સામાન્ય રીતે, 26 સભ્યોની લદ્દાખ ઓટોનોમસ હિલ ડેવલપમેન્ટ કાઉન્સિલ-કારગિલની ચૂંટણીને લોકશાહીના મહાસાગરમાં એક નાની ઘટના માનવામાં આવતી હશે. કારણ કે, ભારતમાં મોટી ચૂંટણીઓ વારંવાર થતી રહે છે, પરંતુ જ્યારે રાજકીય વાતાવરણ ગરમાયું હોય ત્યારે નહીં, લોકસભાની ચૂંટણી સહિતની બીજી ચૂંટણીની મોસમ દરવાજો ખટખટાવી રહી છે. દૂરના પહાડી રણમાં આ નાગરિક પ્રકારની ચૂંટણીનાં પરિણામોએ વાસ્તવમાં કેન્દ્ર-સ્થાન લઈ લીધું છે. બંને વિપક્ષો એક થવા માટે કોશિશ કરી રહ્યા છે અને ભાજપ જનતાની લાગણીની પરવા કર્યા વિના પોતાના એજન્ડાને લાગુ કરવા માટે જોર લગાવી રહી છે, પરંતુ હેડલાઇન્સ મેળવવા માટે નવી વાર્તાની શોધમાં વધુ છે.
કારગિલ ચૂંટણીનાં પરિણામ જ્યાં વિપક્ષના ઇન્ડિયા ગઠબંધનને શિયા મુસ્લિમ-બૌદ્ધની મિશ્ર વસ્તીવાળા પ્રદેશમાં ભાજપને હરાવીને જીત મેળવી છે, જે પાઠ ભણાવવા માટે છે. એવું નથી કે કૉંગ્રેસ-નેશનલ કૉન્ફરન્સ ગઠબંધને માત્ર શિયાઓમાં જ જીત મેળવી છે, કારગિલ એ લદ્દાખનો શિયા પ્રભુત્વ ધરાવતો ભાગ છે, જેમાં કેટલીક સીટો બૌદ્ધોના પ્રભુત્વવાળી પણ છે, પણ બૌદ્ધ બહુમતી ધરાવતા પદમ અને ઝંસ્કર જેવા વિસ્તારો પણ છે.
આવા વિસ્તારોને કારગિલ ઝોનમાં ઉમેરીને ભાજપ માટે સુરક્ષિત બેઠકો બનાવવાની સત્તાઓ દ્વારા રમવામાં આવેલ સીમાંકનની ચાલ ખરાબ રીતે નિષ્ફળ ગઈ છે. આ મોડેલને શાસક પ્રશાસને જમ્મુ લોકસભા મતવિસ્તારના કેટલાક વિસ્તારો, પુંછ અને રાજૌરી સરહદી જિલ્લાઓ હટાવીને કાશ્મીર ખીણની અનંતનાગ બેઠકમાં ઉમેરીને નકલ કરી છે. કારણ પણ એ જ છે કે, ભવિષ્યની પેઢી માટે અનુચ્છેદ 370-કેન્દ્રિત કથાને વાજબી ઠેરવવાના અનુસંધાનમાં ભાજપ કાશ્મીર પ્રદેશમાં ઓછામાં ઓછી એક બેઠક જીતવાનો પ્રયાસ કરે.
કોંગ્રેસ-નેશનલ કોન્ફરન્સ (ઇન્ડિયા ગઠબંધનમાં બંને ભાગીદારો)એ 26 સભ્યોના ગૃહમાં 22 બેઠકો જીતીને ક્લીન સ્વીપ કર્યું છે- નેશનલ કોન્ફરન્સ 12 અને કોંગ્રેસ 10. અવિશ્વસનીય વહીવટી સમર્થન અને કઠોર પ્રયાસો છતાં ભાજપ માત્ર બે જ સીટ જીતી શક્યું અને બાકીની બે બેઠકો અપક્ષના ફાળે ગઈ હતી. ભાજપ દ્વારા જીતેલી બેઠકોમાંથી એકનો નમૂનો, જે વિપક્ષી ભાગીદારો માટે એક શીખ છે, જેઓ તેમના અહંકારને સંતોષવા માટે કેટલીક બેઠકો પર મૈત્રીપૂર્ણ હરીફાઈની વાત કરતાં સાંભળવામાં આવ્યા છે. આ નાના પરંતુ નોંધપાત્ર મોડેલનું વિશ્લેષણ કર્યા પછી પુનર્વિચાર કરવો આવશ્યક છે.
મતવિસ્તાર: સ્ટેકચે ખંગરાલ
અંતિમ પરિણામ: શ્રી પદ્મ દોરજે ભાજપ = 1007 મત (જીત્યા)
સૈયદ હુસૈન ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ: 830 મત
મિસ્ટર ગુલામ હુસૈન, નેશનલ કોન્ફરન્સઃ 479
મિસ્ટર અશરફ હુસૈન (અપક્ષ): 242 મત
મિસ્ટર ગુલામ નબી (અપક્ષ): 92 મત
આ ‘મૈત્રીપૂર્ણ હરીફાઈ’નો કેસ હતો. નેશનલ કોન્ફરન્સ અને કોંગ્રેસના ઉમેદવારોને કુલ 1309 મત મળ્યા છે, જ્યારે વિજેતા ભાજપના ઉમેદવારના 1007 મત છે. બીજેપી દ્વારા જીતેલી બીજી બેઠકની પણ આવી જ સ્થિતિ છે. મૈત્રીપૂર્ણ હરીફાઈ વગરનો સંયુક્ત ચહેરો અને ભાજપને કોઈ સ્થાન મળ્યું ન હોત.ખાસ કરીને કોંગ્રેસના સંદર્ભમાં વિપક્ષની આ જીતનું મુખ્ય પરિબળ એ પાર્ટીના નેતા રાહુલ ગાંધી દ્વારા કાઢવામાં આવેલી ભારત જોડો યાત્રાનું બીજું ચરણ રહ્યું છે. તે લોકો સાથે સંપર્ક સ્થાપિત કરવા માટે ટોચના ડુંગરાળ પ્રદેશના ઉબડખાબડ રસ્તા પર મોટરસાઇકલ પર યાત્રા કરતા હતા. તેની વિદ્યુતીકરણ અસર હતી અને મતદાનનાં પરિણામોમાં દેખાઈ રહ્યું છે.
ઉલ્લાસ અને આનંદ સિવાય, કારગિલના પરિણામથી વિરોધી પક્ષોને ચિંતિત અને સતર્ક બનવું જોઈએ. તેઓએ સીટ-શેરિંગ મિકેનિઝમ પર કામ કરતી વખતે વાસ્તવિકતાથી કાર્ય કરવું જોઈએ અને પોતપોતાના અહંકારને પ્રોત્સાહિત કરવાને બદલે જમીન પર એકબીજાની શક્તિનો અહેસાસ કરવો જોઈએ. વિપક્ષ માટે આ એક મોટી ઉપલબ્ધિ છે. પ્રાદેશિક ક્ષેત્રોએ સ્પષ્ટપણે કોંગ્રેસની તાકાત અને તેનાથી વિપરીત ઓળખી લેવી જોઈએ અને ખૂણા કાપવાનું ટાળવું જોઈએ.
કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ લદ્દાખના લોકોએ બીજી વખત સકારાત્મક સંદેશ આપ્યો છે. સૌ પ્રથમ, બંને પ્રદેશો તેમના મતભેદો ભૂલીને એક થઈને પ્રદેશની ઓળખ અને મૂળભૂત અધિકારોની સુરક્ષા માટે લડાઈ લડી છે. બીજું, લેહ અને કારગિલ ઝોનના કોંગ્રેસી નેતાઓનો જાતિ, ધર્મ અને અન્ય પરિબળો પર આધારિત તેમની રેન્ક અને વર્ષો જૂની દુશ્મનાવટને ખતમ કરવાનો નિરંતર પ્રયાસ. લદ્દાખના વંશીય અને રોજી-રોટીના અધિકારોના રક્ષણની માંગે તેમને એક કર્યા. વિપક્ષી એકતાએ સાથે મળીને હિલ ડેવલપમેન્ટ કાઉન્સિલની ચૂંટણીમાં વિદ્યુતજનક પરિણામો લાવ્યાં. શું કારગિલ સિન્ડ્રોમ બીજેપીના ઉચ્ચ અધિકારીઓને તેની જમ્મુ અને કાશ્મીર નીતિ (લદ્દાખ સહિત) પર પુનર્વિચાર કરવા દબાણ કરે છે કે કેમ તે એક અબજ ડોલરનો પ્રશ્ન છે. કામ કરવાના તેમના મનસ્વી મોડલને જોતાં તકો ઓછી છે, પરંતુ ચોક્કસપણે તે તેમને ઓછામાં ઓછું લોકસભાની ચૂંટણી પર નજર રાખીને વિચારવા માટે મજબૂર કરશે. છ સીટો દાવ પર છે- પાંચ જમ્મુ-કાશ્મીર અને એક લદ્દાખ, જેમાંથી હાલમાં ભાજપ પાસે ત્રણ છે.
કારગિલની હારનું દબાણ જે મોટા અર્થ ધરાવે છે, તે ચોક્કસપણે અમુક માપદંડો પર પુનર્વિચાર કરવા મજબૂર કરશે. તે ભાજપ માટે ચૂંટણીની સંભાવનાઓ કરતાં પણ વધુ છે. કારણ કે, તેની જમ્મુ-કાશ્મીર-લદ્દાખ નીતિની સંપૂર્ણ શ્રેણી દાવ પર છે, જે એક નવો દાખલો સેટ કરવા માટે બનાવવામાં આવી હતી અને તેનો ઉદ્દેશ રાષ્ટ્રીય સ્તરે પક્ષને વ્યાપક ચૂંટણીલક્ષી લાભો આપવાનો હતો. કારગિલની હારે ચોક્કસપણે ભાજપના મોટા રાજકીય ગેમપ્લાનમાં મોટો અવરોધ ઊભો કર્યો છે. હકીકત એ છે કે પૂર્વીય લદ્દાખ ચીની ઘૂસણખોરીને પગલે સંઘર્ષમાં ફસાયેલ છે. આ વિજયને લોકોને તેમની લાગણીઓને વ્યક્ત કરવા માટે એક તક આપીને એક વ્યૂહાત્મક સ્પર્શ આપે છે.
આમ છતાં, રાષ્ટ્રીય સ્તરે વિપક્ષી એકતાના સંદર્ભમાં વિપક્ષ (કોંગ્રેસ અને નેશનલ કોન્ફરન્સ વાંચો) માટે અન્ય એક કસોટીનો કેસ એ હશે કે કેવી રીતે બે ભાગીદારો ચૂંટણીના નાના પરંતુ વ્યૂહાત્મક રીતે ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ વિસ્તારમાં પાવર શેરિંગ મોડલ તૈયાર કરે છે. જો કોઈ પણ જાતના દ્વેષ વિના કાળજીપૂર્વક ઘડવામાં આવે તો તે કેટલીક રીતે રાષ્ટ્રીય સ્તરે અનુકરણ કરી શકાય છે. જો કે, બે કિસ્સાઓ એક સામાન્ય હેતુ સાથે પ્રાસંગિક રૂપે ભિન્ન છે. આ વર્તમાન ચૂંટણીમાં કારગિલનું ફોર્મ અનિવાર્ય હતું. બંને બાજુના રાજકીય યોદ્ધાઓની રાજકીય વિચારસરણીમાં સકારાત્મકતા ઉમેરવા માટે વિસ્તારનાં લોકોએ તેમની રાષ્ટ્રીય ફરજ જુદી જુદી રીતે નિભાવી છે.
સામાન્ય રીતે, 26 સભ્યોની લદ્દાખ ઓટોનોમસ હિલ ડેવલપમેન્ટ કાઉન્સિલ-કારગિલની ચૂંટણીને લોકશાહીના મહાસાગરમાં એક નાની ઘટના માનવામાં આવતી હશે. કારણ કે, ભારતમાં મોટી ચૂંટણીઓ વારંવાર થતી રહે છે, પરંતુ જ્યારે રાજકીય વાતાવરણ ગરમાયું હોય ત્યારે નહીં, લોકસભાની ચૂંટણી સહિતની બીજી ચૂંટણીની મોસમ દરવાજો ખટખટાવી રહી છે. દૂરના પહાડી રણમાં આ નાગરિક પ્રકારની ચૂંટણીનાં પરિણામોએ વાસ્તવમાં કેન્દ્ર-સ્થાન લઈ લીધું છે. બંને વિપક્ષો એક થવા માટે કોશિશ કરી રહ્યા છે અને ભાજપ જનતાની લાગણીની પરવા કર્યા વિના પોતાના એજન્ડાને લાગુ કરવા માટે જોર લગાવી રહી છે, પરંતુ હેડલાઇન્સ મેળવવા માટે નવી વાર્તાની શોધમાં વધુ છે.
કારગિલ ચૂંટણીનાં પરિણામ જ્યાં વિપક્ષના ઇન્ડિયા ગઠબંધનને શિયા મુસ્લિમ-બૌદ્ધની મિશ્ર વસ્તીવાળા પ્રદેશમાં ભાજપને હરાવીને જીત મેળવી છે, જે પાઠ ભણાવવા માટે છે. એવું નથી કે કૉંગ્રેસ-નેશનલ કૉન્ફરન્સ ગઠબંધને માત્ર શિયાઓમાં જ જીત મેળવી છે, કારગિલ એ લદ્દાખનો શિયા પ્રભુત્વ ધરાવતો ભાગ છે, જેમાં કેટલીક સીટો બૌદ્ધોના પ્રભુત્વવાળી પણ છે, પણ બૌદ્ધ બહુમતી ધરાવતા પદમ અને ઝંસ્કર જેવા વિસ્તારો પણ છે.
આવા વિસ્તારોને કારગિલ ઝોનમાં ઉમેરીને ભાજપ માટે સુરક્ષિત બેઠકો બનાવવાની સત્તાઓ દ્વારા રમવામાં આવેલ સીમાંકનની ચાલ ખરાબ રીતે નિષ્ફળ ગઈ છે. આ મોડેલને શાસક પ્રશાસને જમ્મુ લોકસભા મતવિસ્તારના કેટલાક વિસ્તારો, પુંછ અને રાજૌરી સરહદી જિલ્લાઓ હટાવીને કાશ્મીર ખીણની અનંતનાગ બેઠકમાં ઉમેરીને નકલ કરી છે. કારણ પણ એ જ છે કે, ભવિષ્યની પેઢી માટે અનુચ્છેદ 370-કેન્દ્રિત કથાને વાજબી ઠેરવવાના અનુસંધાનમાં ભાજપ કાશ્મીર પ્રદેશમાં ઓછામાં ઓછી એક બેઠક જીતવાનો પ્રયાસ કરે.
કોંગ્રેસ-નેશનલ કોન્ફરન્સ (ઇન્ડિયા ગઠબંધનમાં બંને ભાગીદારો)એ 26 સભ્યોના ગૃહમાં 22 બેઠકો જીતીને ક્લીન સ્વીપ કર્યું છે- નેશનલ કોન્ફરન્સ 12 અને કોંગ્રેસ 10. અવિશ્વસનીય વહીવટી સમર્થન અને કઠોર પ્રયાસો છતાં ભાજપ માત્ર બે જ સીટ જીતી શક્યું અને બાકીની બે બેઠકો અપક્ષના ફાળે ગઈ હતી. ભાજપ દ્વારા જીતેલી બેઠકોમાંથી એકનો નમૂનો, જે વિપક્ષી ભાગીદારો માટે એક શીખ છે, જેઓ તેમના અહંકારને સંતોષવા માટે કેટલીક બેઠકો પર મૈત્રીપૂર્ણ હરીફાઈની વાત કરતાં સાંભળવામાં આવ્યા છે. આ નાના પરંતુ નોંધપાત્ર મોડેલનું વિશ્લેષણ કર્યા પછી પુનર્વિચાર કરવો આવશ્યક છે.
મતવિસ્તાર: સ્ટેકચે ખંગરાલ
અંતિમ પરિણામ: શ્રી પદ્મ દોરજે ભાજપ = 1007 મત (જીત્યા)
સૈયદ હુસૈન ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ: 830 મત
મિસ્ટર ગુલામ હુસૈન, નેશનલ કોન્ફરન્સઃ 479
મિસ્ટર અશરફ હુસૈન (અપક્ષ): 242 મત
મિસ્ટર ગુલામ નબી (અપક્ષ): 92 મત
આ ‘મૈત્રીપૂર્ણ હરીફાઈ’નો કેસ હતો. નેશનલ કોન્ફરન્સ અને કોંગ્રેસના ઉમેદવારોને કુલ 1309 મત મળ્યા છે, જ્યારે વિજેતા ભાજપના ઉમેદવારના 1007 મત છે. બીજેપી દ્વારા જીતેલી બીજી બેઠકની પણ આવી જ સ્થિતિ છે. મૈત્રીપૂર્ણ હરીફાઈ વગરનો સંયુક્ત ચહેરો અને ભાજપને કોઈ સ્થાન મળ્યું ન હોત.ખાસ કરીને કોંગ્રેસના સંદર્ભમાં વિપક્ષની આ જીતનું મુખ્ય પરિબળ એ પાર્ટીના નેતા રાહુલ ગાંધી દ્વારા કાઢવામાં આવેલી ભારત જોડો યાત્રાનું બીજું ચરણ રહ્યું છે. તે લોકો સાથે સંપર્ક સ્થાપિત કરવા માટે ટોચના ડુંગરાળ પ્રદેશના ઉબડખાબડ રસ્તા પર મોટરસાઇકલ પર યાત્રા કરતા હતા. તેની વિદ્યુતીકરણ અસર હતી અને મતદાનનાં પરિણામોમાં દેખાઈ રહ્યું છે.
ઉલ્લાસ અને આનંદ સિવાય, કારગિલના પરિણામથી વિરોધી પક્ષોને ચિંતિત અને સતર્ક બનવું જોઈએ. તેઓએ સીટ-શેરિંગ મિકેનિઝમ પર કામ કરતી વખતે વાસ્તવિકતાથી કાર્ય કરવું જોઈએ અને પોતપોતાના અહંકારને પ્રોત્સાહિત કરવાને બદલે જમીન પર એકબીજાની શક્તિનો અહેસાસ કરવો જોઈએ. વિપક્ષ માટે આ એક મોટી ઉપલબ્ધિ છે. પ્રાદેશિક ક્ષેત્રોએ સ્પષ્ટપણે કોંગ્રેસની તાકાત અને તેનાથી વિપરીત ઓળખી લેવી જોઈએ અને ખૂણા કાપવાનું ટાળવું જોઈએ.
કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ લદ્દાખના લોકોએ બીજી વખત સકારાત્મક સંદેશ આપ્યો છે. સૌ પ્રથમ, બંને પ્રદેશો તેમના મતભેદો ભૂલીને એક થઈને પ્રદેશની ઓળખ અને મૂળભૂત અધિકારોની સુરક્ષા માટે લડાઈ લડી છે. બીજું, લેહ અને કારગિલ ઝોનના કોંગ્રેસી નેતાઓનો જાતિ, ધર્મ અને અન્ય પરિબળો પર આધારિત તેમની રેન્ક અને વર્ષો જૂની દુશ્મનાવટને ખતમ કરવાનો નિરંતર પ્રયાસ. લદ્દાખના વંશીય અને રોજી-રોટીના અધિકારોના રક્ષણની માંગે તેમને એક કર્યા. વિપક્ષી એકતાએ સાથે મળીને હિલ ડેવલપમેન્ટ કાઉન્સિલની ચૂંટણીમાં વિદ્યુતજનક પરિણામો લાવ્યાં. શું કારગિલ સિન્ડ્રોમ બીજેપીના ઉચ્ચ અધિકારીઓને તેની જમ્મુ અને કાશ્મીર નીતિ (લદ્દાખ સહિત) પર પુનર્વિચાર કરવા દબાણ કરે છે કે કેમ તે એક અબજ ડોલરનો પ્રશ્ન છે. કામ કરવાના તેમના મનસ્વી મોડલને જોતાં તકો ઓછી છે, પરંતુ ચોક્કસપણે તે તેમને ઓછામાં ઓછું લોકસભાની ચૂંટણી પર નજર રાખીને વિચારવા માટે મજબૂર કરશે. છ સીટો દાવ પર છે- પાંચ જમ્મુ-કાશ્મીર અને એક લદ્દાખ, જેમાંથી હાલમાં ભાજપ પાસે ત્રણ છે.
કારગિલની હારનું દબાણ જે મોટા અર્થ ધરાવે છે, તે ચોક્કસપણે અમુક માપદંડો પર પુનર્વિચાર કરવા મજબૂર કરશે. તે ભાજપ માટે ચૂંટણીની સંભાવનાઓ કરતાં પણ વધુ છે. કારણ કે, તેની જમ્મુ-કાશ્મીર-લદ્દાખ નીતિની સંપૂર્ણ શ્રેણી દાવ પર છે, જે એક નવો દાખલો સેટ કરવા માટે બનાવવામાં આવી હતી અને તેનો ઉદ્દેશ રાષ્ટ્રીય સ્તરે પક્ષને વ્યાપક ચૂંટણીલક્ષી લાભો આપવાનો હતો. કારગિલની હારે ચોક્કસપણે ભાજપના મોટા રાજકીય ગેમપ્લાનમાં મોટો અવરોધ ઊભો કર્યો છે. હકીકત એ છે કે પૂર્વીય લદ્દાખ ચીની ઘૂસણખોરીને પગલે સંઘર્ષમાં ફસાયેલ છે. આ વિજયને લોકોને તેમની લાગણીઓને વ્યક્ત કરવા માટે એક તક આપીને એક વ્યૂહાત્મક સ્પર્શ આપે છે.
આમ છતાં, રાષ્ટ્રીય સ્તરે વિપક્ષી એકતાના સંદર્ભમાં વિપક્ષ (કોંગ્રેસ અને નેશનલ કોન્ફરન્સ વાંચો) માટે અન્ય એક કસોટીનો કેસ એ હશે કે કેવી રીતે બે ભાગીદારો ચૂંટણીના નાના પરંતુ વ્યૂહાત્મક રીતે ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ વિસ્તારમાં પાવર શેરિંગ મોડલ તૈયાર કરે છે. જો કોઈ પણ જાતના દ્વેષ વિના કાળજીપૂર્વક ઘડવામાં આવે તો તે કેટલીક રીતે રાષ્ટ્રીય સ્તરે અનુકરણ કરી શકાય છે. જો કે, બે કિસ્સાઓ એક સામાન્ય હેતુ સાથે પ્રાસંગિક રૂપે ભિન્ન છે. આ વર્તમાન ચૂંટણીમાં કારગિલનું ફોર્મ અનિવાર્ય હતું. બંને બાજુના રાજકીય યોદ્ધાઓની રાજકીય વિચારસરણીમાં સકારાત્મકતા ઉમેરવા માટે વિસ્તારનાં લોકોએ તેમની રાષ્ટ્રીય ફરજ જુદી જુદી રીતે નિભાવી છે.