સેમ ઓલ્ટમેનની ‘ઓપન એઆઈ’ કંપની દ્વારા વિકસિત ‘ચેટજીપીટી’ અથવા ‘વર્ચ્યુઅલ રોબો’ અથવા ‘ચેટબોટ’ની જોરશોરથી ચર્ચા શરૂ થઈ છે. આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સના સેક્ટરમાં બે મહિના કરતાં પણ ઓછા સમય પહેલાં તેના આગમનને કારણે ગૂગલના શેરના ભાવો પર પણ અસર થઈ છે. તેને ગૂગલ કિલર તરીકે સંબોધવામાં આવી રહ્યું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે તે ભવિષ્યમાં માનવ જીવનમાં આમૂલચૂલ અને તોફાની ફેરફારો કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
ગયા અઠવાડિયે મને મજાકમાં ચેટજીપીટી નો ઉપયોગ કરવાની તક મળી, જ્યારે મેં તેના વિશે પહેલી વાર સાંભળ્યું અને વધુ માહિતી લીધી. શાળા-કોલેજની માહિતી માટે અમે તે વિષયોના નિષ્ણાતો અને પુસ્તકો પર આધાર રાખતા હતા. બાદમાં ગૂગલે તે સ્થાન લીધું. જો કે, ગૂગલ પાસે પણ એક મર્યાદા હતી કે તે ફક્ત ઉપલબ્ધ માહિતી મેળવી શકે છે. તે તેની પાસેની માહિતી પર પ્રક્રિયા કરી શકતું નથી અને તેને વિવિધ ફોર્મેટમાં રજૂ કરી શકતું નથી. મારો મતલબ, જો ગૂગલને નિબંધ અથવા કવિતા લખવાનું કહેવામાં આવે, તો તે કરી શકતું નથી. આ માટે કમ્પ્યુટર કે સિસ્ટમમાં આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ હોવું જરૂરી હતું. ઓપન એઆઈ કંપનીએ ચેટજીપીટી દ્વારા આ જ કર્યું છે. શરૂઆતમાં, ચેટજીપીટી ને માત્ર થોડા માહિતીપ્રદ પ્રશ્નો જ પૂછવામાં આવ્યા હતા. તેણે તેના જવાબો આપ્યા હતા. પછી થોડો અઘરો પ્રશ્ન પૂછ્યો તો તેણે ઝડપથી તેનો ઉકેલ આપ્યો.
કમ્પ્યુટર અથવા રોબોટ્સ સામાન્ય રીતે પુનરાવર્તિત કાર્યો સરળતાથી કરે છે; પરંતુ તેઓ સર્જનાત્મક અથવા માનવીય લાગણી સંબંધિત કાર્યો કરવા સક્ષમ નથી. તો ચેટજીપીટીએ તે કામ પણ થોડીક સેકન્ડમાં કરી બતાવ્યું.
સચિન તેંડુલકર પર તેણે ૨ સેકન્ડમાં કવિતા કરી આપી. જ્યારે તેને પૂછવામાં આવ્યું કે શશી થરૂરની શૈલીમાં આ કવિતા કેવી રીતે રચાય છે? ત્યારે તેણે તેવું પણ કરી બતાડ્યું. પછી તેને કહ્યું, જો આ કવિતા શેક્સપિયરે કરી હોત તો ?તેણે તે પણ કરી બતાડી.
જ્યારે તેને કોઈ વિષય પર નિબંધ લખવાનું કહેવામાં આવ્યું ત્યારે તેણે તે કામ ચપટી વગાડતાં કર્યું. જ્યારે તેને નિબંધને થોડીક લાઈનમાં એડિટ કરવાનું કહ્યું ત્યારે તેણે એ પણ કર્યું. પછી કહ્યું, હવે થોડું વધુ સર્જનાત્મક કાર્ય કરીએ. તો હવે તમે આઈસ્ક્રીમ બ્રાન્ડની જાહેરાતની નકલ લખો અને બતાવો. તેણે તે પણ કર્યું. હવે જ્યારે તેને આ લખાણને પશ્ચિમ મહારાષ્ટ્ર માટે કસ્ટમાઇઝ કરવાનું કહેવામાં આવ્યું ત્યારે તેણે મસાલાના સ્વાદવાળી આઈસ્ક્રીમનું વર્ણન વાસ્તવિક કોલ્હાપુરી શબ્દોમાં કર્યું. પછી તેને પશ્ચિમ બંગાળ માટે આ જ લખાણ કસ્ટમાઈઝ કરવાનું કહેવામાં આવ્યું, તો તેણે મીઠાઈઓ, રોશોગુલ્લા વગેરે શબ્દો સાથે એક બંગાળી સ્ટાઈલમાં જાહેરાત લખી.
મેં પૂછ્યું, ‘મારી માતા ગામમાં ગંભીર રીતે બીમાર છે. મારે નોકરીમાંથી રજા લઈને ગામડે જવું છે. બોસ રજા આપવાનો ઇનકાર કરે છે. આવી પરિસ્થિતિમાં મારે નોકરીમાંથી રાજીનામું આપીને ગામ જવું જોઈએ?’આનો ચેટજીપીટીએ બહુ સર્વસંમત જવાબ આપ્યો,‘સમસ્યા એ છે કે માતા બીમાર છે. પરંતુ નોકરી મહત્ત્વપૂર્ણ છે. આ માટે રાજીનામું આપવાની જરૂર નથી. બોસ સાથે વાત કરીને કોઈ રસ્તો કાઢવાનો પ્રયાસ કરો.’આ સાથે તેણે વિકલ્પોની યાદી પણ આપી હતી. ત્યાર બાદ તેને રજાની અરજી લખવાનું કહેવામાં આવ્યું, તો તેણે પણ એ પણ કરી આપ્યું.
પછી તેને પૂછ્યું કે ‘શરદી અને ઉધરસ જેવા સામાન્ય રોગો માટે કઈ દવા લેવી જોઈએ?’તેણે તેની દવાઓનાં નામો પણ આપ્યાં. ઘણા સોફ્ટવેર એન્જિનિયરો હાલમાં ચેટજીપીટી પર કેટલાક પ્રોજેક્ટ્સ માટે કોડ લખી રહ્યા છે અને જ્યારે તેઓ કોડ લખવાનો પ્રયાસ કરે છે ત્યારે પ્રોજેક્ટ્સ કામ કરી રહ્યા હોવાનું પણ અનુભવે છે. મને લાગે છે કે આ મામલો બહુ ગંભીર છે. ચેટજીપીટી દ્વારા ભવિષ્યમાં કોની કોની નોકરીઓ જઈ શકે છે? કારકૂન, લેખક, કવિ, પત્રકાર, સંપાદક, શિક્ષક, વકીલ, જાહેરાત ક્ષેત્રે કોપીરાઈટર, કોમ્પ્યુટર ક્ષેત્રે કોડ રેપર, નાના ડોક્ટર (જીપી – જનરલ પ્રેક્ટિશનર) વગેરે વગેરે.
આ દરેક વ્યક્તિ બેરોજગાર થઈ જશે. તેમની જરૂરિયાત ભવિષ્યમાં સમાપ્ત થઈ જશે. હાલમાં, ચેટજીપીટીને માત્ર ૨૦૨૧ સુધીનો ડેટા આપવામાં આવે છે. ભવિષ્યમાં તેને ગૂગલ જેવા ડેટાબેઝ સાથે સીધું જોડવાના પ્રયાસો ચાલુ છે. હાલમાં ચેટજીપીટી માત્ર શબ્દો પર પ્રક્રિયા કરી શકે છે. ભવિષ્યમાં, તે ફોટો, ઓડિયો, વિડિયો વગેરે જેવી માહિતી પર પણ પ્રક્રિયા કરી શકશે અને તે ફોર્મેટમાં માહિતી પણ રજૂ કરી શકશે. મતલબ કે આજે માત્ર લેખકો, કવિઓ જ બેકાર થશે. આવતી કાલે ચિત્રકારો, સંગીતકારો, દિગ્દર્શકો વગેરે પણ બેકાર થઈ જશે.
આ એકાએક પેદા કરવામાં આવેલો આંચકો નથી. છેલ્લાં ઘણાં વર્ષોથી, ઘણા વૈજ્ઞાનિકો અને વિજ્ઞાનલેખકો કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તાના ભાવિ ઉપયોગ અને ઊભી થઈ શકે તેવી સારી-ખરાબ શક્યતાઓ વિશે લખી રહ્યા છે અને વાતો કરી રહ્યા છે. કમ્પ્યુટર અને રોબોટ્સને કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તા આપીને તેમને આપણે જ્યાં વધુ બુદ્ધિની જરૂર નથી, કારખાનાંઓમાં વારંવાર કામ કરવું પડે છે, તેવું કામ શીખવવાનું શરૂ કર્યું (ડીપ લર્નિંગ, મશીન લર્નિંગ વગેરે). એવું માનવામાં આવતું હતું કે કમ્પ્યુટર અને રોબોટ્સ જોખમી અથવા ગંદાં કામો માટે ઉપયોગમાં લેવાશે, પણ આજ સુધી તો એ દૂર ક્ષિતિજ પર ક્યાંક દેખાતું હતું. ચેટજીપીટીએ તે શક્યતાને જમીન પર લાવી દીધી છે.
યુથ સરપ્લસ એ સામાન્ય સંજોગોમાં શાંતિ માટે જોખમકારક હોય છે. એવું કહેવાય છે કે બેરોજગાર યુવાનોની સંખ્યા વધુ હોવી એ સમાજમાં હિંસા પેદા કરે છે. તો તમે કલ્પના કરો કે જો આવા કરોડો યુવાનો બેરોજગારો હશે તો શું થશે? જો આ બેરોજગારોને સારી રીતે સંભાળવામાં નહીં આવે તો તેઓ હિંસક બની જશે. સમાજનું સ્વાસ્થ્ય બગડશે. તેમની સમસ્યાઓના ઉકેલ માટે રાજકીય પદ્ધતિ, કાયદો, વ્યવસ્થા, લશ્કર વગેરે પર જબરદસ્ત દબાણ આવશે. વિરોધ, આંદોલનો, બળવાઓ વગેરે દેશમાં અંધાધૂંધીને જન્મ આપશે. આપણા રાજકીય નેતાઓની આજની સ્થિતિ અને તેમની માનસિક ક્ષમતા જોતાં એવું નથી લાગતું કે તેઓ આ પડકારનો સામનો કરી શકશે.
એલ્વિન ટોફલર જેવા ભવિષ્યવાણી કરનારા લેખકો કહે છે કે માનવ ઇતિહાસમાં માત્ર ત્રણ ક્રાંતિઓ આવી છે : કૃષિ, ઔદ્યોગિક અને આધુનિક ટેકનોલોજી. દરેક ક્રાંતિએ માનવ જીવનને મૂળભૂત રીતે બદલી નાખ્યું. કૃષિની શોધે મનુષ્યોની શિકાર કરવાની પદ્ધતિ બદલી નાખી. કૃષિ આધારિત પ્રણાલીમાં સંયુક્ત કુટુંબની પ્રથા હતી. રાજાશાહી અને સામંતશાહી રાજ્ય વ્યવસ્થા હતી. ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ પછી કામદારોનું ગામડાઓમાંથી શહેરો તરફ સ્થળાંતર વધ્યું. તેને કારણે વિભક્ત કુટુંબની પ્રથા અસ્તિત્વમાં આવી. સામાજિક વ્યવસ્થાની જેમ રાજકીય વ્યવસ્થા પણ બદલાઈ ગઈ.
લોકશાહી, મૂડીવાદી કે સમાજવાદી રાજકીય વ્યવસ્થાનું નિર્માણ થયું. હવે છેલ્લાં ૫૦-૬૦ વર્ષોમાં કોમ્પ્યુટર, બાયોટેકનોલોજી, રોબોટિક્સ, આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ, વર્ચ્યુઅલ રિયાલિટી, ઈન્ટરનેટ ઓફ થિંગ્સે ચોથી ક્રાંતિ લાવી છે. હવે ફરીથી જાગતિક વ્યવસ્થા બદલાઈ રહી છે. નવા યુગના પ્રશ્નોના નિરાકરણમાં જૂની રાજકીય વ્યવસ્થા નાકામ પુરવાર થઈ શકે છે. તે એક સંપૂર્ણપણે અલગ કેન્દ્રિય વ્યવસ્થા ઊભી કરી શકે છે. તેનું જ નામ ‘ન્યુ વર્લ્ડ ઓર્ડર’પાડવામાં આવ્યું છે.
