સમગ્ર દેશની નજર કેન્દ્રીય બજેટ પર છે. લગભગ દરેકની નજર બજેટની જાહેરાતો , રાહત વગેરે પર છે. પરંતુ કેટલીક નાની રસપ્રદ બાબતો પણ છે, જે ચોક્કસપણે આપણું ધ્યાન ખેંચે છે. અહીં અમે બજેટ રજૂ કરવાની સરકારની શૈલી વિશે વાત કરી રહ્યા છીએ. ખાસ કરીને, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે બજેટને કેવી રીતે વહન કર્યું તે અંગે ઘણી ચર્ચા થઈ રહી છે. અને એ નોંધવું રસપ્રદ છે કે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં કેન્દ્રીય બજેટે બ્રીફકેસથી ખાતાવહી અને પછી ડિજિટલી ટેબ્લેટ સુધીની સફર પૂર્ણ કરી છે.
2019માં પરંપરા બદલાઈ
2019માં પોતાનું પહેલું બજેટ રજૂ કરીને નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે આ પરંપરા બદલી નાખી. સીતારમણ તે વર્ષનું બજેટ પુસ્તકોમાં લાવ્યા. તેમના બજેટની નકલ પરંપરાગત રીતે ઉપયોગમાં લેવાતા લાલ રંગની ખાતાવહીમાં લપેટી હતી. તેના આ પગલાને લઈને ઘણી ચર્ચા થઈ હતી. સાથોસાથ, સરકારનો સંદેશ એ હતો કે તે બ્રીફકેસની સંસ્થાનવાદી પ્રથા છોડી રહી છે અને સ્વદેશી હિસાબ-કિતાબની પરંપરા શરૂ કરી રહી છે. હકીકતમાં, બ્રીફકેસ લાવવાની પ્રથા બ્રિટીશ નાણા પ્રધાનોના બજેટની રજૂઆત દરમિયાન લેવામાં આવેલા ગ્લેડસ્ટોન બોક્સ જેવી જ હતી, જ્યારે દેશમાં સદીઓથી નાના અને મોટા ઉદ્યોગપતિઓમાં હિસાબ-કિતાબનો ઉપયોગ કરવાની પરંપરા છે.
2020માં પણ નાણામંત્રી સીતારમણે ખાતાવહીમાં બજેટ રજૂ કર્યું હતું.
2021માં બજેટ નવા સ્વરૂપમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. દેશ કોવિડ-19ની પ્રથમ લહેરમાંથી પસાર થઈ ગયો હતો અને સંક્રમણના કેસો સતત સામે આવતા રહ્યા હતા. આવી સ્થિતિમાં, કોવિડ-19 પ્રોટોકોલ અને સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને, તેમજ પીએમ મોદીના ‘ડિજિટલ ઈન્ડિયા’ અભિયાનને આગળ ધપાવતા, નાણામંત્રીએ ટેબલેટમાં પોતાનું બજેટ રજૂ કર્યું. એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે સરકારે આત્મનિર્ભર ભારતનો સંદેશ આપવા માટે ‘મેડ ઇન ઇન્ડિયા ટેબલેટ’ સાથે બજેટ રજૂ કર્યું હતું. ગયા વર્ષે, સરકારે પ્રથમ વખત બજેટ સંબંધિત એપ “યુનિયન બજેટ મોબાઈલ એપ” લોન્ચ કરી હતી. આનાથી સાંસદો-રાજકારણીઓ તેમજ સામાન્ય જનતા માટે બજેટ દસ્તાવેજો મેળવવાનું સરળ બન્યું છે.
આ વખતે પણ બજેટ ડિજિટલ છે
નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ માત્ર ડિજિટલ બજેટ રજૂ કરી રહ્યા છે. ડીજીટલ બજેટમાં સરકાર માત્ર એક ટેબલેટમાં તેની કોપી રાખે છે અને સાંસદોને બજેટની કોપી પણ આપવામાં આવતી નથી. તેઓને પણ ડિજિટલી એક્સેસ કરવાની રહેશે. બજેટ એપ પણ છે જ્યાં તમે બજેટ સત્ર જોઈ શકો છો. બજેટ એપ લાઈવ થશે અને લોકસભામાં બજેટ રજૂ થયા બાદ એક્સેસ માટે ઉપલબ્ધ થશે.
જો કે, સોમવારે, સૂત્રોને ટાંકીને અહેવાલ આપવામાં આવ્યો હતો કે તમામ સાંસદો બજેટ માત્ર ડિજિટલ સંસ્કરણમાં હોવા અંગે ખુશ નથી. કેટલાક સાંસદોએ માંગ કરી છે કે તેમને બજેટની હાર્ડ કોપી પણ આપવામાં આવે. જાણવા મળ્યું છે કે સોમવારે યોજાયેલી બિઝનેસ એડવાઇઝરી કમિટીમાં પણ આ માંગણી ઉઠાવવામાં આવી છે અને કહેવામાં આવ્યું છે કે તેઓ માત્ર બજેટનું ડિજિટલ વર્ઝન ઉપલબ્ધ હોવાને કારણે આરામદાયક નથી. તમને જણાવી દઈએ કે આ વખતે આર્થિક સર્વે પણ માત્ર ડિજિટલ રીતે જ રજૂ કરવામાં આવ્યો છે.
