણી લડી ન હતી અને તેમની પાર્ટી પાકિસ્તાન તહરીક-એ-ઈન્સાફ (પીટીઆઈ)ને બેલેટ પેપર પર તેના ચૂંટણી ચિન્હનો પણ ઇનકાર કરવામાં આવ્યો હતો. જોકે, તેમનો પક્ષ, ‘અપક્ષ’ તરીકે ચૂંટણી લડીને સંસદમાં સૌથી મોટા જૂથ તરીકે ઊભરી આવ્યો છે. લગભગ એક વર્ષથી જેલમાં રહેલા ઈમરાન ખાન માટે આ એક અસાધારણ જીત છે. મતદારો સુધી તેમની પાસે કોઈ પહોંચ ન હોવા છતાં આ થયું.
જોકે, આ પગલાંઓ અને ઇમરાન ખાનના અગ્રણી સાથીદારો પર દબાણ હોવા છતાં અપક્ષ તરીકે ચૂંટણી લડતા પીટીઆઈ ઉમેદવારો સૌથી મોટા જૂથ તરીકે સામે આવ્યા હતા. તેઓએ નેશનલ એસેમ્બલીમાં (91)(અત્યાર સુધી ઘોષિત) જનરલ મુનીરનો પસંદગીનો પક્ષ, શરીફની પાકિસ્તાન મુસ્લિમ લીગ (એન) (71) અથવા ભુટ્ટો-ઝરદારીઓની પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટી (પીપીપી) (53) કરતાં વધુ બેઠકો મેળવી હતી. વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં, તે પીપીપી છે જે સરકારની રચના માટે નિર્ણાયક છે. તેણે સિંધ જાળવી રાખ્યું છે અને પંજાબમાં પણ જીત મેળવી છે.
જનરલ મુનીરે પીએમએલ (એન) અને પીપીપીને પીએમએલ (એન)ના નેતા અને નવાઝ શરીફના ભાઈ શેહબાઝ શરીફની આગેવાની હેઠળની ચૂંટણી પૂર્વેની પીપલ્સ ડેમોક્રેટિક મૂવમેન્ટ (પીડીએમ) સરકારના બીજા સંસ્કરણમાં હાથ મિલાવવાની વિનંતી કરી છે. સરકાર બનાવવા પર બંને વચ્ચે વાતચીત થઈ રહી છે, પરંતુ વાટાઘાટો મુશ્કેલ હશે. કારણ કે, બંને પક્ષો માટે ઘણું જોખમ છે. અંતે, જનરલ મુનીર અને તેના સેનાપતિઓની ટોળી બંને પક્ષો વચ્ચે ‘પાકિસ્તાનના ભલા’ માટે સમાધાન કરાવશે. પીએમએલ (એન) અને પીપીપી સરકાર ચોથી વખત પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાન બનવાની નવાઝ શરીફની આકાંક્ષાને પૂર્ણ કરી શકશે નહીં, પરંતુ પીએમએલ (એન) તેમના હેતુ માટે બળપૂર્વક લડશે.
આ પરિદૃશ્ય પર એવા મુખ્ય ખેલાડીઓ પણ છે જેમની પોતાની યોજનાઓ હોઈ શકે છે. જો વડા પ્રધાન પીએમએલ(એન)ના હોય તો આસિફ ઝરદારી ફરીથી રાષ્ટ્રપતિ બનવા ઇચ્છતા હોઈ શકે છે. વધુમાં નવાઝ શરીફની પુત્રીને પંજાબના મુખ્ય પ્રધાન તરીકે જોવામાં આવી રહી છે, જેનો અર્થ એ થશે કે, નવાઝ શરીફના ભાઈ શાહબાઝ શરીફ વડા પ્રધાન બની શકે છે. તે પછી બિલાવલ ભુટ્ટો છે, જે એક નવા, આત્મવિશ્વાસથી ભરપૂર, વડા પ્રધાનપદ માટે ઇચ્છુક છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પાકિસ્તાને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અમેરિકા સહિતના મહત્ત્વના સહયોગીઓનું સમર્થન ગુમાવ્યું છે. 2021માં અફઘાનિસ્તાનમાંથી અમેરિકાની પીછેહઠ બાદથી પાકિસ્તાન તરફની સૈન્ય અને આર્થિક મદદમાં ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે. આ દરમિયાન ભારતે પાકિસ્તાન સાથે વાતચીત કરવાનો ઇનકાર કર્યો છે જ્યાં સુધી પાકિસ્તાન આતંકવાદને સમર્થન આપવામાં તેની ભૂમિકાને સ્વીકારે નહીં.
પાકિસ્તાને સ્થાનિક આતંકવાદની ચિંતાઓ સાથે પણ લડવું જોઈએ. કારણ કે, પાકિસ્તાની તાલિબાનની નાગરિક અને લશ્કરી લક્ષ્યો પર હુમલો કરવાની ઇચ્છા વધી રહી છે. આને અફઘાનિસ્તાનમાં તાલિબાનની સત્તાના પુનરાગમનને કારણે બળ મળ્યું, છેલ્લા કેટલાક દાયકાઓમાં અફઘાન તાલિબાનને ટેકો આપવાની પાકિસ્તાનની પોતાની નીતિ દ્વારા સંભવ બન્યું.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલા વિચારો લેખકના પોતાના છે.