ભારતના બંધારણ (Constitution of India) દ્વારા આપવામાં આવેલી સત્તાનો ઉપયોગ કરીને રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ (President Draupadi Murmu) સુપ્રીમ કોર્ટના (supreme Court) જસ્ટિસ ડૉ. જસ્ટિસ ડી.વાય. ચંદ્રચુડને (D.Y.Chandrachud) ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ તરીકે નિયુક્ત કર્યા છે. ભારતના મુખ્ય ન્યાયધીશ (CJI) તરીકે તેમનો કાર્યકાળ 9 નવેમ્બર 2022થી લાગુ થશે. કેન્દ્રીય કાયદા મંત્રી કિરેન રિજિજુએ ટ્વિટ કરીને આ જાણકારી આપી છે. ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ તરીકે જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડનો ઔપચારિક શપથ ગ્રહણ સમારોહ હવે રાષ્ટ્રપતિની (President) મંજૂરી (Approval) પછી 9 નવેમ્બર 2022 ના રોજ થશે.
ઉલ્લેખનીય છે કે વર્તમાન CJI જસ્ટિસ યુયુ લલિતનો કાર્યકાળ આવતા મહિનાની 8મી તારીખે સમાપ્ત થઈ રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં સરકારે 7 ઓક્ટોબરે વર્તમાન CJI લલિતને પત્ર લખીને તેમના અનુગામીની ભલામણ કરવા વિનંતી કરી હતી. CJI લલિતે જવાબમાં તેમના અનુગામી તરીકે જસ્ટિસ ચંદ્રચુડનું નામ મોકલ્યું હતું. હવે રાષ્ટ્રપતિએ તેને મંજૂરી આપી દીધી છે. વરિષ્ઠતા યાદી મુજબ જસ્ટિસ ચંદ્રચુડ વર્તમાન CJI લલિત પછી સૌથી વરિષ્ઠ છે. તેથી સંમેલન મુજબ તેમના નામની ભલામણ કરવામાં આવી હતી. જસ્ટિસ ચંદ્રચુડ 9 નવેમ્બર 2022ના રોજ પદભાર સંભાળશે.
દિલ્હીથી એલએલબી હાર્વર્ડમાંથી એલએલએમ
11 નવેમ્બર 1959ના રોજ જન્મેલા જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડની માતા પ્રભા ચંદ્રચુડ શાસ્ત્રીય સંગીતકાર હતા. તેમણે મુંબઈ અને દિલ્હીમાં સ્કૂલનો અભ્યાસ કર્યો. તેઓ દિલ્હીની સેન્ટ સ્ટીફન્સ કોલેજમાંથી સ્નાતક થયા. આ પછી તેણે 1982માં દિલ્હી યુનિવર્સિટીમાંથી એલએલબી કર્યું. અહીંથી તેઓ યુએસની હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટી ગયા, જ્યાં તેમણે પ્રથમ એલએલએમ પૂર્ણ કર્યું અને 1986માં ન્યાયિક વિજ્ઞાનમાં પીએચડીની પદવી મેળવી.
પિતા વાયવી ચંદ્રચુડ 16મા મુખ્ય ન્યાયાધીશ હતા
જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડના પિતા યશવંત વિષ્ણુ ચંદ્રચુડ વાયવી ચંદ્રચુડ દેશના 16મા મુખ્ય ન્યાયાધીશ હતા. વાયવી ચંદ્રચુડનો કાર્યકાળ 22 ફેબ્રુઆરી 1978 થી 11 જુલાઈ 1985 સુધી લગભગ સાત વર્ષ રહ્યો. CJIનો આ અત્યાર સુધીનો સૌથી લાંબો કાર્યકાળ છે. પિતાની નિવૃત્તિના 37 વર્ષ બાદ તેમના પુત્ર જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ CJI બનવા જઈ રહ્યા છે. સુપ્રીમ કોર્ટના ઈતિહાસમાં આ પહેલું ઉદાહરણ છે કે પિતા પછી પુત્ર પણ CJI બનશે.
CJI લલિત 8 નવેમ્બરે નિવૃત્ત થશે
CJI લલિતનો કાર્યકાળ 8 નવેમ્બર 2022 ના રોજ સમાપ્ત થાય છે. તેઓ આ પદ પર માત્ર 74 દિવસ જ રહેશે. જસ્ટિસ લલિતને 26 ઓગસ્ટ 2022ના રોજ CJI NV રમનનો કાર્યકાળ પૂરો થયા બાદ દેશના 49મા મુખ્ય ન્યાયાધીશ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. તેમનો કાર્યકાળ માત્ર અઢી મહિનાનો છે જ્યારે તેમના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ન્યાયાધીશોનો સરેરાશ કાર્યકાળ 1.5 વર્ષનો છે. જસ્ટિસ ચંદ્રચુડ 10 નવેમ્બર 2024ના રોજ નિવૃત્ત થશે. એટલે કે તેઓ બે વર્ષ માટે દેશના મુખ્ય ન્યાયાધીશ રહેશે. તેમને 2016માં સુપ્રીમ કોર્ટના જજ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.
મજબૂત ચુકાદો જસ્ટિસ ચંદ્રચુડની ઓળખ
ભારતના 50મા મુખ્ય ન્યાયાધીશ બનવા જઈ રહેલા ધનંજય યશવંત ચંદ્રચુડ પોતાના મજબૂત નિર્ણયો માટે જાણીતા છે. તેમના નિર્ણયો જેટલા મજબૂત અને તાર્કિક છે તેટલી જ નિખાલસતાથી તેઓ પોતાની અસંમતિ વ્યક્ત કરે છે. ઘણા નિર્ણયોમાં સમગ્ર બેંચથી અલગ વિચાર લેતા તેમણે અસંમતિને લોકશાહીનો સેફ્ટી વાલ્વ ગણાવ્યો છે. ન્યાયિક પ્રણાલી માટે નિષ્પક્ષતા અને પારદર્શિતા મહત્વપૂર્ણ છે તે ધ્યાનમાં રાખીને તેમણે વ્યભિચાર અને ગોપનીયતા પર તેમના પિતા ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ન્યાયાધીશ વાયવી ચંદ્રચુડના નિર્ણયોને ઉથલાવી દીધા છે. બીજી તરફ તેમણે તાજેતરમાં કોર્ટની કાર્યવાહીનું જીવંત પ્રસારણ શરૂ કર્યું જેમાં નાગરિકોને કોર્ટની કાર્યવાહી વિશે જાણવાનો અધિકાર જણાવવામાં આવ્યો. તેમણે વ્યભિચાર અને સમલૈંગિક સંબંધોને અપરાધિક ઠેરવતા ચુકાદાઓ પસાર કરીને જાતીય વર્તણૂક વિશે સતત સામાજિક અને પ્રણાલીગત સ્ટીરિયોટાઇપ્સને દૂર કર્યા.
