વર્ષ 2026 અને 2027 માં યોજાનારી વસ્તી ગણતરી માટે સરકારે વેબ પોર્ટલ અને મોબાઇલ એપ્લિકેશનની મદદ લેવાનું નક્કી કર્યું છે. આ પ્લેટફોર્મ દ્વારા નાગરિકો પોતાની માહિતી સરકારને જાતે મોકલી શકશે. આ સુવિધા સાથે લોકો પોતાની ગણતરી કરી શકશે. આ વસ્તી ગણતરીની પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવશે. આ વેબ પોર્ટલ રાષ્ટ્રીય વસ્તી ગણતરીના બંને તબક્કા માટે ઉપલબ્ધ રહેશે. અધિકારીઓએ સોમવારે જણાવ્યું હતું કે દેશની પ્રથમ ડિજિટલ વસ્તી ગણતરીમાં સરકારી પ્રતિનિધિઓ એન્ડ્રોઇડ અને એપલ મોબાઇલ ફોન પર એપ્લિકેશનનો ઉપયોગ કરીને નાગરિકોનો ડેટા એકત્રિત કરશે.
દેશમાં આ પહેલીવાર બનશે જ્યારે નાગરિકોને ખાસ વેબ પોર્ટલ દ્વારા જાતે માહિતી ભરવાની તક મળશે. આ પોર્ટલ વસ્તી ગણતરીના બંને તબક્કાઓ – હાઉસ લિસ્ટિંગ અને હાઉસિંગ સેન્સસ (HLO) અને વસ્તી ગણતરી માટે ઉપલબ્ધ રહેશે. એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી એ વસ્તી ગણતરી પ્રક્રિયાને આધુનિક બનાવવા તરફ એક પરિવર્તનશીલ પગલું છે. પ્રથમ વખત ડિજિટલ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ ડેટા એકત્રિત કરવા અને તેને ઇલેક્ટ્રોનિક રીતે કેન્દ્રીય સર્વર પર મોકલવા માટે કરવામાં આવશે. આનાથી વસ્તી ગણતરીનો ડેટા ઝડપથી એકત્રિત કરવામાં આવશે.
સર્વરને સુરક્ષિત રાખવા માટે કડક પગલાં
જનગણના દરમિયાન ડિજિટલ રીતે ડેટા એકત્રિત કરવા, ડેટા ટ્રાન્સફર કરવા અને તેને સુરક્ષિત રીતે સંગ્રહિત કરવા માટે ખૂબ જ કડક ડેટા સુરક્ષા પગલાં લાગુ કરવામાં આવશે. HLO 1 એપ્રિલ, 2026 થી શરૂ થશે અને તે પછી બીજા તબક્કાની પ્રક્રિયા 1 ફેબ્રુઆરી, 2027 થી શરૂ થશે જેમાં વસ્તી ગણતરી કરવામાં આવશે. આગામી વસ્તી ગણતરીમાં ઘરના સભ્યોની જાતિઓની ગણતરી કરવામાં આવશે. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ લદ્દાખ, જમ્મુ અને કાશ્મીર અને હિમાચલ પ્રદેશ, ઉત્તરાખંડના બરફથી ઢંકાયેલા દુર્ગમ વિસ્તારો માટે વસ્તી ગણતરી 2027 1 ઓક્ટોબર, 2026 ના રોજ મધ્યરાત્રિએ 12 વાગ્યે શરૂ થશે. 1 માર્ચ, 2027 ના રોજ મધ્યરાત્રિ 12 વાગ્યાથી મેદાની વિસ્તારોમાં શરૂ થશે.
દેશમાં વસ્તી ગણતરી શરૂ થયા પછી આ 16મી અને સ્વતંત્રતા પછી આઠમી વસ્તી ગણતરી હશે. 16 જૂને આ માટે એક સૂચના જારી કરવામાં આવી હતી. ભારતના રજિસ્ટ્રાર જનરલે રાષ્ટ્રીય ટ્રેનર્સ, માસ્ટર ટ્રેનર્સ અને ફિલ્ડ ટ્રેનર્સ માટે ત્રણ સ્તરની કેન્દ્રિત અને જરૂરિયાત આધારિત તાલીમની વ્યવસ્થા કરી છે. ફિલ્ડ ટ્રેનર્સ આ વ્યાપક કવાયત માટે લગભગ 34 લાખ ગણતરીકારો અને સુપરવાઇઝરોને તાલીમ આપશે. ભારતના રજિસ્ટ્રાર જનરલે રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને 31 ડિસેમ્બર પહેલા વહીવટી એકમોની સીમાઓમાં કોઈપણ પ્રસ્તાવિત ફેરફારો કરવા જણાવ્યું છે. 31 ડિસેમ્બર સુધીમાં કરવામાં આવેલા ફેરફારો વસ્તી ગણતરી માટે અંતિમ માનવામાં આવશે.
તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને લખેલા પત્રમાં ભારતના રજિસ્ટ્રાર જનરલ અને વસ્તી ગણતરી કમિશનર મૃત્યુંજય કુમાર નારાયણે કહ્યું હતું કે વસ્તી ગણતરી માટે બધા ગામડાઓ અને નગરોને એકસમાન ગણતરી બ્લોકમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યા છે અને દરેક બ્લોક માટે એક ગણતરીકારની નિમણૂક કરવામાં આવી છે. વસ્તી ગણતરી દરમિયાન કોઈપણ ભૂલ કે ડુપ્લિકેશન ટાળી શકાય તે માટે આ કહેવામાં આવ્યું છે. નિયમો અનુસાર, જિલ્લા, ઉપ-જિલ્લા, તહસીલ, તાલુકો અને પોલીસ સ્ટેશન જેવા વહીવટી એકમોની સીમાઓ નક્કી થયાના ત્રણ મહિના પછી જ વસ્તી ગણતરી કરી શકાય છે. નારાયણે કહ્યું હતું કે ઘરની યાદી બનાવવાનું કામ, સુપરવાઇઝર અને ગણતરીકારોની નિમણૂક અને તેમની વચ્ચે કામનું વિભાજન 1 એપ્રિલ, 2026 થી કરવામાં આવશે અને વસ્તી ગણતરી 1 ફેબ્રુઆરી, 2027 થી શરૂ થશે.
