કેન્દ્ર સરકારે 12 માર્ચ, 2020 ના રોજ રાજ્યસભામાં આ માહિતી આપી હતી કે તેમને કર્ણાટકના માંડ્યા જિલ્લામાં લિથિયમ (LITHIUM) નો સ્ત્રોત મળ્યો છે. આ સ્રોત માંડ્યા જિલ્લાના મરલાગલા-અલ્લાપત્ના વિસ્તારમાં જોવા મળે છે. ભૌગોલિક સંશોધન અને સંશોધનનાં એક વર્ષ પછી, હવે તે જાણીતું છે કે વધુ 1600 ટન લિથિયમ હજુ ત્યાં છે. છેવટે, કેન્દ્ર સરકારને લિથિયમની આટલી જરૂર કેમ છે? સરકાર કેમ લિથિયમના સ્ત્રોતો શોધી રહી છે… ચાલો આની પાછળનું કારણ જાણીએ.
ભારતને 1600 ટન લિથિયમ મળ્યું છે
ગયા વર્ષે રાજ્યસભાના અધિવેશનમાં કેન્દ્રીય પ્રધાન ડો.જીતેન્દ્રસિંહે એક પ્રશ્નના જવાબમાં કહ્યું કે અમને કર્ણાટકના માંડ્યા જિલ્લામાં લિથિયમનો સ્ત્રોત મળ્યો છે. થોડા દિવસોની તપાસ (INQUIRY) બાદ તે કેટલું લિથિયમ છે તે કહી શકશે. લિથિયમ એ એક દુર્લભ પૃથ્વી તત્વ છે. ભારત અત્યાર સુધીમાં તેની ચાઇના અને અન્ય લિથિયમ નિકાસ કરનારા દેશો દ્વારા 100 ટકા લિથિયમ જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરે છે.
ભારત (INDIAN) દર વર્ષે લિથિયમ બેટરીની આયાત કરે છે. આ બેટરીઓ તમારા ફોન, ટીવી, લેપટોપ, રિમોટ પર દરેક જગ્યાએ ઉપયોગમાં લેવાય છે. વર્ષ 2016-17માં કેન્દ્ર સરકારે 17.46 કરોડ લિથિયમ બેટરીથી વધુની આયાત કરી હતી. તેની કિંમત 384 મિલિયન યુએસ ડોલર એટલે કે 2818 કરોડ રૂપિયા હતી. વર્ષ 2019-20માં 45.03 કરોડની બેટરી આવી હતી, જેની કિંમત 929 મિલિયન ડોલર એટલે કે લગભગ 6820 કરોડ રૂપિયા હતી.
અવકાશ તકનીકમાં લિથિયમ આયન બેટરીનો ઘણો ઉપયોગ થાય છે. આ ખર્ચને ઘટાડવા માટે, ભારત સરકારના અણુ ઉર્જા વિભાગના સંશોધન અને સંશોધન (RESEARCH) માટેના અણુ ખનિજ નિયામક વિભાગે દેશભરમાં લિથિયમના સ્ત્રોતોની શોધ શરૂ કરી હતી. ભારતમાં જોવા મળતો લિથિયમ લેપિડોલાઇટ, સ્પોડુમિને અને એમ્બલીગોનાઇટ છે. તેના સ્ત્રોતો ભારતમાં મળી આવ્યા છે.
લિથિયમ આયન માટે ભારત અન્ય દેશો પર નિર્ભર છે. આ દેશો આ દુર્લભ ખનિજોના સૌથી મોટા સ્રોત છે. બોલિવિયામાં 21 મિલિયન ટન લિથિયમ, આર્જેન્ટિના (ARGENTINA) માં 17 મિલિયન ટન, ચિલી 9 મિલિયન ટન, યુએસ 6.8 મિલિયન ટન, ઓસ્ટ્રેલિયા 6.3 મિલિયન ટન અને ચીનમાં 4.5 મિલિયન ટન છે. આ દેશો વચ્ચે લિથિયમ નિકાસ કરવા માટે એક સ્પર્ધા છે. ક્યારેક ચીની આગળ નીકળી જાય છે, તો ક્યારેક ઓસ્ટ્રેલિયા.
સ્પેસએક્સ (SPACE-X) અને ટેસ્લા (TESLA) કાર કંપનીના માલિક એલોન મસ્ક તેની ઇલેક્ટ્રોનિક કારમાં બેટરી લગાવવા માટે અમેરિકન ભૂમિ પર લિથિયમ ખાણ ખરીદવા માંગે છે. તેઓ તેમના વાહનોમાં ઉપલબ્ધ લિથિયમનો ઉપયોગ કરશે અને દેશની સ્થાનિક જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરશે. ચાઇના પાસે વિશ્વમાં સૌથી વધુ ઇલેક્ટ્રોનિક ઉત્પાદનો છે. તેથી, ચીને લિથિયમ ખાણો પર ઘણું કામ કર્યું હતું. મોટાભાગની લિથિયમ આયન બેટરી ચીનમાં બનાવવામાં આવે છે. અહીંથી, ઘણા દેશોમાં બેટરી પૂરી પાડવામાં આવે છે.
