દેશના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જી(PRANAV MUKHARJI) એ તેમની આત્મકથા ‘ધ પ્રેસિડેશનલ યર્સ’ પુસ્તકમાં ઘણા ચોંકાવનાર તથ્યોનો ખુલાસો કર્યો છે. આવી સ્થિતિમાં પંડિત જવાહરલાલ નહેરુ વિશે પણ ઘણા દાવા કરવામાં આવ્યા છે, જેમાંથી એક એવો દાવો કરે છે કે નેપાળ ભારત સાથે મર્જ થવા માગતું હતું પરંતુ તત્કાલીન વડા પ્રધાન પંડિત નહેરુએ મર્જરના આ પ્રસ્તાવને ફગાવી દીધો હતો. પુસ્તકમાં ઉલ્લેખ છે કે આ દરખાસ્ત નેહરુને નેપાળના રાજા ત્રિભુવન બીર બિક્રમ શાહે આપી હતી, પરંતુ નહેરુએ તેને ઠુકરાવી દીધી. જો કે, પ્રણવ દાએ તેમના પુસ્તકમાં કહ્યું છે કે, જો ઈન્દિરા ગાંધી (INDIRA GANDHI)પંડિત નહેરુ(PANDIT NEHRU)ની જગ્યાએ હોત, તો તેઓ એમ ન કરતા.
‘ધ પ્રેસિડેશનલ યર્સ’ પુસ્તકનાં પ્રકરણ 11 માય પ્રાઇમ મિનિસ્ટરના નામે પ્રણવ મુખર્જીએ કહ્યું છે કે રાજા બીર બિક્રમ શાહે નેહરુને નેપાળને ભારતમાં જોડવા અને તેને ભારતનો એક પ્રાંત બનાવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. પરંતુ તત્કાલીન વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુએ તેને નકારી કાઢ્યો હતો. પ્રણવ મુખર્જીએ વધુમાં લખ્યું છે કે, જો નેહરુની જગ્યાએ ઇન્દિરા ગાંધી હોત, તો તે સિક્કિમની જેમ નેપાળ સાથે પણ આવું જ કરત. તેને આ તકની જરાય ખબર ન હતી થી.
પ્રણવ મુખર્જીએ પોતાની પુસ્તકમાં પંડિતા નહેરુ વિશે ઘણી રસપ્રદ વાતો અને વાર્તાઓનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. તેમણે તેમના પુસ્તકમાં લખ્યું છે કે પંડિત નહેરુએ નેપાળ સાથે રાજદ્વારી રીતે વ્યવહાર કર્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે જ્યારે નેપાળના રાજા બીર બિક્રમે નેપાળને ભારતને એક પ્રાંત બનાવવા કહ્યું, ત્યારે નેહરુએ રાજા બીર બિક્રમને કહ્યું કે નેપાળ એક સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર છે અને તે આવું જ રહેવું જોઈએ.
પ્રણવ મુખર્જીએ ભારતના પૂર્વ વડા પ્રધાનો અને રાષ્ટ્રપતિઓ વિશે લખ્યું છે કે એક જ પક્ષ પછી ઘણા વડા પ્રધાનોની ધારણા જુદી હોઈ શકે છે. દરેક વડા પ્રધાનની પોતાની કાર્ય કરવાની શૈલી હતી. લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી આવા વડા પ્રધાન હતા જે પંડિત જવાહરલાલ નેહરુથી સંપૂર્ણપણે ભિન્ન હતા.
‘પાર્ટીના કેટલાક સભ્યોનું માનવું હતું કે જો પ્રણવ મુખર્જી 2004 માં વડા પ્રધાન બન્યા હોત, તો 2014 ની લોકસભાની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસ હારવાની સ્થિતિમાં ન હોત. જો કે, હું આ અભિપ્રાય સાથે સહમત નથી. હું માનું છું કે રાષ્ટ્રપતિ બન્યા પછી પાર્ટીના નેતૃત્વએ રાજકીય દિશા ગુમાવી દીધી છે. જો સોનિયા ગાંધી પક્ષની બાબતો સંભાળવામાં અસમર્થ હતા, તો મનમોહન સિંહની ગૃહમાંથી લાંબા સમયથી ગેરહાજરીએ સાંસદો સાથેના કોઈપણ અંગત સંપર્કને અટકાવી દીધો હતો.
