નવી દિલ્હી: કોમ્પ્યુટર વિના આજે મોટા ભાગનું કામ અટકી પડતું હોય છે. સ્માર્ટફોન અને કમ્પ્યુટર વિના જીવનશૈલીની કલ્પના કરી શકાતી નથી. આનાથી આપણું કામ ઘણું સરળ બન્યું છે. આપણને આઝાદી મળ્યાને 75 વર્ષ થઈ ગયા છે. આ પ્રસંગે આઝાદીના અમૃત મહોત્સવની પણ ઉજવણી કરવામાં આવી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં ભારતમાં કોમ્પ્યુટરનો વિકાસ કેવી રીતે થયો અને ત્યારથી તેમાં કેટલો બદલાવ આવ્યો છે.
ભારતમાં પ્રથમ કોમ્પ્યુટર
ઇન્ડિયન સ્ટેટિસ્ટિકલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, કોલકાતામાંથી ભારતમાં કમ્પ્યુટરની રજૂઆત કરવામાં આવી હતી. દેશનું પ્રથમ કોમ્પ્યુટર અહીં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું હતું. તે વર્ષ 1955 ના અંતમાં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું હતું. એટલે કે આઝાદીના 8 વર્ષ બાદ જ દેશમાં પ્રથમ કોમ્પ્યુટરનું આગમન થયું હતું. તેનું નામ HEC-2M હતું. તેને આજની જેમ ટેબલ પર રાખીને કામ માટે વાપરી શકાય તેમ ન હતું. તમે તેના કદનો અંદાજો એ હકીકત પરથી લગાવી શકો છો કે તેને બે રેકમાં ભરીને જહાજ દ્વારા ઈંગ્લેન્ડથી લાવવામાં આવ્યું હતું. તેને ઇન્સ્ટોલ કરવામાં લગભગ બે મહિનાનો સમય લાગ્યો હતો. જો કે, સામાન્ય લોકો હજી પણ તેનાથી દૂર હતા. તેનો ઉપયોગ ત્યાંના સંશોધકોએ કર્યો હતો.
ગણતરી ઝડપી બનાવવા માટે કોમ્પ્યુટર બનાવવામાં આવ્યું હતું
ગણતરીઓ ઝડપી બનાવવા માટે કમ્પ્યુટર્સ ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યા હતા. જો કે, પર્સનલ કોમ્પ્યુટર પ્રથમ વખત IBM દ્વારા વર્ષ 1975માં વિકસાવવામાં આવ્યું હતું. તે પહેલાથી જ બનેલા કોમ્પ્યુટરો કરતાં ઘણું સસ્તું અને હળવું હતું.
ભારતનું પ્રથમ કોમ્પ્યુટર
દેશનું પહેલું કોમ્પ્યુટર TIFRAC એટલે કે Tata Institute of Fundamental Research Automatic Calculator હતું. દેશના પ્રભાવશાળી અને પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ દ્વારા તેનું નામ આપવામાં આવ્યું હતું. તે વર્ષ 1956 માં કામ માટે ઉપયોગમાં લેવાયું હતું. આ પછી, વર્ષ 1966 માં, દેશનું પ્રથમ સોલિડ સ્ટેટ ડિજિટલ કમ્પ્યુટર ISIJU-1 વિકસાવવામાં આવ્યું હતું. તે ભારતીય આંકડાકીય સંસ્થા અને જાદવપુર યુનિવર્સિટી, કોલકાતાની ભાગીદારીમાં તૈયાર કરવામાં આવી હતી. તેની ખાસ વાત એ હતી કે તેમાં ટ્રાંઝિસ્ટરનો પણ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
કોમ્પ્યુટર ક્રાંતિના પિતા રાજીવ ગાંધી
રાજીવ ગાંધીને ભારતમાં કોમ્પ્યુટર ક્રાંતિના પિતા કહેવામાં આવે છે. તેમણે દરેક ઘરમાં કોમ્પ્યુટર લઈ જવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. રાજીવ ગાંધીના સમયમાં નેશનલ ઇન્ફોર્મેટિક્સ સેન્ટરની પણ સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. એમટીએનએલ અને વીએસએનએલ પણ તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન શરૂ થયા હતા. રાજીવ ગાંધીએ દરેક ઘરમાં કોમ્પ્યુટર પહોંચાડવા માટે સરકારનું કંટ્રોલ કોમ્પ્યુટર પરથી હટાવી દીધું. આ પછી દેશમાં સંપૂર્ણપણે એસેમ્બલ કમ્પ્યુટર્સની આયાત શરૂ થઈ. આ એક મોટું કારણ બન્યું જેના કારણે કોમ્પ્યુટરની કિંમત ઘટવા લાગી અને તે સામાન્ય લોકોને મળવા લાગ્યા.
1991 પછી કોમ્પ્યુટરમાં તેજી આવી
સરકારની મદદથી ખાનગી ક્ષેત્રની કંપનીઓએ સોફ્ટવેર વિકસાવવાનું શરૂ કર્યું. રેલવે રિઝર્વેશન સિસ્ટમમાં પણ તેનો ઉપયોગ થતો હતો. આમાં સરકારને અભૂતપૂર્વ સફળતા મળી છે. આને ધ્યાનમાં રાખીને, અન્ય ક્ષેત્રોમાં તેના ઉપયોગ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. ભારત હવે કોમ્પ્યુટર અને મોબાઈલનું વિશાળ બજાર બની ગયું છે. આ કારણે ઘણી ટેક કંપનીઓ ભારતમાં ખાસ લોન્ચ ઈવેન્ટ્સ પણ યોજે છે. હવે તે ડેટાનું પણ મોટું હબ બની ગયું છે. ડેટા સસ્તો થવાનું કારણ દરેક હાથમાં મોબાઈલ છે.
લોકડાઉન દરમિયાન લેપટોપની માંગ વધી
કોરોનાથી સમય લેતા લોકડાઉનમાં લેપટોપની માંગમાં વધારો થયો હતો. ઓફિસનું કામ હોય કે ઓનલાઈન અભ્યાસ, લેપટોપ હોય કે કોમ્પ્યુટર બંનેમાં ઘણો ઉપયોગ થતો હતો. એક રિપોર્ટ અનુસાર હાઇબ્રિડ વર્ક કલ્ચર અને ઓનલાઈન સ્ટડીનો ટ્રેન્ડ ખૂબ જ ઝડપથી વધ્યો છે. આમાં લોકોને લેપટોપ અને અન્ય ઉપકરણોની જરૂરિયાત અનુભવાઈ છે.
