70 સભ્યોની દિલ્હી વિધાનસભાની ચૂંટણી 5 ફેબ્રુઆરીએ થવાની છે. રાજધાનીમાં ભારે રાજકીય પવન વાઈ રહ્યો છે. સત્તાધારી આમ આદમી પાર્ટી (આપ) અને મુખ્ય વિપક્ષી પાર્ટી ભારતીય જનતા પાર્ટી વચ્ચે સીધો મુકાબલો છે. તેમ છતાં છેલ્લી બે ચૂંટણીમાં પોતાની હાજરી દર્શાવવામાં નિષ્ફળ ગયેલી કોંગ્રેસ એકલા હાથે ચૂંટણી લડી રહી છે. 2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસે આપ સાથે જોડાણ કર્યું હતું, પરંતુ તે ભાજપને દિલ્હીમાંથી તમામ 7 બેઠકો જીતતા અટકાવી શકી ન હતી.
ઉપરથી આપએ બતાવવા માંગે છે કે તે રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં રેકોર્ડ ત્રીજી વખત જીતવા માટે આત્મવિશ્વાસ ધરાવે છે. કારણ કે, સામાજિક કલ્યાણ યોજનાઓ અને મફત સુવિધાઓ આપવાના કારણે. અરવિંદ કેજરીવાલે તેના તમામ ઉમેદવારોની જાહેરાત કરી દીધી છે, જ્યારે ભાજપ અને કોંગ્રેસે પણ ઉમેદવારોની યાદી બહાર પાડવાનું શરૂ કરી દીધું છે. જ્યાં સુધી કોંગ્રેસનો સવાલ છે, તે દિલ્હી એકમમાં આંતરકલહનો સામનો કરવા માટે સંઘર્ષ કરતી જોવા મળી રહી છે. કોંગ્રેસે છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં દિલ્હીના અનેક પક્ષના પ્રમુખોને બદલ્યા છે.
જોકે, ઓડિશા, હરિયાણા અને મહારાષ્ટ્રમાં તાજેતરની ચૂંટણીની સફળતાને ટાંકીને પુનરુત્થાન પામેલ ભાજપ રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં પરિવર્તન માટે આશાવાદી છે. વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની આગેવાની હેઠળ ભાજપ ઘણા મુદ્દાઓ પર કેજરીવાલ પર સીધો હુમલો કરી રહી છે. ભાજપે સરકારની કથિત નિષ્ફળતાઓને હાઇલાઇટ કરીને જોરદાર ચૂંટણી અભિયાન શરૂ કર્યું છે. ગયા અઠવાડિયે વરિષ્ઠ ભાજપના નેતા અનુરાગ ઠાકુરે કેજરીવાલ સામે ચાર્જશીટ જારી કરી, જેમાં એ કૌભાંડોની શ્રેણી દ્વારા દિલ્હીને ‘ભ્રષ્ટાચારની પ્રયોગશાળા’માં ફેરવવાનો આરોપ મૂક્યો. ઠાકુરે સૂત્ર આપ્યું – ‘ઘોટાલે પે ઘોટાલા, કેજરીવાલને બનાયા દિલ્હી કો ભ્રષ્ટાચાર કી પ્રયોગશાલા’ (કેજરીવાલે દિલ્હીને કૌભાંડો સાથે ભ્રષ્ટાચારની પ્રયોગશાળામાં ફેરવી દીધું) અને ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે, ભાજપ આપને સત્તામાંથી દૂર કરશે.
મોદીએ દિલ્હીની આપ સરકાર પર પણ આકરા પ્રહારો કર્યા છે, તેના છેલ્લાં 10 વર્ષના શાસનને ‘આપદાથી ઓછું કંઈ નથી’ ગણાવ્યું અને કહ્યું કે માત્ર ભાજપ અને તેની ડબલ એન્જિન સરકાર જ દિલ્હીને વિશ્વ સ્તરનું રાજધાની શહેર બનાવી શકે છે. કેજરીવાલે બીજેપી પર વળતો પ્રહાર કરતાં એક નિવેદનમાં કહ્યું હતું કે, તેની પાસે દિલ્હી વિધાનસભા ચૂંટણી માટે મુખ્યમંત્રીપદનો ચહેરો અને કોઈ અર્થપૂર્ણ એજન્ડાનો અભાવ છે. તેમણે કહ્યું કે, તેની એકમાત્ર વ્યૂહરચના કેજરીવાલનો દુરુપયોગ કરવાની છે.જોકે, આ વખતે કેજરીવાલને વિપક્ષ તરફથી મોટો પડકાર મળી રહ્યો છે. કારણ કે, તેમની સામેના ભ્રષ્ટાચારના આરોપો છે. કેજરીવાલ, સાંસદ સંજય સિંહ અને ભૂતપૂર્વ નાયબ મુખ્ય પ્રધાન મનીષ સિસોદિયા સહિત તેના મુખ્ય નેતાઓની ધરપકડથી પાર્ટીની ‘કટ્ટર ઈમાનદાર’ની છબીને નુકસાન થયું છે. આ તમામને કોર્ટમાંથી જામીન મળી ગયા હોવા છતાં કેસ હજી પણ કોર્ટમાં પેન્ડિંગ છે, જેનાથી પાર્ટીને નુકસાન થઈ શકે છે.
ભાજપ મતદારોને એ પણ યાદ અપાવી રહ્યું છે કે, કેજરીવાલે વચન આપ્યું હતું કે તેઓ વીઆઈપી કલ્ચરને ખતમ કરી દેશે, પરંતુ તેમણે પોતે જ્યારે મુખ્ય પ્રધાન હતા ત્યારે તેમના કરદાતાઓનાં નાણાંમાંથી તેમનું નિવાસસ્થાન શીશ મહેલ બનાવવામાં કરોડો ખર્ચ્યા હતા.ભાજપના દિલ્હી અધ્યક્ષ વીરેન્દ્ર સચદેવાએ જણાવ્યું હતું કે, જો ભાજપ સત્તામાં આવશે તો તે ‘શીશ મહેલ’ (6, ફ્લેગસ્ટાફ રોડ મુખ્ય પ્રધાનનું ઘર) જાહેર પ્રદર્શન માટે ખોલી દેશે. કેજરીવાલના કબજામાં રહેલા દિલ્હીના સીએમના સત્તાવાર નિવાસસ્થાનના રિનોવેશનના કેગ દ્વારા કરવામાં આવેલા ઓડિટમાં ઘણી બાબતો બહાર આવી હતી.દિલ્હીના મુખ્ય પ્રધાનના સત્તાવાર નિવાસસ્થાનના નવીનીકરણ માટે પ્રારંભિક અંદાજ ₹7.91 કરોડ હતો. જ્યારે તેને 2020માં એનાયત કરવામાં આવ્યું હતું ત્યારે તેનો ખર્ચ ₹8.62 કરોડ હોવાનો અંદાજ હતો.
2022માં પબ્લિક વર્ક્સ ડિપાર્ટમેન્ટ (પીડબ્લ્યુડી) દ્વારા પૂર્ણ થયા પછી કથિત ‘શીશ મહેલ’ના નવીનીકરણનો કુલ ખર્ચ ₹33.66 કરોડ હતો – જે વાસ્તવિક અંદાજ કરતાં ચારગણો હતો. કેજરીવાલ જ્યારે સીએમ પદ સંભાળતા હતા ત્યારે દિલ્હીના મુખ્ય પ્રધાનના સત્તાવાર નિવાસસ્થાનમાં ₹96 લાખની કિંમતના મુખ્ય અને તીવ્ર પડદાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, ₹39 લાખના કિચન સાધનો, ફ્લોર ટાઇલ્સની કિંમત, જેનો અંદાજ ₹5.5 લાખ હતો, જે વધીને ₹14 લાખ થઈ ગયો અને ₹20.34 લાખના ટીવી કન્સોલ ઇન્સ્ટોલ કરવામાં આવ્યા હતા. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ટ્રેડમિલ અને જિમના સાધનોની કિંમત ₹18.52 લાખ છે, સિલ્ક કાર્પેટની કિંમત ₹16.27 લાખ અને એક મિનીબારની કિંમત ₹4.80 લાખ છે. રાઉન્ડ ડાઇનિંગ ટેબલની કિંમત ₹4.80 લાખ છે; ફોક્સ લેધર ક્લેડીંગની કિંમત ₹5.45 લાખ હતી અને એલ-આકારના સોફાની કિંમત ₹6.40 લાખ હતી.કેગ રિપોર્ટમાં કરાર આઇટમનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે અને જણાવવામાં આવ્યું છે કે, તેને વધારાના ખર્ચ સાથે કેવી રીતે બદલવામાં આવ્યો.
₹33.66 કરોડમાંથી ₹18.88 કરોડ ‘વધારાની વસ્તુઓ’ તરીકે કલાત્મક, પ્રાચીન અને સુશોભન વસ્તુઓ પર ખર્ચવામાં આવ્યા હતા.મોદીએ પણ 3 જાન્યુઆરીના રોજ દિલ્હી માટે અનેક મુખ્ય વિકાસ યોજનાઓનું ઉદ્ઘાટન કર્યા બાદ કેજરીવાલ પર કટાક્ષ કર્યો હતો. મોદીએ કહ્યું હતું કે, ‘’હું પણ મારા માટે ‘શીશ મહેલ’ બનાવી શકતો હતો, પરંતુ મેં ગરીબ લોકો માટે મકાનો બાંધવાને પ્રાથમિકતા આપી.’’ મોદીની તેમની સામેની ‘શીશ મહેલ’ ટિપ્પણીનો જવાબ આપતાં કેજરીવાલે કહ્યું, “શીશ મહેલની વાત એ વ્યક્તિને શોભે નહીં કે જેણે પોતાના માટે ₹2,700 કરોડનું ઘર બનાવ્યું, ₹8400 કરોડના પ્લેનમાં મુસાફરી કરી અને ₹10 લાખનો સૂટ પહેર્યા.’’
પરંતુ જમીની સ્થિતિ એ છે કે કેજરીવાલને એક દાયકા સુધી સત્તામાં રહ્યા બાદ આપ સરકારના રેકોર્ડનો બચાવ કરવો મુશ્કેલ થઈ રહ્યો છે. ભાજપે વાયુ પ્રદૂષણ અને યમુનામાં ઝેરી પાણીને સરકારની નિષ્ફળતાઓની યાદીમાં ટોચ પર રાખ્યું છે. આપ 2015થી સત્તામાં છે, પરંતુ તેની સરકાર વાયુ પ્રદૂષણનો કાયમી ઉકેલ શોધવામાં નિષ્ફળ રહી છે. પ્રદૂષિત હવાના કારણે લોકો ગૂંગળામણ ભોગવવા મજબૂર છે. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે ધુમ્મસના ટાવર, જે વાયુ પ્રદૂષણથી રાહત આપવાના હતા, તે નિષ્ક્રિય પડ્યા હતા, જોકે આપ સરકારે જાહેરાતો પર કરોડો રૂપિયા ખર્ચ્યા હતા. ભાજપે કેજરીવાલને 2025 સુધીમાં યમુના નદીને સાફ કરવાના તેમના વચનની યાદ અપાવી છે.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
70 સભ્યોની દિલ્હી વિધાનસભાની ચૂંટણી 5 ફેબ્રુઆરીએ થવાની છે. રાજધાનીમાં ભારે રાજકીય પવન વાઈ રહ્યો છે. સત્તાધારી આમ આદમી પાર્ટી (આપ) અને મુખ્ય વિપક્ષી પાર્ટી ભારતીય જનતા પાર્ટી વચ્ચે સીધો મુકાબલો છે. તેમ છતાં છેલ્લી બે ચૂંટણીમાં પોતાની હાજરી દર્શાવવામાં નિષ્ફળ ગયેલી કોંગ્રેસ એકલા હાથે ચૂંટણી લડી રહી છે. 2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસે આપ સાથે જોડાણ કર્યું હતું, પરંતુ તે ભાજપને દિલ્હીમાંથી તમામ 7 બેઠકો જીતતા અટકાવી શકી ન હતી.
ઉપરથી આપએ બતાવવા માંગે છે કે તે રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં રેકોર્ડ ત્રીજી વખત જીતવા માટે આત્મવિશ્વાસ ધરાવે છે. કારણ કે, સામાજિક કલ્યાણ યોજનાઓ અને મફત સુવિધાઓ આપવાના કારણે. અરવિંદ કેજરીવાલે તેના તમામ ઉમેદવારોની જાહેરાત કરી દીધી છે, જ્યારે ભાજપ અને કોંગ્રેસે પણ ઉમેદવારોની યાદી બહાર પાડવાનું શરૂ કરી દીધું છે. જ્યાં સુધી કોંગ્રેસનો સવાલ છે, તે દિલ્હી એકમમાં આંતરકલહનો સામનો કરવા માટે સંઘર્ષ કરતી જોવા મળી રહી છે. કોંગ્રેસે છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં દિલ્હીના અનેક પક્ષના પ્રમુખોને બદલ્યા છે.
જોકે, ઓડિશા, હરિયાણા અને મહારાષ્ટ્રમાં તાજેતરની ચૂંટણીની સફળતાને ટાંકીને પુનરુત્થાન પામેલ ભાજપ રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં પરિવર્તન માટે આશાવાદી છે. વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની આગેવાની હેઠળ ભાજપ ઘણા મુદ્દાઓ પર કેજરીવાલ પર સીધો હુમલો કરી રહી છે. ભાજપે સરકારની કથિત નિષ્ફળતાઓને હાઇલાઇટ કરીને જોરદાર ચૂંટણી અભિયાન શરૂ કર્યું છે. ગયા અઠવાડિયે વરિષ્ઠ ભાજપના નેતા અનુરાગ ઠાકુરે કેજરીવાલ સામે ચાર્જશીટ જારી કરી, જેમાં એ કૌભાંડોની શ્રેણી દ્વારા દિલ્હીને ‘ભ્રષ્ટાચારની પ્રયોગશાળા’માં ફેરવવાનો આરોપ મૂક્યો. ઠાકુરે સૂત્ર આપ્યું – ‘ઘોટાલે પે ઘોટાલા, કેજરીવાલને બનાયા દિલ્હી કો ભ્રષ્ટાચાર કી પ્રયોગશાલા’ (કેજરીવાલે દિલ્હીને કૌભાંડો સાથે ભ્રષ્ટાચારની પ્રયોગશાળામાં ફેરવી દીધું) અને ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે, ભાજપ આપને સત્તામાંથી દૂર કરશે.
મોદીએ દિલ્હીની આપ સરકાર પર પણ આકરા પ્રહારો કર્યા છે, તેના છેલ્લાં 10 વર્ષના શાસનને ‘આપદાથી ઓછું કંઈ નથી’ ગણાવ્યું અને કહ્યું કે માત્ર ભાજપ અને તેની ડબલ એન્જિન સરકાર જ દિલ્હીને વિશ્વ સ્તરનું રાજધાની શહેર બનાવી શકે છે. કેજરીવાલે બીજેપી પર વળતો પ્રહાર કરતાં એક નિવેદનમાં કહ્યું હતું કે, તેની પાસે દિલ્હી વિધાનસભા ચૂંટણી માટે મુખ્યમંત્રીપદનો ચહેરો અને કોઈ અર્થપૂર્ણ એજન્ડાનો અભાવ છે. તેમણે કહ્યું કે, તેની એકમાત્ર વ્યૂહરચના કેજરીવાલનો દુરુપયોગ કરવાની છે.જોકે, આ વખતે કેજરીવાલને વિપક્ષ તરફથી મોટો પડકાર મળી રહ્યો છે. કારણ કે, તેમની સામેના ભ્રષ્ટાચારના આરોપો છે. કેજરીવાલ, સાંસદ સંજય સિંહ અને ભૂતપૂર્વ નાયબ મુખ્ય પ્રધાન મનીષ સિસોદિયા સહિત તેના મુખ્ય નેતાઓની ધરપકડથી પાર્ટીની ‘કટ્ટર ઈમાનદાર’ની છબીને નુકસાન થયું છે. આ તમામને કોર્ટમાંથી જામીન મળી ગયા હોવા છતાં કેસ હજી પણ કોર્ટમાં પેન્ડિંગ છે, જેનાથી પાર્ટીને નુકસાન થઈ શકે છે.
ભાજપ મતદારોને એ પણ યાદ અપાવી રહ્યું છે કે, કેજરીવાલે વચન આપ્યું હતું કે તેઓ વીઆઈપી કલ્ચરને ખતમ કરી દેશે, પરંતુ તેમણે પોતે જ્યારે મુખ્ય પ્રધાન હતા ત્યારે તેમના કરદાતાઓનાં નાણાંમાંથી તેમનું નિવાસસ્થાન શીશ મહેલ બનાવવામાં કરોડો ખર્ચ્યા હતા.ભાજપના દિલ્હી અધ્યક્ષ વીરેન્દ્ર સચદેવાએ જણાવ્યું હતું કે, જો ભાજપ સત્તામાં આવશે તો તે ‘શીશ મહેલ’ (6, ફ્લેગસ્ટાફ રોડ મુખ્ય પ્રધાનનું ઘર) જાહેર પ્રદર્શન માટે ખોલી દેશે. કેજરીવાલના કબજામાં રહેલા દિલ્હીના સીએમના સત્તાવાર નિવાસસ્થાનના રિનોવેશનના કેગ દ્વારા કરવામાં આવેલા ઓડિટમાં ઘણી બાબતો બહાર આવી હતી.દિલ્હીના મુખ્ય પ્રધાનના સત્તાવાર નિવાસસ્થાનના નવીનીકરણ માટે પ્રારંભિક અંદાજ ₹7.91 કરોડ હતો. જ્યારે તેને 2020માં એનાયત કરવામાં આવ્યું હતું ત્યારે તેનો ખર્ચ ₹8.62 કરોડ હોવાનો અંદાજ હતો.
2022માં પબ્લિક વર્ક્સ ડિપાર્ટમેન્ટ (પીડબ્લ્યુડી) દ્વારા પૂર્ણ થયા પછી કથિત ‘શીશ મહેલ’ના નવીનીકરણનો કુલ ખર્ચ ₹33.66 કરોડ હતો – જે વાસ્તવિક અંદાજ કરતાં ચારગણો હતો. કેજરીવાલ જ્યારે સીએમ પદ સંભાળતા હતા ત્યારે દિલ્હીના મુખ્ય પ્રધાનના સત્તાવાર નિવાસસ્થાનમાં ₹96 લાખની કિંમતના મુખ્ય અને તીવ્ર પડદાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, ₹39 લાખના કિચન સાધનો, ફ્લોર ટાઇલ્સની કિંમત, જેનો અંદાજ ₹5.5 લાખ હતો, જે વધીને ₹14 લાખ થઈ ગયો અને ₹20.34 લાખના ટીવી કન્સોલ ઇન્સ્ટોલ કરવામાં આવ્યા હતા. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ટ્રેડમિલ અને જિમના સાધનોની કિંમત ₹18.52 લાખ છે, સિલ્ક કાર્પેટની કિંમત ₹16.27 લાખ અને એક મિનીબારની કિંમત ₹4.80 લાખ છે. રાઉન્ડ ડાઇનિંગ ટેબલની કિંમત ₹4.80 લાખ છે; ફોક્સ લેધર ક્લેડીંગની કિંમત ₹5.45 લાખ હતી અને એલ-આકારના સોફાની કિંમત ₹6.40 લાખ હતી.કેગ રિપોર્ટમાં કરાર આઇટમનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે અને જણાવવામાં આવ્યું છે કે, તેને વધારાના ખર્ચ સાથે કેવી રીતે બદલવામાં આવ્યો.
₹33.66 કરોડમાંથી ₹18.88 કરોડ ‘વધારાની વસ્તુઓ’ તરીકે કલાત્મક, પ્રાચીન અને સુશોભન વસ્તુઓ પર ખર્ચવામાં આવ્યા હતા.મોદીએ પણ 3 જાન્યુઆરીના રોજ દિલ્હી માટે અનેક મુખ્ય વિકાસ યોજનાઓનું ઉદ્ઘાટન કર્યા બાદ કેજરીવાલ પર કટાક્ષ કર્યો હતો. મોદીએ કહ્યું હતું કે, ‘’હું પણ મારા માટે ‘શીશ મહેલ’ બનાવી શકતો હતો, પરંતુ મેં ગરીબ લોકો માટે મકાનો બાંધવાને પ્રાથમિકતા આપી.’’ મોદીની તેમની સામેની ‘શીશ મહેલ’ ટિપ્પણીનો જવાબ આપતાં કેજરીવાલે કહ્યું, “શીશ મહેલની વાત એ વ્યક્તિને શોભે નહીં કે જેણે પોતાના માટે ₹2,700 કરોડનું ઘર બનાવ્યું, ₹8400 કરોડના પ્લેનમાં મુસાફરી કરી અને ₹10 લાખનો સૂટ પહેર્યા.’’
પરંતુ જમીની સ્થિતિ એ છે કે કેજરીવાલને એક દાયકા સુધી સત્તામાં રહ્યા બાદ આપ સરકારના રેકોર્ડનો બચાવ કરવો મુશ્કેલ થઈ રહ્યો છે. ભાજપે વાયુ પ્રદૂષણ અને યમુનામાં ઝેરી પાણીને સરકારની નિષ્ફળતાઓની યાદીમાં ટોચ પર રાખ્યું છે. આપ 2015થી સત્તામાં છે, પરંતુ તેની સરકાર વાયુ પ્રદૂષણનો કાયમી ઉકેલ શોધવામાં નિષ્ફળ રહી છે. પ્રદૂષિત હવાના કારણે લોકો ગૂંગળામણ ભોગવવા મજબૂર છે. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે ધુમ્મસના ટાવર, જે વાયુ પ્રદૂષણથી રાહત આપવાના હતા, તે નિષ્ક્રિય પડ્યા હતા, જોકે આપ સરકારે જાહેરાતો પર કરોડો રૂપિયા ખર્ચ્યા હતા. ભાજપે કેજરીવાલને 2025 સુધીમાં યમુના નદીને સાફ કરવાના તેમના વચનની યાદ અપાવી છે.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.