નવી દિલ્હી: કેન્દ્રીય ચૂંટણી પંચે સોમવારે સાંજે પાર્ટીની સ્થિતિને લઈને મોટો નિર્ણય લીધો. તેણે આમ આદમી પાર્ટી (AAP) ને રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો આપતાં ત્રણ મોટા પક્ષો – રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ (NCP), તૃણમૂલ કોંગ્રેસ (TMC) અને ભારતીય સામ્યવાદી પક્ષ (CPI) નો રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો નાબૂદ કર્યો છે. ચૂંટણી પંચનું કહેવું છે કે આ પક્ષોને 2 સંસદીય ચૂંટણી અને 21 રાજ્યની વિધાનસભા ચૂંટણી માટે પૂરતી તકો આપવામાં આવી હતી, પરંતુ તેઓ સારું પ્રદર્શન કરી શક્યા ન હતા, તેથી તેમનો દરજ્જો પાછો ખેંચી લેવામાં આવ્યો હતો.
હવે તમારા મનમાં સવાલ ઉઠતો જ હશે કે ચૂંટણી પંચની આ કાર્યવાહીથી આ પક્ષોને શું ફાયદો કે નુકસાન થશે. આ સમજતા પહેલા, ચાલો જાણીએ કે રાજકીય પક્ષનો રાષ્ટ્રીય દરજ્જો કયા આધારે જાળવી રાખવામાં આવે છે અથવા છીનવી લેવામાં આવે છે.
રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મેળવવા માટેના નિયમો શું છે?
- પાર્ટીને 4 રાજ્યોમાં પ્રાદેશિક પાર્ટીનો દરજ્જો મળવો જોઈતો હતો.
- 3 રાજ્યો સહિત લોકસભામાં 3% બેઠકો જીતવી જોઈએ.
- 4 લોકસભા બેઠકો ઉપરાંત, 4 રાજ્યોમાં લોકસભા અથવા વિધાનસભા ચૂંટણીમાં 6 ટકા મત મેળવ્યા હોવા જોઈએ.
રાષ્ટ્રીય પક્ષ બનવાના આ ફાયદા છે
- પાર્ટી દેશમાં ગમે ત્યાં ચૂંટણી લડી શકશે, કોઈપણ રાજ્યમાં ઉમેદવારો ઉભા કરી શકશે.
- પાર્ટીને આખા દેશમાં માત્ર એક જ ચૂંટણી ચિન્હ ફાળવવામાં આવે છે, એટલે કે તે પ્રતીક પાર્ટી માટે આરક્ષિત થઈ જાય છે, અન્ય કોઈ પક્ષ તેનો ઉપયોગ કરી શકશે નહીં.
- ચૂંટણીમાં નામાંકન ભરતી વખતે ઉમેદવાર સાથે પ્રસ્તાવકની હાજરી પણ માન્ય રહેશે.
- ચૂંટણી પંચ મતદાર યાદી સુધારણા પર બે સેટ મફતમાં આપે છે. ઉમેદવારોને મતદાર યાદી પણ મફતમાં આપે છે.
- પાર્ટી દિલ્હીમાં સેન્ટ્રલ ઓફિસ ખોલવા માટે હકદાર બને છે, જેના માટે સરકાર બિલ્ડિંગ અથવા જમીન આપે છે.
- પાર્ટી ચૂંટણી પ્રચારમાં 40 સ્ટાર પ્રચારકોને ઉતારી શકશે. સ્ટાર પ્રચારકો પરનો ખર્ચ પાર્ટીના ઉમેદવારના ચૂંટણી ખર્ચમાં સામેલ કરવામાં આવશે નહીં.
- ચૂંટણી પહેલા, દૂરદર્શન અને ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયો દ્વારા લોકો સુધી સંદેશ પહોંચાડવા માટે એક નિશ્ચિત સમય ઉપલબ્ધ છે.
જો રાષ્ટ્રીય પક્ષ ન હોય તો આ સુવિધાઓ છીનવાઈ જાય છે
- ઈવીએમ કે બેલેટ પેપરની શરૂઆતમાં પાર્ટીનું ચૂંટણી ચિન્હ દેખાશે નહીં.
- ચૂંટણી પંચ જ્યારે પણ રાજકીય પક્ષોની બેઠક બોલાવે છે ત્યારે તે પક્ષને પણ બોલાવવામાં આવે તે જરૂરી નથી.
- રાજકીય ભંડોળ પ્રભાવિત થઈ શકે છે.
- દૂરદર્શન અને ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયોમાં ઉપલબ્ધ ટાઈમ સ્લોટ છીનવી લેવામાં આવશે.
- ચૂંટણી દરમિયાન સ્ટાર પ્રચારકોની સંખ્યા 40 થી ઘટાડીને 20 કરવામાં આવશે.
- રાજ્યોમાં ચૂંટણી લડવા માટે પાર્ટીએ અલગ ચિહ્ન લેવું પડશે.
TMC, NCP, CPIમાંથી ટૅગ્સ પાછા ખેંચાયા
- ECI અનુસાર, તૃણમૂલ કોંગ્રેસને 2016માં રાષ્ટ્રીય પક્ષનો ટેગ આપવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ ગોવા અને કેટલાક પૂર્વોત્તર રાજ્યોમાં તેના ખરાબ પ્રદર્શનને કારણે તેણે દરજ્જો પાછો ખેંચવો પડ્યો હતો.
- પાર્ટીએ 2014ની લોકસભા ચૂંટણી અને અરુણાચલ પ્રદેશની વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં રાજ્યના પક્ષના માપદંડો પૂરા કર્યા ન હતા.
- એનસીપીની રચના શરદ પવારે 1999માં કરી હતી. 2000 માં, તેને રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મળ્યો પરંતુ ગોવા, મણિપુર અને મેઘાલયમાં ખરાબ પ્રદર્શનને કારણે, પાર્ટીએ આ દરજ્જો ગુમાવ્યો.
- CPIની સ્થાપના 1925માં થઈ હતી. તેને 1989માં રાષ્ટ્રીય પક્ષ તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી, પરંતુ પશ્ચિમ બંગાળ અને ઓડિશાની ચૂંટણીમાં તેના ખરાબ પ્રદર્શન બાદ આ ટેગ પાછો ખેંચી લેવામાં આવ્યો હતો.
5 વર્ષમાં 9 પક્ષો પાસેથી વર્તમાન સ્થિતિ છીનવાઈ ગઈ
ચૂંટણી પંચ પોતે માન્ય રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય રાજકીય પક્ષોની સ્થિતિની સમીક્ષા કરે છે, જે સિમ્બોલ્સ ઓર્ડર 1968 હેઠળ ચાલુ પ્રક્રિયા છે. 2019 થી, ચૂંટણી પંચે 16 રાજકીય પક્ષોની સ્થિતિને અપગ્રેડ કરી છે અને 9 રાષ્ટ્રીય/રાજ્ય રાજકીય પક્ષોની વર્તમાન સ્થિતિ પાછી ખેંચી છે.
ટીએમસી પંચના નિર્ણયને પડકારશે
તૃણમૂલ કોંગ્રેસ (TMC)એ ચૂંટણી પંચના રાષ્ટ્રીય પક્ષનું ટેગ છીનવી લેવાના નિર્ણય પર નારાજગી વ્યક્ત કરી છે. ટીએમસી પંચના આ નિર્ણયને પડકારવા માટે કાયદાકીય વિકલ્પો શોધી રહી છે. કહેવું પડશે કે પાર્ટીએ ઘણા રાજ્યોમાં સારું પ્રદર્શન કર્યું છે. જો કે સીએમ મમતા બેનર્જીએ આ નિર્ણય અંગે કોઈ સત્તાવાર નિવેદન આપ્યું નથી.
તે જ સમયે, બીજેપીના પ્રદેશ અધ્યક્ષ સુકાંત મજમુદારે ટ્વીટ કર્યું – TMC રાષ્ટ્રીય પાર્ટીનો દરજ્જો ગુમાવી ચૂકી છે અને તેને પ્રાદેશિક પક્ષ તરીકે ઓળખવામાં આવશે. ટીએમસીના વિકાસની દીદીની આકાંક્ષાને કોઈ સ્થાન મળ્યું નથી કારણ કે લોકો જાણે છે કે ટીએમસી સૌથી ભ્રષ્ટ, તુષ્ટિકરણ અને આતંકથી ભરેલી સરકાર ચલાવે છે. આ સરકારનું પતન પણ નિશ્ચિત છે કારણ કે બંગાળના લોકો આ સરકારને વધુ સમય સુધી સહન નહીં કરે.
AAPને સ્ટેટસ માટે કાનૂની લડાઈ લડવી પડી હતી
ગુજરાતની ચૂંટણી બાદ આમ આદમી પાર્ટી રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મેળવવા માટે હકદાર હતી, પરંતુ ચૂંટણી પંચ તરફથી આ દરજ્જો મેળવવામાં વિલંબ થયો હતો. આ પછી પાર્ટી કર્ણાટક હાઈકોર્ટમાં ગઈ હતી. AAP કર્ણાટકના સંયોજક પૃથ્વી રેડ્ડીની તરફથી કર્ણાટક હાઈકોર્ટમાં અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે AAP રાષ્ટ્રીય પાર્ટી બનવા માટે તમામ શરતો પૂરી કરે છે, તેમ છતાં દરજ્જો મેળવવામાં વિલંબ થઈ રહ્યો છે. આ કોર્ટે ચૂંટણી પંચને 13 એપ્રિલ સુધીમાં નિર્ણય લેવા કહ્યું કે AAP રાષ્ટ્રીય પક્ષ બને કે નહીં.
