મુંબઈઃ મહારાષ્ટ્રમાં હજુ સુધી મુખ્યમંત્રીનો ચહેરો નક્કી થયો નથી. સવાલો ઉઠાવવામાં આવી રહ્યા છે કે ભાજપ બહુમતીની નજીક છે અને અજિત પવાર પણ મુખ્યમંત્રીની રેસથી દૂર છે. તેમ છતાં મહાયુતિ મુખ્યમંત્રી પદ અંગે નિર્ણય કેમ લઈ શકતી નથી? એવું માનવામાં આવે છે કે ભાજપ હાઈકમાન્ડ જાતિ સમીકરણના આધારે અને એનડીએના સહયોગીઓને વિશ્વાસમાં લઈને નિર્ણય લેવા માંગે છે.
આ જ કારણ છે કે છેલ્લા ચાર દિવસથી મુંબઈથી દિલ્હી સુધી બેઠકોનો દોર ચાલી રહ્યો છે. એક તરફ મરાઠા ચહેરા એકનાથ શિંદેનું નામ ચાલી રહ્યું છે તો બીજી તરફ ઉચ્ચ વર્ગમાંથી દેવેન્દ્ર ફડણવીસ છે. ભાજપને OBC વર્ગને પણ આકર્ષવાનો પડકાર છે. આખરે મહાયુતિ મુખ્યમંત્રી અંગે નિર્ણય કેમ લઈ શકતી નથી?
મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ભાજપના સૌથી વધુ 132 ઉમેદવારોએ મહાયુતિમાંથી ચૂંટણી જીતી હતી. શિવસેનાને 57 અને એનસીપીએ 41 સીટો જીતી છે. જેએસએસને 2 સીટ અને આરએસજેપીએ એક સીટ જીતી હતી. આ વખતે ભાજપે ચૂંટણીમાં 149 ઉમેદવારો ઉભા રાખ્યા હતા. જ્યારે શિવસેનાએ 81 અને એનસીપીએ 59 ઉમેદવારોને ટિકિટ આપી હતી. વર્તમાન વિધાનસભાનો કાર્યકાળ 26 નવેમ્બરે પૂરો થયો. એકનાથ શિંદેએ પણ સીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું છે. નવી સરકારની રચના સુધી તેઓ કાર્યકારી મુખ્યમંત્રી છે.
નવા સીએમ અંગે નિર્ણય લેતા પહેલા ભાજપ તેના સહયોગી અને ધારાસભ્યો પાસેથી ઓપિનિયન પોલ લેશે. પાર્ટીના નિરીક્ષકો ટૂંક સમયમાં મુંબઈ પહોંચશે. ત્યાં તે પહેલા સહયોગી પક્ષોના નેતાઓ સાથે વાત કરશે અને તેમની નાડી અનુભવશે. ત્યારપછી ભાજપના ધારાસભ્યો પાર્ટીની બેઠકમાં ભાગ લેશે અને પાર્ટીના ધારાસભ્યો સાથે વાત કર્યા બાદ સર્વસંમતિ સાધવામાં આવશે અને નવા મુખ્યમંત્રીના નામની જાહેરાત કરવામાં આવશે. ક્યા પક્ષના મુખ્યમંત્રી બનશે તે અંગે હજુ સુધી કાર્ડ ખુલ્યા નથી.
ભાજપની ટોચની નેતાગીરી શું ઈચ્છે છે?
સૂત્રોનું કહેવું છે કે આટલી મોટી જીત બાદ ભાજપના કાર્યકરો ઈચ્છે છે કે મહારાષ્ટ્રમાં ભાજપમાંથી મુખ્યમંત્રી બનાવવામાં આવે. ભાજપની ટોચની નેતાગીરી પણ માને છે કે મુખ્યમંત્રીની પસંદગી કરતી વખતે કાર્યકરોની આ ભાવનાને પણ ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, કઈ પાર્ટીના સીએમ હશે તે નક્કી કરવામાં કોઈ વિવાદ નથી.
ભાજપ તરફથી દેવેન્દ્ર ફડણવીસ મુખ્યમંત્રી પદના મુખ્ય દાવેદાર છે. સૂત્રો એ પણ જણાવી રહ્યા છે કે ભાજપનું કેન્દ્રીય નેતૃત્વ પણ ફડણવીસના નામ પર લગભગ સહમત થઈ ગયું છે. પરંતુ એકનાથ શિંદે અને અજિત પવારને કયું મંત્રી પદ આપવું તે અંગે પણ સમસ્યા છે.
ભાજપ શિંદે સેનાને સંતુષ્ટ કરવા માંગે છે
ભાજપ નથી ઈચ્છતું કે સંકલન વગર કોઈ નિર્ણય થાય. તેથી છેલ્લાં ચાર દિવસથી સાથી પક્ષો સાથે સતત વાતચીત ચાલી રહી છે. અત્યાર સુધી સૌથી મોટો પડકાર એકનાથ શિંદે અને તેમની પાર્ટી શિવસેનાને સંતુષ્ટ કરવાનો રહ્યો છે. એનસીપીએ પહેલાથી જ સંકેત આપ્યો છે કે તે ફડણવીસને તેની પ્રથમ પસંદગી માની રહી છે.
નિર્ણય લેવામાં ભાજપને આ મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે…
- બે વર્ષ પહેલા મહારાષ્ટ્રમાં થયેલી ઉથલપાથલ બાદ આ ચૂંટણીમાં ખરી કસોટી એકનાથ શિંદે અને અજિત પવાર જૂથની હતી અને બંનેએ આ કસોટી પાસ કરી છે. બંનેએ બમ્પર જીત મેળવી અને તેમના ગઢ પર નિયંત્રણ જાળવી રાખ્યું. ભાજપ પણ આ બંને પક્ષોની સુસંગતતાને સારી રીતે સમજે છે અને તે કોઈ નવા વિવાદને જન્મ આપવા માંગતી નથી. BMCની ચૂંટણીઓ આગળ છે.
- જ્યારે રાજ્યમાં મરાઠા vs OBC આરક્ષણની લડાઈ ચાલી રહી હતી ત્યારે એકનાથ શિંદે અને દેવેન્દ્ર ફડણવીસે કમાન સંભાળી હતી. કારણ કે, શિંદે પોતે મહાયુતિમાં એક મોટો મરાઠા ચહેરો છે. તેમણે વિવાદને સમાપ્ત કરવાના પ્રયાસો કર્યા અને પરિણામ એ આવ્યું કે મરાઠા સમુદાયે મહાયુતિના સમર્થનમાં ભારે મતદાન કર્યું. ચૂંટણી પહેલા આ આંદોલનને મહાયુતિ માટે સૌથી મોટી ટેન્શન માનવામાં આવી રહી હતી. એનો અર્થ એ છે કે એકનાથ શિંદેને સંપૂર્ણપણે સાઇડલાઇન કરવું સરળ નથી.
- મહારાષ્ટ્રની રાજનીતિ મરાઠા સમુદાયની આસપાસ ફરે છે. રાજ્યમાં અત્યાર સુધીમાં 18 મુખ્યમંત્રીઓમાંથી 10 મરાઠા છે. આમાં એકનાથ શિંદેનું નામ પણ સામેલ છે. રાજ્યમાં કુલ 288 વિધાનસભા અને 48 લોકસભા બેઠકો છે. મરાઠા સમુદાયની 150 થી વધુ વિધાનસભા બેઠકો અને 25 લોકસભા બેઠકો પર મજબૂત પકડ છે. 2019ની ચૂંટણીમાં ભાજપ સૌથી મોટી પાર્ટી તરીકે ઉભરી હોવા છતાં ઉદ્ધવ ઠાકરે સાથેના ગઠબંધનના કારણે તે સત્તામાં આવી શકી નથી. પરંતુ, અઢી વર્ષ પછી એકનાથ શિંદેએ શિવસેનામાં બળવો કર્યો અને ભાજપ સાથે હાથ મિલાવ્યા અને આમ એનડીએની સરકાર બની. એટલે કે શિંદેના કારણે જ 2022માં મહારાષ્ટ્રમાં એનડીએની સરકાર બની હતી.
- 2019માં ભાજપ સૌથી મોટી પાર્ટી હતી અને 2022માં પણ સૌથી મોટી પાર્ટી બનશે. પરંતુ, તે સમયે ભાજપને સત્તામાં આવવા માટે સમાધાન કરવું પડ્યું હતું અને તેના સૌથી મોટા ચહેરા દેવેન્દ્ર ફડણવીસને સમર્થન આપવા માટે પ્રયત્નો કરવા પડ્યા હતા. બાદમાં પૂર્વ સીએમ ફડણવીસને શિંદેના ડેપ્યુટી બનાવવામાં આવ્યા હતા. આજે પણ સ્થિતિ એવી જ છે. જો ભાજપ પોતાનો સીએમ બનાવે છે તો 2022ના નિર્ણય પર સવાલો ઉભા થશે અને સંભવ છે કે રાષ્ટ્રીય સ્તરે ખોટો સંદેશ જાય.
- એકનાથ શિંદે જૂથ આ વખતે બિહાર મોડલને ટાંકી રહ્યું છે. બિહારમાં ભાજપ સૌથી મોટી પાર્ટી હોવા છતાં જેડીયુ પ્રમુખ નીતિશ કુમાર ત્યાંના સીએમ છે. 2025ની ચૂંટણીમાં પણ નીતિશ કુમાર NDAનો ચહેરો છે. શિંદે જૂથની એવી પણ દલીલ છે કે આ ચૂંટણી શિંદેના ચહેરા પર અઘોષિત રીતે લડવામાં આવી હતી અને તેમને રેકોર્ડ જીત મળી હતી.
- ભાજપ માટે મોટી ચિંતા એ છે કે શિંદે નહીં તો કયા ચહેરા પર દાવ લગાવવો? શિંદે એક મોટા વર્ગનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને પરિણામોએ તેમના નામને સર્વવ્યાપી રીતે ઓળખાતા ચહેરા તરીકે પુષ્ટિ આપી છે.
- શિંદે મરાઠા ચહેરો હોવાથી. ભાજપ પાસે તેમને હટાવીને OBC પર દાવ લગાવવાનો વિકલ્પ પણ છે. પરંતુ આનાથી મરાઠા વર્ગમાં અસંતોષ પણ થઈ શકે છે. એટલે કે સંતુલન જાળવવું પણ એક પડકાર છે. દેવેન્દ્ર ફડણવીસ મહારાષ્ટ્ર ભાજપના સૌથી મોટા નેતા છે. આ ચૂંટણીમાં પણ ભાજપે ફડણવીસને આગળ કર્યા અને તેમને મોટા ચહેરા તરીકે રજૂ કર્યા. કારણ કે ફડણવીસ ઉચ્ચ વર્ગના છે. એટલે કે, તે ઓબીસી કેટેગરીમાં ફિટ નથી અને ભાજપ માટે તેને બાજુમાં રાખવું મુશ્કેલ બનશે. કારણ કે તેના પોતાના સમર્થકો છે અને સહયોગી એનસીપી પણ ઈચ્છશે નહીં કે ભાજપ ફડણવીસને બદલે કોઈ નવો ચહેરો મુખ્યમંત્રી બનાવે.
- આ કવાયત વચ્ચે NDAના સહયોગી અને કેન્દ્રીય મંત્રી રામદાસ આઠવલેનું નિવેદન પણ મહત્વનું છે. તેમણે સ્પષ્ટ કર્યું કે ચૂંટણી પહેલા શિંદેને ફરી મુખ્યમંત્રી બનાવવા અંગેનું કોઈ વચન આપવામાં આવ્યું ન હતું. તેમણે મુખ્યમંત્રી પદની માંગ ન કરવી જોઈએ. જો તેઓ ડેપ્યુટી સીએમ માટે તૈયાર ન હોય તો તેમણે દિલ્હી આવવું જોઈએ. તેમને દિલ્હીમાં કેબિનેટ મંત્રી બનાવવામાં આવી શકે છે. ત્યારે હવે જોવાનું એ રહેશે કે એકનાથ શિંદે આગળ કઈ નવી ભૂમિકા ભજવશે.
