રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS) ની અખિલ ભારતીય પ્રતિનિધિ વિધાનસભાની બેઠક બેંગલુરુમાં થઈ રહી છે. સંઘના ઇતિહાસમાં પહેલીવાર, નાગપુરની બહાર નીકળી રહેલા પ્રતિનિધિ (Representative)ની ચૂંટણી બેઠકને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે, કારણ કે 20 માર્ચે સંઘમાં બીજા નંબરનું પદ એટલે કે સરકાર્યવાહની પસંદગી થનાર છે. સંઘના વડા પછી આર.એસ.એસ.માં સરકાર્યવાહનું પદ સૌથી મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે.
રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘની સૌથી અગત્યની પોસ્ટ સંઘના વડા (સરસંઘસંચાલક) ની છે, જેની પસંદગી સંઘના પ્રતિનિધિ ગૃહની બેઠકમાં કરવામાં આવે છે. જોકે સંઘની પોતાની લોકશાહી રચના છે, તેમ છતાં અંતિમ નિર્ણય સરસંઘસંચાલક લે છે. આરએસએસના અત્યાર સુધીના ઇતિહાસ(history)માં, એવું બન્યું છે કે દરેક સરસંઘસંચાલકે પોતાનો ઉત્તરાધિકાર પોતે પસંદ કર્યો હતો. આ જ પરંપરાને ડિસ્ચાર્જ (discharge) કરવામાં આવી રહી છે, પરંતુ સંઘના સરકાર્યવાહ માટે ચૂંટણીની પરંપરા છે.
રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘમાં, સરકાર્યવાહની ચૂંટણી દર ત્રણ વર્ષે કરવામાં આવે છે. આ સંસ્થામાં કારોબારી પદ છે, જ્યારે સરસંઘસંચાલકનું પદ માર્ગદર્શિકાનું છે. સંરચના નિયમિત કાર્ય હાથ ધરવા માટે સરકાર્યવાહ જવાબદાર છે. એક રીતે, જનરલ સેક્રેટરીનું એક પદ છે, જેને યુનિયન સરકાર્યવાહ કહેવામાં આવે છે. આ સાથે, પ્રતિનિધિ ગૃહમાં અન્ય મુખ્ય અધિકારીઓની પણ નિમણૂક કરવામાં આવે છે. તમામ હોદ્દેદારોની મુદત ત્રણ વર્ષ છે.
સંઘમાં દર ત્રણ વર્ષે જિલ્લા કક્ષાએથી ચૂંટણી પ્રક્રિયા શરૂ થાય છે. સરકાર્યવાહ પહેલાં, જિલ્લા અને મહાનગર સંઘના લોકો માટે ચૂંટણીઓ યોજાય છે, ત્યારબાદ વિભાગના સંઘ સંચાલકો અને ત્યારબાદ પ્રાંતના સંઘ સંચાલકોની પસંદગી કરવામાં આવે છે. ચૂંટણી બાદ આ તમામ અધિકારીઓ તેમની નવી ટીમની ઘોષણા કરે છે. આ પ્રક્રિયા પૂર્ણ થયા પછી, સરકાર્યવાહની પસંદગી અખિલ ભારતીય સ્તરે પ્રતિનિધિ ગૃહની બેઠકમાં થાય છે અને તે જ બેઠકમાં ક્ષેત્ર કન્ડક્ટરની પણ પસંદગી કરવામાં આવે છે.
સરકાર્યવાહ તેમના ત્રણ વર્ષના કાર્યકાળનો સંપૂર્ણ હિસાબ રાખે છે. તે પછી, તેઓ કહે છે કે હવે તમે આ જવાબદારી માટે જેને પસંદ કરો તે પસંદ કરી શકો છો. પછી તેઓ સ્ટેજ પરથી નીચે આવીને બધાની સામે બેસી જાય છે. આ પછી, સંઘના સૌથી વરિષ્ઠ સહ સરકાર્યવાહની ચૂંટણી માટે ચૂંટણી અધિકારીની ઘોષણા કરી શકાય છે. કેન્દ્રીય પ્રતિનિધિઓની આ ચૂંટણીમાં કેન્દ્રીય પ્રતિનિધિઓ મતદારો છે, પરંતુ જાહેર મતદાર નથી. સંઘમાંથી કોઈ ઉભો થાય છે અને નામની ઘોષણા કરે છે અને બીજો વ્યક્તિ તેને મંજૂરી આપે છે.
ચૂંટણી અધિકારીઓ ઘોષણા કરે છે કે જો આ માટે કોઈ અન્ય નામ સૂચિત છે, તો કૃપા કરીને જણાવો. આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે કોઈ નામ આવતું નથી, ત્યારે સરકારના સર્વસંમત કવાયત માટે ચૂંટણી અધિકારી વતી તે નામની જાહેરાત કરવામાં આવે છે. આ પછી, તે આદરપૂર્વક સ્ટેજ પર લઈ જવામાં આવે છે અને સરસંઘસંચાલક સાથે બેઠા છે. સરકાર્યવાહ તેની ટીમના નામની ઘોષણા કરે છે અને ત્યારબાદ બેઠક યોજાઈ જાય છે અને આગળની ક્રિયા યોજના અંગે ચર્ચા કરવામાં આવે છે.
અત્યાર સુધી સંઘનો સરકાર્યવાહ
આર.એસ.એસ.માં સરકાર્યવાહની જવાબદારી માધવ રાવ સદાશિવરાવ ગોલવાલકર ઉર્ફે ગુરુજી પર છે, જે પછીથી સંઘના વડા પણ બન્યા. ભૈયાજી દાની, એકનાથ રાણાડે, માધવ રાવ મૂલે, બાલા સાહેબ દેવરાસ અણેક દત્તાત્રેય દેવરસ (પાછળથી ત્રીજા સરસંઘસંચાલક બનવા માટે), રજ્જુ ભૈયા અણેક ડો.રાજેન્દ્રસિંહ (બાદમાં ચોથા સરસંઘસંચાલક બન્યા), હો વી શેષાદ્રી, ડો મોહન ભાગવત ( હાજર સરસંઘસંચાલક), ભૈયાજી જોશી (હાલના સરકાર્યવાહ) બનાવવામાં આવ્યા છે. ભૈયાજી જોશી બે દાયકાથી વધુ સમયથી આ જવાબદારી નિભાવી રહ્યા છે અને આ વખતે જો તેમની પસંદગી કરવામાં આવે તો તેઓ પાંચમી વખત આ પદ પર બેસશે.
