નવી દિલ્હી: (New Delhi) નવા સંસદ ભવનમાં પ્રથમ દિવસની કાર્યવાહી દરમિયાન લોકસભામાં (Loksabha) મહિલા અનામત બિલ (Women’s Reservation Bill) રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. કાયદા મંત્રી અર્જુન રામ મેઘવાલે તેને ગૃહમાં રજૂ કર્યો હતો. લોકસભામાં બિલ પાસ થયા બાદ તેને ગુરુવારે રાજ્યમાં રજૂ કરવામાં આવશે. ગુરુવારે જ રાજ્યસભામાં પણ આ અંગે ચર્ચા થઈ શકે છે. બિલ પાસ થયા બાદ અને કાયદો બન્યા બાદ લોકસભા અને વિધાનસભામાં ઘણી બધી બાબતો બદલાશે. ચાલો જાણીએ એક્ટમાં કરવામાં આવેલી જોગવાઈઓ વિશે.
હાલમાં લોકસભામાં કુલ સભ્યોની સંખ્યા 543 છે. હાલમાં મહિલા સાંસદોની સંખ્યા 82 છે. બિલ પાસ થયા બાદ લોકસભામાં મહિલા સાંસદોની સંખ્યા વધીને 181 થઈ જશે. આ બિલમાં બંધારણની કલમ 239AA હેઠળ રાજધાની દિલ્હીની વિધાનસભામાં મહિલાઓને 33% અનામત આપવામાં આવશે. એટલે કે દિલ્હી વિધાનસભામાં પણ 70માંથી 23 સીટો મહિલાઓ માટે આરક્ષિત હશે. અન્ય રાજ્યોની વિધાનસભાઓમાં પણ મહિલાઓ માટે 33 ટકા અનામત લાગુ કરવામાં આવશે.
અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિ માટે અનામત બેઠકો પર લાગુ થશે
આ કાયદામાં ક્વોટાની અંદર ક્વોટાની પણ જોગવાઈ કરવામાં આવશે. આ રીતે અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિ માટે અનામત બેઠકોમાંથી 33 ટકા મહિલાઓ માટે અનામત રહેશે. જોકે મહિલા પ્રતિનિધિઓ હંમેશા મહિલાઓ માટે અનામત લોકસભા કે વિધાનસભા બેઠકો પરથી ચૂંટાશે નહીં. એક ચૂંટણીમાં મહિલાઓ માટે અનામત લોકસભા કે વિધાનસભા બેઠક આગામી ચૂંટણીમાં મહિલાઓ માટે અનામત રાખવામાં આવશે નહીં. તેના બદલે અન્ય 33 ટકા બેઠકો મહિલાઓ માટે અનામત રહેશે. આ પછી ત્રીજી ચૂંટણીમાં બાકીની 33 ટકા બેઠકો મહિલાઓ માટે અનામત રહેશે.
આ પ્રક્રિયા સતત ચાલુ રાખવાની કોઈ જોગવાઈ નથી. વર્તમાન બિલમાં મહિલા અનામત 15 વર્ષ (સામાન્ય રીતે ત્રણ ચૂંટણી) માટે લાગુ કરવામાં આવી હતી. આ પછી સંસદ ઇચ્છે તો મહિલા અનામતને આગળ લઇ જઇ શકે છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે જ્ઞાતિ આધારિત અનામતની જોગવાઈ પણ દેશમાં દસ વર્ષથી લાગુ કરવામાં આવી હતી જે અત્યાર સુધી ચાલુ છે. જણાવી દઈએ કે 1996થી જ્યારે પણ મહિલા અનામત બિલ આવ્યું છે ત્યારે આ મુદ્દો ઉઠાવવામાં આવ્યો છે. ઘણા રાજકીય પક્ષો પણ પછાત વર્ગની મહિલાઓ માટે ક્વોટાની માંગ કરી રહ્યા છે. જો કે આ બિલમાં આવી કોઈ જોગવાઈ નથી.
