આમ આદમી પાર્ટીના (આપ) સુપ્રિમો અને દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલના માથા પર એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ઈડી)ના રૂપમાં તલવાર લટકી રહી છે જે તેમનો દરવાજો ખટખટાવી રહી છે અને તેમના જોખમનો ભય મોટો થયો છે અને પાર્ટીને દુવિધાનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. તેમની ગેરહાજરીમાં દિલ્હી પર કોણ શાસન કરશે અને પંજાબમાં પણ સરકાર ધરાવતી આપની બાબતો પર કોણ નિયંત્રણ કરશે?
કેજરીવાલે જેલની અંદરથી શાસન ચલાવવું જોઈએ કે પછી રાજીનામું આપવું જોઈએ? શું તે પોતાની ગેરહાજરીમાં સરકાર અને પાર્ટી ચલાવવા માટે અન્ય કોઈ પર વિશ્વાસ કરી શકે છે. રાજકીય રીતે સમજદાર દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી લોકોના દૃષ્ટિકોણને સુનિશ્ચિત કરવા અને બદલામાં સહાનુભૂતિ પેદા કરવા માટે આ પ્રશ્નને જાહેર ક્ષેત્રમાં ઉઠાવવા માટે તૈયાર છે.
સવાલ એ થાય છે કે શું કાયદો મુખ્યમંત્રીને તેમના રાજ્યમાં, જેલના સળિયા પાછળથી શાસન કરવાની પરવાનગી આપે છે? કેજરીવાલે આગળ કયો માર્ગ અપનાવવો જોઈએ તેના પર જનમત યોજવાની પરવાનગી બંધારણ આપે છે કે કેમ.
બંને પ્રશ્નોના જવાબ ના છે. જેલમાં રહીને મુખ્યમંત્રીએ પોતાનું રાજ્ય ચલાવ્યું હોય તેવી આજ સુધી કોઈ મિસાલ નથી. ભારતનું બંધારણ લોકમત માટે જોગવાઈ કરતું નથી. માત્ર પ્રાદેશિક હાજરી ધરાવતો રાજકીય પક્ષ હવે જાહેર લોકમત કેવી રીતે યોજી શકે?
વ્યક્તિત્વ-આધારિત પક્ષ માટે એકવિધ માળખું સાથે સંબોધવા માટે તે ખૂબ જ મુશ્કેલ પ્રશ્ન છે. જો આપની ટોચની નેતાગીરી પર વિશ્વાસ કરવો હોય તો તે ઈચ્છશે કે કેજરીવાલ ધરપકડના કિસ્સામાં, જેલની અંદરથી શાસન ચાલુ રાખે અને તેને અન્ય કોઈની ઉપર છોડી દેવાનું જોખમ ન લે. કોઈ આશ્ચર્યની વાત નથી, એક જ વ્યક્તિ પાસે સત્તા ધરાવતા આવા રાજકીય પક્ષો આવી પરિસ્થિતિનો સામનો કરે છે અને તેમના નેતા માટે કોઈ પર વિશ્વાસ કરવો મુશ્કેલ છે. કેજરીવાલ આમાં કોઈ અપવાદ નથી.
આ મૂંઝવણ નૈતિક અને રાજકીય બંને આધારો પર વધુ ઊંડી છે, જો કે રાજકારણ, હંમેશની જેમ, કોઈ દ્વંદ્વને જાણતું નથી. તમામ પ્રકારના ભ્રષ્ટાચાર સામે લડવાની પ્રતિબદ્ધતા સાથે નૈતિકતાના ઉચ્ચ પ્રવાહ પર સવાર થઈને રાજકારણમાં પ્રવેશેલા કેજરીવાલના કિસ્સામાં તે વધુ ગહન બને છે. દિલ્હી એક્સાઈઝ પોલિસી કેસનું વજન હોય કે ન હોય તેણે કેજરીવાલના નજીકના સાથીઓની ધરપકડ પછી તેમના પર જોખમ ઉભું કર્યું છે, જે કાયદાની અદાલત દ્વારા નક્કી કરવામાં આવશે, કેજરીવાલ એક અનુભવી રાજકારણીની જેમ એક વાર્તા બનાવવાની કોશિશ કરી રહ્યા છે. આથી જ દિલ્હી પર જેલમાંથી શાસન ચલાવવાની અથવા તેમના સમર્થકોના કહેવા પ્રમાણે દેશભરની જનતા સુધી પહોંચવાની વાત રાજકીય બૂમ ઊભી કરવા માટે થઈ રહી છે. ચોક્કસપણે, આગામી લોકસભાની ચૂંટણી પર નજર રાખીને.
કાનૂની મોરચે કોઈ પણ મુશ્કેલીને દૂર કરવા માટે આપના દિલ્હીના ટોચના અધિકારીઓએ, તેમના નેતાને ઈડી દ્વારા ધરપકડ કરવામાં આવે તો જેલમાંથી સરકાર ચલાવતા જોવા માટે કાનૂની માર્ગો શોધવાનું નક્કી કર્યું. દેખીતી રીતે, એક લેખિત સ્ક્રિપ્ટને અનુસરીને નેતાઓએ તેમને ‘સલાહ’ આપી કે તેને કસ્ટડીમાં લેવામાં આવે તો પણ સરકારમાં તેની ભૂમિકા નિભાવવી જોઈએ. આ મોરચે કાનૂની અભિપ્રાય શું છે તે જોવું રસપ્રદ રહેશે. કોઈ પણ કિસ્સામાં, તે ભવિષ્ય માટે દાખલો સેટ કરશે. અને એક નિયમ. જો કે, કેજરીવાલની ધરપકડથી ચોક્કસપણે આપ પર અકલ્પનીય નેતૃત્વ સંકટ આવી જશે.
આપના રાષ્ટ્રીય સંયોજક અને તેના દિલ્હીના સીએમ કેજરીવાલ અને પાર્ટી છેલ્લા ઘણા સમયથી સમાચારમાં છે, ખાસ કરીને ઈડી દ્વારા તેમને 30 ઓક્ટોબરે સમન્સ મોકલવામાં આવ્યા બાદ. તેઓ 2 નવેમ્બરના રોજ હાજર થવાના હતા. દિલ્હી એક્સાઇઝ પોલિસી કેસમાં તેની તપાસ ચાલુ છે. તે બીજી બાબત છે કે કેજરીવાલે સમન્સની કાયદેસરતાને પડકારીને અને તેને રાજકીય રીતે પ્રેરિત ગણાવીને તેને દૂર કરવામાં સફળ રહ્યા. તેના બદલે, તેઓ સીધા જ મધ્યપ્રદેશમાં ચૂંટણી પ્રચાર માટે ગયા.
તેમના સમનને અવગણ્યા પછી, આપ હવે એવી કાલ્પનિક પરિસ્થિતિ સામે લડવાની તૈયારી કરી રહી છે જ્યાં તેને ડર છે કે કેજરીવાલની ધરપકડ થઈ શકે છે. પક્ષ અને દિલ્હી સરકારને જેલના સળિયા પાછળથી ચલાવો અથવા કોઈ રીતે તેને જાહેર મુદ્દો બનાવો. તેમને બદલાની રાજનીતિના શિકાર તરીકે દર્શાવવાના પ્રયાસો શરૂ થઈ ગયા છે. કોણ નથી જાણતું કે આપનો જન્મ રાજકીય સ્તરે ભ્રષ્ટાચાર સામે લડવાના સંકલ્પમાંથી થયો હતો.
ટૂંક સમયમાં, તે કેજરીવાલના નેતૃત્વ હેઠળ સમાન પીટાયેલા રાજકીય માર્ગ પર આગળ વધ્યું, અન્ય પક્ષો દ્વારા કરવામાં આવેલા રાજકારણ અને શાસનના સમાન મોડેલને અનુસરીને. દિલ્હીની આબકારી નીતિ પરના વિવાદે છેલ્લા સાત દાયકા દરમિયાન અન્ય લોકોએ જે કર્યું છે તેનાથી અલગ સ્વચ્છ શાસન મોડલ પ્રદાન કરવાના તેના દાવાને છીનવી નાખ્યો છે. તે બીજી બાબત છે કે અરવિંદ કેજરીવાલે હાલ માટે એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટના (ઈડી) સમન્સને જવાબી પ્રશ્નો સાથે રદ કર્યા છે. બદલામાં તેણે ઈડી હેડક્વાર્ટરને બદલે મધ્યપ્રદેશમાં આપ ઉમેદવારો માટે પ્રચાર કરવા દોડી જઈને કાઉન્ટર નેરેટિવ સેટ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
કેજરીવાલ ઈડી સમક્ષ હાજર થવાને બદલે તેમની પાર્ટી માટે પ્રચાર કરવા મધ્યપ્રદેશ કેમ ગયા? દેશના રાજકીય ક્ષેત્ર પર તેઓ નવા ખેલાડી હોવા છતાં, તેઓ દેશના કોઈ પણ સ્થાપિત રાજકીય નેતાઓ કરતાં વધુ ચતુર છે. રાજકારણીઓ તરીકેની તેમની દાયકા લાંબી ઇનિંગ્સમાં બનેલી ઘટનાઓ એ સંકેત આપે છે કે, તેમણે લોહીમાં હોય તેવી રીતે રાજકારણ અપનાવ્યું છે. ઈડીના સમન્સને નિષ્ફળ બનાવવું અને ત્યારબાદ મધ્યપ્રદેશમાં ચૂંટણી મંચનો ઉપયોગ કરીને તેમની લાગણીઓને વેગ આપવા એ સ્પષ્ટપણે અંતિમ લડાઈની તૈયારીમાં પોતાની આસપાસ રાજકીય પ્રભામંડળ બનાવવાનું એક ષડયંત્ર હતું.
આકસ્મિક રીતે, તેમણે અને તેમની પાર્ટી બંનેએ વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ભાજપ સામે સીધો આક્રમણ શરૂ કર્યું હતું, કારણ કે તેમણે ચૂંટણી થવાની છે તે રાજ્યોમાં તેમના (કેજરીવાલના) હાથે રાજકીય હારનો અહેસાસ કર્યા પછી તેમની પાછળ ઈડી મોકલ્યું હતું. કેજરીવાલ પર ધરપકડની અવગણનાને કારણે, આપમાં નેતૃત્વની કટોકટી વધુ એક ગંભીર તીવ્રતા ધારણ કરી છે. દિલ્હીના નાયબ મુખ્યમંત્રી મનીષ સિસોદિયા, આરોગ્ય મંત્રી (રાજીનામું આપ્યું ત્યારથી) સત્યેન્દ્ર જૈન અને કેજરીવાલના વિશ્વાસુ સહાયક અને રાજ્યસભાના સાંસદ સંજય સિંહ સહિત તેના ઓછામાં ઓછા અડધો ડઝન વરિષ્ઠ નેતાઓ પહેલેથી જ જેલના સળિયા પાછળ છે.
જો કેજરીવાલની પણ ઇડી દ્વારા ધરપકડ કરવામાં આવે તો શું? કારણ કે તેઓ લાંબા સમય સુધી તેની સમક્ષ હાજર રહેવાની અવગણના કરી શકતા નથી. તેના મોટા ભાગના વિશ્વાસુ સહાયકો પહેલેથી જેલના સળિયા પાછળ છે ત્યારે કોના પર વિશ્વાસ કરવો તે એક મુશ્કેલ પ્રશ્ન હશે અથવા કાયદો પરવાનગી આપે તો જેલના સળિયા પાછળથી શાસન કરવું. કેજરીવાલની ગેરહાજરીમાં તેમના સાથીદારો માટે આપને એક સંગઠન તરીકે ટકાવી રાખવાનું અને પંજાબમાં અને વધુ મહત્ત્વપૂર્ણ રીતે દિલ્હીમાં સરકારોની સ્થિરતા સુનિશ્ચિત કરવાનું મુશ્કેલ કાર્ય હશે. આપની રાજનીતિનો પાયો હોવાથી, દિલ્હી તેમના અને તેમની પાર્ટી માટે વધુ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. દિલ્હીમાં કોઈપણ અસ્થિરતા પંજાબને સીધી અસર કરશે જ્યાં શિખાઉ અને બિનઅનુભવી મુખ્યમંત્રી ભગવંત માન પદ પર છે. બે વિધાનસભાઓમાં પક્ષ પાસે જબરજસ્ત બહુમતી છે, પરંતુ એકતા અને સુમેળ સુનિશ્ચિત કરવાનો એક પ્રચંડ પડકાર છે.
કેજરીવાલ માટે દિલ્હીમાં તેમના અનુગામીની પસંદગી કરવી વધુ મુશ્કેલ હશે. મોટાભાગના સંભવિત ઉમેદવારો, કેટલાક તેમના કેબિનેટ સાથીદારો હોવા છતાં, તેજસ્વી હોવા છતાં તેમને તેમના (કેજરીવાલના) પડછાયા હેઠળ રહેવાની ફરજ પડી હતી, આ બાબત વ્યક્તિત્વના સંપ્રદાયમાંથી જન્મેલા રાજકીય પક્ષોમાં સામાન્ય છે. શું તે મંત્રી તરીકે સારા ટ્રેક-રેકોર્ડ સાથે દિલ્હીમાં આપનો સૌથી તેજસ્વી ચહેરો અને કેજરીવાલની સૌથી વિશ્વાસુ વ્યક્તિ, આતિશી છે અથવા તેમના કેબિનેટ સાથી ગોપાલ રાય, જેઓ ટ્રેડ યુનિયન પૃષ્ઠભૂમિ ધરાવે છે અને સંયમી તરીકે જાણીતા છે, અથવા કોઈ નીચી પ્રોફાઇલ ધરાવતા નેતા જેથી તેમના નેતૃત્વ માટે કોઈ ખતરો ન સર્જાય?
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
આમ આદમી પાર્ટીના (આપ) સુપ્રિમો અને દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલના માથા પર એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ઈડી)ના રૂપમાં તલવાર લટકી રહી છે જે તેમનો દરવાજો ખટખટાવી રહી છે અને તેમના જોખમનો ભય મોટો થયો છે અને પાર્ટીને દુવિધાનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. તેમની ગેરહાજરીમાં દિલ્હી પર કોણ શાસન કરશે અને પંજાબમાં પણ સરકાર ધરાવતી આપની બાબતો પર કોણ નિયંત્રણ કરશે?
કેજરીવાલે જેલની અંદરથી શાસન ચલાવવું જોઈએ કે પછી રાજીનામું આપવું જોઈએ? શું તે પોતાની ગેરહાજરીમાં સરકાર અને પાર્ટી ચલાવવા માટે અન્ય કોઈ પર વિશ્વાસ કરી શકે છે. રાજકીય રીતે સમજદાર દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી લોકોના દૃષ્ટિકોણને સુનિશ્ચિત કરવા અને બદલામાં સહાનુભૂતિ પેદા કરવા માટે આ પ્રશ્નને જાહેર ક્ષેત્રમાં ઉઠાવવા માટે તૈયાર છે.
સવાલ એ થાય છે કે શું કાયદો મુખ્યમંત્રીને તેમના રાજ્યમાં, જેલના સળિયા પાછળથી શાસન કરવાની પરવાનગી આપે છે? કેજરીવાલે આગળ કયો માર્ગ અપનાવવો જોઈએ તેના પર જનમત યોજવાની પરવાનગી બંધારણ આપે છે કે કેમ.
બંને પ્રશ્નોના જવાબ ના છે. જેલમાં રહીને મુખ્યમંત્રીએ પોતાનું રાજ્ય ચલાવ્યું હોય તેવી આજ સુધી કોઈ મિસાલ નથી. ભારતનું બંધારણ લોકમત માટે જોગવાઈ કરતું નથી. માત્ર પ્રાદેશિક હાજરી ધરાવતો રાજકીય પક્ષ હવે જાહેર લોકમત કેવી રીતે યોજી શકે?
વ્યક્તિત્વ-આધારિત પક્ષ માટે એકવિધ માળખું સાથે સંબોધવા માટે તે ખૂબ જ મુશ્કેલ પ્રશ્ન છે. જો આપની ટોચની નેતાગીરી પર વિશ્વાસ કરવો હોય તો તે ઈચ્છશે કે કેજરીવાલ ધરપકડના કિસ્સામાં, જેલની અંદરથી શાસન ચાલુ રાખે અને તેને અન્ય કોઈની ઉપર છોડી દેવાનું જોખમ ન લે. કોઈ આશ્ચર્યની વાત નથી, એક જ વ્યક્તિ પાસે સત્તા ધરાવતા આવા રાજકીય પક્ષો આવી પરિસ્થિતિનો સામનો કરે છે અને તેમના નેતા માટે કોઈ પર વિશ્વાસ કરવો મુશ્કેલ છે. કેજરીવાલ આમાં કોઈ અપવાદ નથી.
આ મૂંઝવણ નૈતિક અને રાજકીય બંને આધારો પર વધુ ઊંડી છે, જો કે રાજકારણ, હંમેશની જેમ, કોઈ દ્વંદ્વને જાણતું નથી. તમામ પ્રકારના ભ્રષ્ટાચાર સામે લડવાની પ્રતિબદ્ધતા સાથે નૈતિકતાના ઉચ્ચ પ્રવાહ પર સવાર થઈને રાજકારણમાં પ્રવેશેલા કેજરીવાલના કિસ્સામાં તે વધુ ગહન બને છે. દિલ્હી એક્સાઈઝ પોલિસી કેસનું વજન હોય કે ન હોય તેણે કેજરીવાલના નજીકના સાથીઓની ધરપકડ પછી તેમના પર જોખમ ઉભું કર્યું છે, જે કાયદાની અદાલત દ્વારા નક્કી કરવામાં આવશે, કેજરીવાલ એક અનુભવી રાજકારણીની જેમ એક વાર્તા બનાવવાની કોશિશ કરી રહ્યા છે. આથી જ દિલ્હી પર જેલમાંથી શાસન ચલાવવાની અથવા તેમના સમર્થકોના કહેવા પ્રમાણે દેશભરની જનતા સુધી પહોંચવાની વાત રાજકીય બૂમ ઊભી કરવા માટે થઈ રહી છે. ચોક્કસપણે, આગામી લોકસભાની ચૂંટણી પર નજર રાખીને.
કાનૂની મોરચે કોઈ પણ મુશ્કેલીને દૂર કરવા માટે આપના દિલ્હીના ટોચના અધિકારીઓએ, તેમના નેતાને ઈડી દ્વારા ધરપકડ કરવામાં આવે તો જેલમાંથી સરકાર ચલાવતા જોવા માટે કાનૂની માર્ગો શોધવાનું નક્કી કર્યું. દેખીતી રીતે, એક લેખિત સ્ક્રિપ્ટને અનુસરીને નેતાઓએ તેમને ‘સલાહ’ આપી કે તેને કસ્ટડીમાં લેવામાં આવે તો પણ સરકારમાં તેની ભૂમિકા નિભાવવી જોઈએ. આ મોરચે કાનૂની અભિપ્રાય શું છે તે જોવું રસપ્રદ રહેશે. કોઈ પણ કિસ્સામાં, તે ભવિષ્ય માટે દાખલો સેટ કરશે. અને એક નિયમ. જો કે, કેજરીવાલની ધરપકડથી ચોક્કસપણે આપ પર અકલ્પનીય નેતૃત્વ સંકટ આવી જશે.
આપના રાષ્ટ્રીય સંયોજક અને તેના દિલ્હીના સીએમ કેજરીવાલ અને પાર્ટી છેલ્લા ઘણા સમયથી સમાચારમાં છે, ખાસ કરીને ઈડી દ્વારા તેમને 30 ઓક્ટોબરે સમન્સ મોકલવામાં આવ્યા બાદ. તેઓ 2 નવેમ્બરના રોજ હાજર થવાના હતા. દિલ્હી એક્સાઇઝ પોલિસી કેસમાં તેની તપાસ ચાલુ છે. તે બીજી બાબત છે કે કેજરીવાલે સમન્સની કાયદેસરતાને પડકારીને અને તેને રાજકીય રીતે પ્રેરિત ગણાવીને તેને દૂર કરવામાં સફળ રહ્યા. તેના બદલે, તેઓ સીધા જ મધ્યપ્રદેશમાં ચૂંટણી પ્રચાર માટે ગયા.
તેમના સમનને અવગણ્યા પછી, આપ હવે એવી કાલ્પનિક પરિસ્થિતિ સામે લડવાની તૈયારી કરી રહી છે જ્યાં તેને ડર છે કે કેજરીવાલની ધરપકડ થઈ શકે છે. પક્ષ અને દિલ્હી સરકારને જેલના સળિયા પાછળથી ચલાવો અથવા કોઈ રીતે તેને જાહેર મુદ્દો બનાવો. તેમને બદલાની રાજનીતિના શિકાર તરીકે દર્શાવવાના પ્રયાસો શરૂ થઈ ગયા છે. કોણ નથી જાણતું કે આપનો જન્મ રાજકીય સ્તરે ભ્રષ્ટાચાર સામે લડવાના સંકલ્પમાંથી થયો હતો.
ટૂંક સમયમાં, તે કેજરીવાલના નેતૃત્વ હેઠળ સમાન પીટાયેલા રાજકીય માર્ગ પર આગળ વધ્યું, અન્ય પક્ષો દ્વારા કરવામાં આવેલા રાજકારણ અને શાસનના સમાન મોડેલને અનુસરીને. દિલ્હીની આબકારી નીતિ પરના વિવાદે છેલ્લા સાત દાયકા દરમિયાન અન્ય લોકોએ જે કર્યું છે તેનાથી અલગ સ્વચ્છ શાસન મોડલ પ્રદાન કરવાના તેના દાવાને છીનવી નાખ્યો છે. તે બીજી બાબત છે કે અરવિંદ કેજરીવાલે હાલ માટે એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટના (ઈડી) સમન્સને જવાબી પ્રશ્નો સાથે રદ કર્યા છે. બદલામાં તેણે ઈડી હેડક્વાર્ટરને બદલે મધ્યપ્રદેશમાં આપ ઉમેદવારો માટે પ્રચાર કરવા દોડી જઈને કાઉન્ટર નેરેટિવ સેટ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
કેજરીવાલ ઈડી સમક્ષ હાજર થવાને બદલે તેમની પાર્ટી માટે પ્રચાર કરવા મધ્યપ્રદેશ કેમ ગયા? દેશના રાજકીય ક્ષેત્ર પર તેઓ નવા ખેલાડી હોવા છતાં, તેઓ દેશના કોઈ પણ સ્થાપિત રાજકીય નેતાઓ કરતાં વધુ ચતુર છે. રાજકારણીઓ તરીકેની તેમની દાયકા લાંબી ઇનિંગ્સમાં બનેલી ઘટનાઓ એ સંકેત આપે છે કે, તેમણે લોહીમાં હોય તેવી રીતે રાજકારણ અપનાવ્યું છે. ઈડીના સમન્સને નિષ્ફળ બનાવવું અને ત્યારબાદ મધ્યપ્રદેશમાં ચૂંટણી મંચનો ઉપયોગ કરીને તેમની લાગણીઓને વેગ આપવા એ સ્પષ્ટપણે અંતિમ લડાઈની તૈયારીમાં પોતાની આસપાસ રાજકીય પ્રભામંડળ બનાવવાનું એક ષડયંત્ર હતું.
આકસ્મિક રીતે, તેમણે અને તેમની પાર્ટી બંનેએ વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને ભાજપ સામે સીધો આક્રમણ શરૂ કર્યું હતું, કારણ કે તેમણે ચૂંટણી થવાની છે તે રાજ્યોમાં તેમના (કેજરીવાલના) હાથે રાજકીય હારનો અહેસાસ કર્યા પછી તેમની પાછળ ઈડી મોકલ્યું હતું. કેજરીવાલ પર ધરપકડની અવગણનાને કારણે, આપમાં નેતૃત્વની કટોકટી વધુ એક ગંભીર તીવ્રતા ધારણ કરી છે. દિલ્હીના નાયબ મુખ્યમંત્રી મનીષ સિસોદિયા, આરોગ્ય મંત્રી (રાજીનામું આપ્યું ત્યારથી) સત્યેન્દ્ર જૈન અને કેજરીવાલના વિશ્વાસુ સહાયક અને રાજ્યસભાના સાંસદ સંજય સિંહ સહિત તેના ઓછામાં ઓછા અડધો ડઝન વરિષ્ઠ નેતાઓ પહેલેથી જ જેલના સળિયા પાછળ છે.
જો કેજરીવાલની પણ ઇડી દ્વારા ધરપકડ કરવામાં આવે તો શું? કારણ કે તેઓ લાંબા સમય સુધી તેની સમક્ષ હાજર રહેવાની અવગણના કરી શકતા નથી. તેના મોટા ભાગના વિશ્વાસુ સહાયકો પહેલેથી જેલના સળિયા પાછળ છે ત્યારે કોના પર વિશ્વાસ કરવો તે એક મુશ્કેલ પ્રશ્ન હશે અથવા કાયદો પરવાનગી આપે તો જેલના સળિયા પાછળથી શાસન કરવું. કેજરીવાલની ગેરહાજરીમાં તેમના સાથીદારો માટે આપને એક સંગઠન તરીકે ટકાવી રાખવાનું અને પંજાબમાં અને વધુ મહત્ત્વપૂર્ણ રીતે દિલ્હીમાં સરકારોની સ્થિરતા સુનિશ્ચિત કરવાનું મુશ્કેલ કાર્ય હશે. આપની રાજનીતિનો પાયો હોવાથી, દિલ્હી તેમના અને તેમની પાર્ટી માટે વધુ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. દિલ્હીમાં કોઈપણ અસ્થિરતા પંજાબને સીધી અસર કરશે જ્યાં શિખાઉ અને બિનઅનુભવી મુખ્યમંત્રી ભગવંત માન પદ પર છે. બે વિધાનસભાઓમાં પક્ષ પાસે જબરજસ્ત બહુમતી છે, પરંતુ એકતા અને સુમેળ સુનિશ્ચિત કરવાનો એક પ્રચંડ પડકાર છે.
કેજરીવાલ માટે દિલ્હીમાં તેમના અનુગામીની પસંદગી કરવી વધુ મુશ્કેલ હશે. મોટાભાગના સંભવિત ઉમેદવારો, કેટલાક તેમના કેબિનેટ સાથીદારો હોવા છતાં, તેજસ્વી હોવા છતાં તેમને તેમના (કેજરીવાલના) પડછાયા હેઠળ રહેવાની ફરજ પડી હતી, આ બાબત વ્યક્તિત્વના સંપ્રદાયમાંથી જન્મેલા રાજકીય પક્ષોમાં સામાન્ય છે. શું તે મંત્રી તરીકે સારા ટ્રેક-રેકોર્ડ સાથે દિલ્હીમાં આપનો સૌથી તેજસ્વી ચહેરો અને કેજરીવાલની સૌથી વિશ્વાસુ વ્યક્તિ, આતિશી છે અથવા તેમના કેબિનેટ સાથી ગોપાલ રાય, જેઓ ટ્રેડ યુનિયન પૃષ્ઠભૂમિ ધરાવે છે અને સંયમી તરીકે જાણીતા છે, અથવા કોઈ નીચી પ્રોફાઇલ ધરાવતા નેતા જેથી તેમના નેતૃત્વ માટે કોઈ ખતરો ન સર્જાય?
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.