નવી દિલ્હી: યુક્રેન સાથે રશિયાનું યુદ્ધ (Russia Ukraine war) ચાલી રહ્યું હોવા છતાં ભારત (India) મહિનાઓથી સસ્તા ભાવે રશિયન તેલની (Oil) સતત આયાત (Import) કરી રહ્યું છે. ખાસ વાત એ છે કે અત્યાર સુધી ભારતીય ઓઈલ કંપનીઓ માત્ર ડોલરમાં (Dollar) જ પેમેન્ટ ચૂકવી રહી છે. વાસ્તવમાં છેલ્લાં કેટલાંક સમયથી ભારત અને રશિયા વચ્ચે પોત-પોતાની કરન્સીમાં બિઝનેસ કરવાની વાત ચાલી રહી હતી, પરંતુ મહિનાઓ પછી પણ પેમેન્ટ ડોલરમાં જ થઈ રહ્યું છે. જો કે હવે રશિયામાંથી યુરો અને દિરહામ ચલણમાં પણ બિઝનેસ વધારવામાં આવી રહ્યો છે.
રશિયા ભારત સાથે ભારતીય ચલણ રૂપિયામાં વેપાર કરવા માટે હજુ તૈયાર નથી. તેનું કારણ બંને દેશો વચ્ચે વેપારમાં વધી રહેલું અસંતુલન છે. ભારતીય આયાતકારોના જણાવ્યા અનુસાર, રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) એ આ વર્ષે જુલાઈમાં રૂપિયા-રુબલમાં વેપાર કરવા માટે એક સિસ્ટમ બનાવી હતી, પરંતુ હજુ સુધી તેના દ્વારા કોઈ પહેલ કરવામાં આવી નથી. કોઈ સપ્લાયર કે બેંક રૂપિયામાં વેપાર કરવા તૈયાર નથી.
બેંક કે કોઈ સપ્લાયર રૂપિયામાં ચૂકવણી કરવા તૈયાર નથી. કારણ કે રશિયામાંથી આપણી નિકાસ ઓછી અને આયાત વધુ છે. આવી સ્થિતિમાં, જો ચુકવણી રૂપિયામાં શરૂ થાય છે, તો સપ્લાયર્સ પાસે રૂપિયામાં વધુ ચલણ હશે અને તેઓ સમજી શકશે નહીં કે તેનું શું કરવું. રૂપિયા-રૂબલમાં બિઝનેસ માટે ભારતે પણ રશિયાને વધુ માલ વેચવો જોઈએ તે જરૂરી છે.
રશિયામાંથી આયાત વધવાને કારણે બંને દેશો વચ્ચે વેપાર અસંતુલન વધ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં ભારતના નેતાઓ અને દેવાદારોને પણ ડર છે કે જો રૂપિયામાં લેવડ-દેવડ વધશે તો અમેરિકા વાંધો ઉઠાવીને આ મામલે દખલ કરી શકે છે. જો અન્ય ચલણમાં વેપાર થાય તો તે માત્ર ભારતીય હોવો જોઈએ બીજી તરફ, રશિયા દ્વારા ભારતીય વેપારીઓને દિરહામ અને યુરોમાં પેમેન્ટ કરવા માટે કહેવામાં આવી રહ્યું છે.
એક અધિકારીએ નામ જાહેર ન કરવાની શરતે ઈકોનોમિક ટાઈમ્સને જણાવ્યું કે જો આપણે બિઝનેસ માટે અન્ય કોઈ ચલણ માટે ડોલરને બદલીએ તો તે રૂપિયો હોવો જોઈએ. અધિકારીએ કહ્યું કે રૂપિયાને બદલે આપણે યુરો અને દિરહામને શા માટે મજબૂત કરીએ. સાથે જ તેમણે કહ્યું કે ચલણની ચૂંટણી અંગે સરકાર જ નિર્ણય લઈ શકે છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે રાષ્ટ્રના હિતમાં કયું ચલણ શ્રેષ્ઠ રહેશે તેનો નિર્ણય ભારતીય નાણા મંત્રાલયે લેવો પડશે.
ભારત રશિયા પાસેથી મોટા પ્રમાણમાં તેલ ખરીદી રહ્યું છે રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચે યુદ્ધ છતાં ભારત પોતાના નાગરિકોના હિતમાં રશિયા પાસેથી સતત તેલ ખરીદી રહ્યું છે. જો કે અમેરિકાએ પણ તેની સામે વાંધો ઉઠાવ્યો છે, પરંતુ ભારતે તેલની ખરીદી ચાલુ રાખી છે. ભારતના વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકરે આ મામલે સ્પષ્ટતા કરી છે કે જ્યાંથી ભારતને ફાયદો થશે, ત્યાંથી તેલની ખરીદી કરવામાં આવશે. બીજી તરફ અમેરિકા સહિત અન્ય પશ્ચિમી દેશો રશિયા પર આર્થિક પ્રતિબંધો વધારી રહ્યા છે, જેથી તે દબાણમાં આવી શકે.
