નવી દિલ્હી: વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના (PMModi) ગુજરાતના (Gujarat) વડનગર (Vadnagar) ગામમાંથી 2800 વર્ષ જૂની વસાહતના અવશેષો મળી આવ્યા છે. IIT ખડગપુર ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI), ભૌતિક સંશોધન પ્રયોગશાળા (PRL), જવાહરલાલ નહેરુ યુનિવર્સિટી (JNU) અને ડેક્કન કૉલેજના સંશોધકોએ 800 બીસી પૂર્વેના માનવ વસવાટના પુરાવા મળ્યા છે.
અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે 800 બીસીની આ માનવ વસાહતમાં 7 સાંસ્કૃતિની હાજરી જોવા મળી છે. IIT ખડગપુરના પ્રોફેસર ડૉ. અનિન્દ્ય સરકારે જણાવ્યું કે વડનગર ખોદકામનું કામ 2016થી ચાલી રહ્યું છે અને ટીમે 20 મીટરની ઊંડાઈ સુધી ખોદકામ કર્યું છે.
આ અભ્યાસ એલ્સેવિયરની જર્નલ ‘ક્વાટરનરી સાયન્સ રિવ્યૂઝ’માં પ્રકાશિત થયો હતો. ‘આબોહવા, માનવ વસાહત અને પ્રારંભિક ઐતિહાસિકથી મધ્યયુગીન સમયગાળા સુધી સ્થળાંતર: વડનગર, પશ્ચિમ ભારતમાં નવા પુરાતત્વીય ખોદકામના પુરાવા’ થીમ સાથે પ્રકાશિત.
ખોદકામ દરમિયાન શું મળ્યું?
ASI અધિકારી અભિજીત આંબેકરે જણાવ્યું કે, “તેની ઘણી ઊંડી ખાઈમાં ખોદકામથી 7 સાંસ્કૃતિક તબક્કાઓની હાજરી બહાર આવી છે. જેમાં મૌર્ય, ઈન્ડો-ગ્રીક, ઈન્ડો-સિથિયન અને શક-સત્રપ, હિંદુ-સોલંકી, સલ્તનત-મુગલથી લઈને ગાયકવાડ-બ્રિટિશ સંસ્થાનવાદી શાસન અને આજનું શહેર ચાલુ છે. આપણા ખોદકામ દરમિયાન સૌથી જૂના બૌદ્ધ મઠમાંથી એક પણ મળી આવ્યું છે.”
અભિજિત આંબેકરે કહ્યું, “ખોદકામમાં માટીના વાસણ, તાંબુ, સોનું, ચાંદી અને લોખંડની વસ્તુઓ, જટિલ ડિઝાઇનવાળી બંગડીઓ મળી આવી છે. અમને વડનગરમાં ઈન્ડો-ગ્રીક શાસન દરમિયાન ગ્રીક રાજા એપોલોડેટસના સિક્કાના મોલ્ડ પણ મળ્યા છે.” તેમણે એવો પણ દાવો કર્યો હતો કે શોધાયેલા અવશેષો વડનગરને ભારતમાં ખોદવામાં આવેલા એક કિલ્લામાં સૌથી જૂનું હયાત શહેર બનાવે છે.
વસાહત હડપ્પન કાળની હોવાની શક્યતા
અનિન્દ્ય સરકારે જણાવ્યું હતું કે કેટલીક રેડિયોકાર્બન તારીખો સૂચવે છે કે વસાહત 1400 બીસી જેટલો જૂનો હોઈ શકે છે, જે ઉત્તરીય શહેરી હડપ્પન સમયગાળાના અંતિમ તબક્કા સાથે સમકાલીન છે. તેમણે કહ્યું, જો આ સાચું હોય તો તે ભારતમાં છેલ્લા 5,500 વર્ષથી સાંસ્કૃતિક સાતત્ય સૂચવે છે અને કહેવાતા અંધકાર યુગ કદાચ એક પૌરાણિક કથા હોઈ શકે છે.
પુરાતત્વ વિભાગના નિરીક્ષક મુકેશ ઠાકોરે જણાવ્યું હતું કે ભારતીય ઈતિહાસના છેલ્લા 2,200 વર્ષના ઉથલપાથલ દરમિયાન મધ્ય એશિયામાંથી ભારત પર સાત આક્રમણ થયા હતા, જેની છાપ વડનગરના ક્રમિક સાંસ્કૃતિક સમયગાળામાં પણ જોવા મળે છે. તેમણે કહ્યું કે વડનગરમાં એક લાખથી વધુ અવશેષો મળી આવ્યા છે અને 30 જેટલા સ્થળોએ ખોદકામ કરવામાં આવ્યું છે.
