નવી દિલ્હી: આવતીકાલે તા. 23 મે મંગળવારથી 2000 રૂપિયાની ગુલાબી નોટો (2000 Pink currency) પાછી ખેંચવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ રહી છે. બેંકોમાં નોટો બદલવા સાથે તે નોટોની ઝીણવટભરી તપાસ કરવાની પણ વ્યવસ્થા ગોઠવવામાં આવી છે. જો કોઈ વ્યક્તિ 2000 રૂપિયાની નોટો જમા કરાવવા માટે બેન્કમાં જાય છે અને તે વ્યક્તિ પાસે જો કેટલીક નોટો નકલી હોવાનું જણાય છે, તો આવી સ્થિતિમાં બેંક દ્વારા તે નોટ જપ્ત કરીને કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવામાં આવશે. RBI દ્વારા આ નકલી નોટો પર સ્ટેમ્પ લગાવવામાં આવશે, ત્યારબાદ તે પસ્તી જેવી થઈ જશે.
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) દ્વારા કહેવામાં આવ્યું છે કે બેંકમાં જે 2000 રૂપિયાની નોટો બદલાઈ રહી છે. બેન્કો દ્વારા તમામ બેન્કોની ઝીણવટભરી તપાસ કરવામાં આવશે. તે સાચી છે કે નહીં તેની ખાતરી કરવા માટે બેન્કમાં નોટ સોર્ટિંગ મશીન્સ (NSM) નો ઉપયોગ કરવામાં આવશે.
ગયા એપ્રિલની શરૂઆતમાં નકલી નોટો અંગે આરબીઆઈ દ્વારા જાહેર કરાયેલી મુખ્ય સૂચનાઓને અનુસરીને આ નોટોની તપાસ કરવામાં આવશે. જો કોઈ વ્યક્તિ દ્વારા એક્સચેન્જ માટે આપવામાં આવેલી નોટોમાંથી કોઈ પણ નકલી હોવાનું જણાય છે, તો તેના પૈસા તેને આપવામાં આવશે નહીં.
નકલી નોટોના સંબંધમાં આરબીઆઈ દ્વારા આપવામાં આવેલી માર્ગદર્શિકા અનુસાર, મશીન દ્વારા બેંકના કાઉન્ટર પર એક્સચેન્જ કરવા માટે ગ્રાહક દ્વારા આપવામાં આવેલી રૂ. 2000ની નોટોના ચેકિંગ દરમિયાન, જો તેમાંથી કોઈ પણ નકલી હોવાનું જણાયું, તો બેંક નકલી હશે. તેની પર સ્ટેમ્પ મારવામાં આવશે અને તે જપ્ત કરવામાં આવશે. આ સ્ટેમ્પ માર્યા બાદ આ નોટ નકામા કાગળ જેવી બની જશે. આવી દરેક નોંધ રેકોર્ડ માટે અલગ રજિસ્ટરમાં દાખલ કરવામાં આવશે.
દરમિયાન જો કોઈ બેંક આવી નોટો ગ્રાહકોને પરત કરતી જોવા મળશે તો નકલી નોટોમાં બેંકની સંડોવણી ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે અને દંડ પણ વસૂલવામાં આવશે. જો કોઈ વ્યક્તિ દ્વારા બદલી કરવામાં આવતી દસ નોટોમાંથી ચાર નોટ નકલી હોવાનું જણાય તો આ સ્થિતિમાં બેંક શાખા તેની માહિતી માસિક રિપોર્ટમાં પોલીસને આપશે.
જો આ સંખ્યા પાંચ કે તેથી વધુ હોય તો આવા કિસ્સામાં FIR નોંધીને કાર્યવાહી કરાશે. આ સાથે, માસિક ધોરણે નોંધાયેલી આવી FIRની નકલ પણ બેંકની મુખ્ય શાખાને મોકલવામાં આવશે. આવી સ્થિતિમાં, નકલી નોટોને લગતી કોઈપણ સમસ્યાથી બચવા માટે, તમે આ નોટોને જાતે પણ ઓળખી શકો છો. આ કરવું ખૂબ જ સરળ છે.
આરબીઆઈના ગર્વનર શક્તિકાંત દાસના જણાવ્યા અનુસાર 2000ની નોટો બદલવા માટે 4 મહિનાનો સમય જાહેર કરાયો છે. લોકો આરામથી નોટો બદલી શકે છે. ઉતાવળમાં બેંકમાં જવાનું ટાળો જેથી ભીડ ન થાય. આરબીઆઈએ સમયમર્યાદા આપી છે. જે લોકો નક્કી સમયમર્યાદામાં નોટો જમા કરાવી શકશે નહીં, તો તે બાબતનો મે 30 સપ્ટેમ્બર પછી નિર્ણય લઈશું.
30 સપ્ટેમ્બર સુધીમાં જમા ન કરાવી શકાય તો વાંધો નહીં. ત્યાર બાદ પણ 2000ની નોટ વ્યવહારો માટે ઉપયોગમાં લેવાનું ચાલુ રાખી શકાય છે. જો કે, આરબીઆઈએ 30 સપ્ટેમ્બર 2023ના રોજ અથવા તે પહેલાં આ બેંક નોટો જમા કરાવવા અથવા બદલવાની સલાહ આપી છે.
