કોવિડ-19 રસીની આવી ગયા પછી કારોના સંકટ દૂર થઈ રહ્યું હોય તેવું લાગે છે, પરંતુ 5 ટ્રિલિયન ડોલરના અર્થતંત્રનું સ્વપ્ન હાંસલ કરવા માટે હજી ઘણી બધી મહેનત બાકી છે. હાલની પરિસ્થિતિ અનુકૂળ લાગતી નથી. વર્ષ 2010થી 14 સુધીના કોંગ્રેસના કાર્યકાળ દરમિયાન આપણો સરેરાશ જીડીપી વૃદ્ધિ દર 7.7 ટકા હતો, જે વર્ષ 2015-19માં ભાજપ સરકારના કાર્યકાળ દરમિયાન સરકારી આંકડા મુજબ 7.5 ટકા થયો છે.
પરંતુ ગ્રાઉન્ડ લેવલ ડેટા આ સમયગાળા દરમિયાન ઉચ્ચ વિકાસ દર સાબિત કરતું નથી. ઉદાહરણ તરીકે, કોંગ્રેસ સરકાર દરમિયાન ટુ વ્હીલર્સના વાર્ષિક વેચાણનો વિકાસ દર 25.7 ટકા હતો, જે ભાજપ સરકાર દરમિયાન 13.2 ટકા રહ્યો છે.
કોંગ્રેસના સમયે ટ્રેકટરના વેચાણનો વિકાસ દર 15.7 ટકા હતો, જે ભાજપ સરકાર દરમિયાન ઘટીને 4.5 ટકા થયો છે. કોંગ્રેસના કાર્યકાળમાં કમર્શિયલ વાહનો જેવા ટ્રકોના વેચાણનો વિકાસ દર 10.5 ટકા હતો, જે ભાજપ સરકારના કાર્યકાળ દરમિયાન ઘટીને 9.7 ટકા થયો છે.
કોંગ્રેસ સરકાર દરમિયાન રેલવેમાં મુસાફરોથી મળતી આવકનો વિકાસ દર 10.8 ટકા હતો, જે ભાજપ સરકાર દરમિયાન 7.3 ટકા થઈ ગયો છે. ભાજપ સરકાર દરમિયાન માત્ર હવાઈ મુસાફરીનો વિકાસ દર ઝડપી રહ્યો છે. કોંગ્રેસ સરકારના સમયમાં તે 9.2 ટકા હતો, જે ભાજપ સરકારના સમયે વધીને 15.3 ટકા થઈ ગઈ છે.
આ આધાર ડેટા શંકા વ્યક્ત કરે છે કે ભાજપ સરકારે તેના કાર્યકાળમાં જે 7.5 ટકાનો વિકાસ દર આપ્યો છે તે વાસ્તવિક છે કે માત્ર આંકડાકીય છે. આ મુદ્દો મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે આપણે આંકડા દ્વારા 5 ટ્રિલિયન ડોલરની અર્થવ્યવસ્થા બની શકીશું નહીં.
આપણા અર્થતંત્રનું પ્રમાણપત્ર 5 ટ્રિલિયન છે તે વૈશ્વિક સંસ્થાઓના આકારણી પર આધારિત છે. વર્લ્ડ બેંક સરકાર દ્વારા આપવામાં આવેલા ડેટાને જ ધ્યાનમાં લે છે, તેથી તે પ્રમાણિત કરી શકે છે, બધી સ્વતંત્ર રેટિંગ એજન્સીઓ અને સ્વતંત્ર બેન્કો આવા ડેટાને સ્વીકારતી નથી. તેથી સરકારે ડેટાના આધારે અર્થતંત્રને 5 ટ્રિલિયન ડોલરની અર્થવ્યવસ્થા બનાવવાનો પ્રયાસ કરવાને બદલે, જમીન પરની સમસ્યાઓનું સમાધાન કરવું જોઈએ.
આગામી સમયમાં નવી તકનીકીઓ આર્થિક વિકાસનો આધાર બનશે. આજે, વિશ્વની અર્થવ્યવસ્થામાં અમેરિકાની નિપુણતા ટેકનિકલ શોધ પર છે. માઇક્રોસોફ્ટે વિન્ડોઝ સોફ્ટવેર બનાવ્યું, મોન્સેન્ટો બીટી કોટન બીજ બનાવ્યું, સિસ્કો બનાવ્યું ઇન્ટરનેટ રાઉટર્સ, સરકારી સંસ્થા નાસાએ અવકાશયાન બનાવ્યું. યુ.એસ. દ્વારા સમગ્ર વિશ્વને મોંઘા પ્રકારની તકનીકી શોધ વેચીને ભારે નફો કરવામાં આવી રહ્યો છે.
ઉદાહરણ તરીકે, એક અહેવાલ મુજબ, વિન્ડોઝ સોફ્ટવેરની ઉત્પાદન કિંમત સોફ્ટવેર દીઠ માત્ર 1 ડોલર છે, જે માઇક્રોસોફ્ટ ઓછામાં ઓછા 11 ડોલરમાં વેચે છે. આટલો નફો મેળવ્યા પછી જ અમેરિકા આગળ વધ્યું છે. ખાસ કરીને કે અમેરિકન સંસ્થાઓમાં તકનીકી શોધ કરવામાં ભારતીય વૈજ્ઞાનિકોની ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા છે. ઘણી સંસ્થાઓમાં કામ કરતા ત્રીજા ભાગના લોકો ભારતીય છે. પરંતુ કમનસીબે આ વિશેષ કેલિબર કર્મીઓ ભારતમાં નિષ્ફળ જાય છે.
જ્યારે મેં ઈન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેનેજમેન્ટ બેંગ્લોરમાં ભણાવ્યું, ત્યારે આવી ઘણી તકો હતી કે ભારતીય મૂળના પ્રોફેસરો યુએસએથી આવ્યા અને આઈઆઈએમ સાથે જોડાયા અને નોકરી મેળવી. પરંતુ અહીંના વાતાવરણમાં સંતોષ ન થતાં તે પાછા ગયા. અમારા નેતાઓ આ દુ:ખદ પરિસ્થિતિ બનાવવામાં ખાસ ભૂમિકા ભજવે છે. આના દ્વારા તેઓ તેમના લોકોની અક્ષમતાને અવગણે છે અને તેઓ સંસ્થાઓના ડિરેક્ટર તરીકે નિમણૂક કરે છે.
આ કરીને, સંસ્થા તેનું સન્માન ગુમાવે છે. તેથી, વૈજ્ઞાનિકો અથવા શિક્ષિત સંસ્થાઓ માટે જાણીતા લોકોની નિમણૂક કરવાને બદલે, સરકારે ફક્ત યોગ્યતાના આધારે નિમણૂક કરવી જોઈએ, ભલામણના આધારે નહીં. નિંદા કરનારને નજીક રાખીને, સરકાર પોતાના દોષો જાણી શકે છે અને સરકાર યોગ્ય દિશા અપનાવે છે. કોઈ ધર્મશાસ્ત્રી જન્મ લેતો નથી. બધા ભૂલો કરે છે.
ભૂલ સુધારવા માટે સિસ્ટમ જાળવવી જોઈએ. તમારી ભૂલ સુધારવી નહીં આપણને પોતાનો પતન થાય છે. જો સરકારે હાલની પરિસ્થિતિમાં સુધારો ન કર્યો હોત, તો આપણા વૈજ્ઞાનિકો ભારત છોડીને અમેરિકા જેવા દેશોમાં સ્થળાંતર કરશે અને અમે પાછળ રહીશું અને અમે 5 ટ્રિલિયન ડોલરનું અર્થતંત્ર બનાવી શકાશે નહીં.
હાલમાં સરકારે લોકકલ્યાણ ઉપર ખાસ ભાર મૂક્યો છે. ઉજ્જવલા યોજના હેઠળ સિલિન્ડરોનું વિતરણ કરવામાં આવી રહ્યું હોવાથી સાર્વજનિક વિતરણ પ્રણાલી હેઠળ સસ્તા અનાજની ઉપલબ્ધતા કરવામાં આવી રહી છે અને હવે ઉત્તરાખંડમાં પણ જાહેર વિતરણ પ્રણાલી દ્વારા પશુઓ માટે પરાગરજ બનાવવાની યોજના છે.
આ પ્રકારની યોજનાઓ આ માલની સરકાર માગ બનાવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જાહેર વિતરણ પ્રણાલીમાં ઘઉં ઉપલબ્ધ બનાવવા માટે સરકારે ખેડુતો પાસેથી ઘઉં ખરીદવા પડશે. પરંતુ ફરક એ છે કે આ માગ સરકાર દ્વારા અન્ય ઉદ્યોગો પર લાદવામાં આવતા ટેક્સની રકમ દ્વારા કરવામાં આવે છે.
ઉદાહરણ તરીકે, જો સરકાર દ્વારા એક પરિવારને 30 કિલો ઘઉં 60 રૂપિયામાં 2 રૂપિયાના દરે આપવામાં આવ્યા હતા. અને 30 કિલોની વાસ્તવિક કિંમત 600 રૂપિયા છે. જેથી સરકારે અન્ય કોઈ જગ્યાએ વેરા તરીકે 600 રૂપિયા વસૂલવા પડશે, તેમાંથી ઘઉં ખરીદવા પડશે અને સંબંધિત પરિવારને ઉપલબ્ધ કરાવશે. તે કુટુંબની સ્થિતિ નિષ્ક્રિય રહેશે. તે કુટુંબ માટે ઉત્પાદન જરૂરી નથી. તે ફક્ત ઘરે બેસીને ઘઉંની ખપત કરવાનું ચાલુ રાખી શકે છે.
આ પ્રણાલીમાં સમસ્યા એ છે કે કલ્યાણ ખર્ચના દબાણને કારણે, સરકારને આવકનો ઉપયોગ લોકોને તકનીકી જેવા જરૂરી રોકાણોની જગ્યાએ સસ્તા અનાજ પૂરા પાડવામાં ખર્ચ કરવો પડે છે, જે આખરે આપણું અર્થતંત્ર નબળું પાડે છે. તેથી, સરકારે આવી નીતિઓ અમલમાં મૂકવી જોઈએ કે જેથી લોકો પોતાને ઉત્પાદક કામમાં જોડી શકે અને આવક મેળવી શકે અને અનાજની ખરીદી કરી શકે.
ઉદાહરણ તરીકે, જો આપણા ગામના યુવાનો સંગીતનું ઉત્પાદન અને વેચાણ કરી શકે છે અને જો તે રકમમાંથી 30 કિલો ઘઉં ખરીદે છે, તો સરકાર પર કોઈ ટેક્સનો ભાર નથી. સંગીતના નિર્માણથી અર્થતંત્રમાં પણ વિકાસ થયો. તેથી, સરકારે સમજી લેવું જોઈએ કે લોકકલ્યાણ પર સરકારી ખર્ચ આખરે અર્થતંત્રને નબળી પાડે છે.
તેના બદલે, બજારમાં જાહેર જનતાને સક્ષમ બનાવીને માગ ઉભી કરવી જોઈએ. જો સરકાર ટેક્નોલોજીમાં રોકાણ કરશે અને સામાન્ય માણસને આવક મેળવવામાં સક્ષમ બનાવશે, તો આપણે ટૂંક સમયમાં 5 ટ્રિલિયન ડોલરની અર્થવ્યવસ્થા બની શકીશું, નહીં તો આ સ્વપ્ન હાંસલ કરવું મુશ્કેલ થઈ જશે.
–આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.