નવી દિલ્હી (New Delhi): આઝાદીના 75 વર્ષ (IndiaAt75) પૂર્ણ થવા પર આઝાદી કા અમૃત મહોત્સવની (AzadiKaAmritMahotsav) ઉજવણીના ભાગરૂપે શનિવારથી હર ઘર તિરંગા (HarGharTiranga) અભિયાન શરૂ થયું છે. આ અભિયાન 13 થી 15 ઓગસ્ટ સુધી ઉજવવામાં આવનાર છે. છેલ્લાં 75 વર્ષમાં પહેલીવાર બની રહ્યું છે કે આઝાદીના પર્વને સતત ત્રણ દિવસ સુધી તહેવારની જેમ ઉજવવામાં આવી રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં ભારતીય ધ્વજનો ઉપયોગ અને તેને ફરકાવવા સંબંધિત ભારતીય ધ્વજ સંહિતા હેઠળના નિયમોને જાણવું મહત્વપૂર્ણ છે. તિરંગાનો ઉપયોગ અને પ્રદર્શન પ્રિવેન્શન ઓફ ઇન્સલ્ટ ટુ નેશનલ પ્રાઇડ એક્ટ 1971 અને ફ્લેગ કોડ ઓફ ઈન્ડિયા 2002 દ્વારા સંચાલિત છે. ભારતના ધ્વજ સંહિતામાં 26 જાન્યુઆરી 2002ના રોજ સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો અને નાગરિકોને તેમના ઘરો, કાર્યાલયો અને ફેક્ટરીઓ પર માત્ર રાષ્ટ્રીય દિવસોમાં જ નહીં પરંતુ કોઈપણ દિવસે તિરંગો ફરકાવવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. નાગરિકોએ કાયદાના આધારે રાષ્ટ્રધ્વજ કેવી રીતે લહેરાવવો તે અંગેના નિયમો અને નિયમોનું પાલન કરવાનું રહેશે. 20 ડિસેમ્બર 2021ના આદેશ દ્વારા ફ્લેગ કોડમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો. હવે પોલિએસ્ટરથી બનેલા મશીનથી વણાયેલા ફ્લેગના ઉપયોગની પણ પરવાનગી છે. અગાઉ ઉન, સુતરાઉ, રેશમ, ખાદી વગેરેના હાથથી કાંતેલા અને હાથથી વણાયેલા કાપડનો ઉપયોગ થતો હતો.
આ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું
- ધ્વજનો આકાર: ધ્વજ હંમેશા લંબચોરસ હોવો જોઈએ, લંબાઈ અને ઊંચાઈનો ગુણોત્તર 3:2 હોવો જોઈએ.
- ધ્વજનું કદ: ધ્વજ કોઈપણ કદનો હોઈ શકે છે, જ્યાં સુધી તે આ ગુણોત્તરમાં હોય.
- ધ્વજ કોણ ફરકાવી શકે?: ધ્વજ ફરકાવવા પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી. તે સામાન્ય લોકો, ખાનગી સંસ્થાઓ, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ અથવા અન્ય લોકો દ્વારા ફરકાવી શકાય છે. તે કોઈપણ દિવસે, કોઈપણ સમારંભમાં, ધ્વજને માન આપીને ફરકાવી શકાય છે.
- તિરંગો ક્યાં સુધી લહેરાવી શકાય?: અગાઉ ફરજિયાત હતું કે જો ધ્વજ ખુલ્લામાં લહેરાવવો હોય તો સૂર્યોદયથી સૂર્યાસ્ત સુધી લહેરાવવો જોઈએ. જો કે, જુલાઈ 2022 માં તેમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો જેથી લોકો દિવસ-રાત તેમના ઘરે ધ્વજ ફરકાવી શકે છે.
- શું ધ્વજ વાહનો પર લગાવી શકાય?: કોઈપણ વાહન પર ધ્વજ ન લગાવવો જોઈએ. અમુક વ્યક્તિઓના વાહનો સિવાય કોઈપણ વાહનમાં ધ્વજ પ્રદર્શિત કરી શકાશે નહીં. માત્ર રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ, વડાપ્રધાન, કેબિનેટ મંત્રી, રાજ્યપાલ, લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર, રાજ્ય મંત્રી. લોકસભાના અધ્યક્ષ, રાજ્યસભાના ઉપાધ્યક્ષ, ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ, સુપ્રીમ કોર્ટના ન્યાયાધીશ, હાઈકોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશ, હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશના વાહનો પર લગાવી શકાય છે.
- શું કાળજી લેવી જોઈએ?: ધ્વજ સન્માન સાથે રાખવો જોઈએ. ધ્વજ ફરકાવતી વખતે ધ્યાન રાખવું જોઈએ કે ત્રિરંગાની ઊંચાઈ સૌથી ઉપર હોય. ધ્વજ ફરકાવતી વખતે કેસરી રંગ હંમેશા ટોચ પર રાખવો જોઈએ, જ્યારે ઊભી રીતે લહેરાવવામાં આવે ત્યારે કેસરી રંગ ધ્વજની જમણી બાજુએ હોવો જોઈએ.
શું નહીં કરવું જોઈએ?
- ફાટેલા ધ્વજને ક્યારેય લહેરાવવો જોઈએ નહીં.
- કોઈપણ ડ્રેસ કે યુનિફોર્મ અથવા કોઈપણ ડ્રેસ તરીકે રાષ્ટ્રધ્વજનો ઉપયોગ કરી શકાય નહીં.
- રાષ્ટ્રધ્વજને જમીન, ભોંયતળિયા, પાણી પર મૂકવો જોઈએ નહીં અને ફરકાવતી વખતે આ વસ્તુઓને સ્પર્શ કરવો જોઈએ નહીં.
- રાષ્ટ્રધ્વજનો ઉપયોગ કંઈપણ અથવા કોઈને લપેટવા માટે થવો જોઈએ નહીં.
