પશ્ચિમ બંગાળમાં 2024ની ચૂંટણી એ વાત પર નિર્ભર છે કે મમતા બેનર્જીને ટેકો આપવો કે નરેન્દ્ર મોદીને. ભાજપે પશ્ચિમ બંગાળમાં ઉચ્ચ આશાઓ પોષી છે, જ્યાં તેણે 42માંથી 18 બેઠકો જીતી છે અને 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં 40% વોટ શેર મેળવ્યો છે. 2014માં બે બેઠકોના આ નાટકીય વધારાથી પાર્ટીને 2021ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં મુખ્ય વિપક્ષ તરીકે ખુદને રજૂ કરવાનો આત્મવિશ્વાસ મળ્યો. જોકે, મમતા બેનર્જીની આગેવાની હેઠળની ઓલ ઇન્ડિયા તૃણમૂલ કોંગ્રેસ (ટીએમસી) 2021માં ત્રીજી મુદત માટે સત્તા પર પાછી ફરી. 294માંથી 77 વિધાનસભા બેઠકો અને 38.1% વોટ શેર સાથે બીજેપી બીજા સ્થાને રહી.
આ વર્ષે રાજ્યમાં સામાન્ય ચૂંટણીના તમામ સાત તબક્કામાં મતદાન થશે. ભાજપ ભ્રષ્ટાચાર, સંદેશખાલી ખાતે જમીન પચાવી પાડવી અને જાતીય હુમલાઓ અને શાળા ભરતી કૌભાંડના આરોપો સાથે ટીએમસીને ડિફેન્સિવમાં રાખી રહ્યું છે. કોલકાતા હાઈકોર્ટે લગભગ 25,000 શિક્ષકોની નિમણૂકોને સમાપ્ત કરી દીધી છે, જે ભાજપ માટે એક ઝટકો છે. ભાજપ વિરુદ્ધ ટીએમસીનું અભિયાન નવી દિલ્હી દ્વારા કેન્દ્રીય યોજનાઓ અને નાગરિકતા (સુધારા) અધિનિયમ હેઠળ રાજ્યને ભંડોળ રોકવા પર કેન્દ્રિત છે.
તે મહિલાઓ માટે લક્ષ્મી ભંડાર જેવી તેની રોકડ ટ્રાન્સફર યોજનાઓ પર નિર્ભર છે. મહિલા સુરક્ષાના મુદ્દા પર પ્રકાશ પાડતાં ભાજપે સંદેશખાલીમાંથી એક મહિલાને મેદાનમાં ઉતારી છે, જે મતવિસ્તારમાં મહિલાઓ પર હુમલાના અહેવાલો આવ્યા હતા. ભાજપને ઉત્તર બંગાળના જિલ્લાઓમાં વધુ સારું પ્રદર્શન કરવાની આશા છે, જ્યાં તેણે 2019માં આઠમાંથી સાત બેઠકો જીતી હતી. તૃણમૂલનું ફોકસ દક્ષિણના જિલ્લાઓમાં વધુ છે જ્યાં મુસ્લિમ મતદારોનું પ્રમાણ વધુ છે. આ માટે ટીએમસી પણ ડાબેરી-કોંગ્રેસ ગઠબંધન સામે લડી રહી છે.
માલદા અને મુર્શિદાબાદના અલ્પસંખ્યક પ્રભુત્વ ધરાવતા જિલ્લાઓમાં અમુક બેઠકો પર જોડાણ એક પરિબળ બની શકે છે. મુસ્લિમ તરફી ભારતીય સેક્યુલર મોરચાનો ડાબેરી-કોંગ્રેસ ગઠબંધનમાંથી બહાર નીકળવાના નિર્ણયથી ટીએમસીને ફાયદા થવાની શક્યતા છે. ભાજપ રામ મંદિર, રામનવમીના સરઘસો દરમિયાન હિંસા અને ભારત-બાંગ્લાદેશ સરહદ પર લોકોની ગેરકાયદે અવરજવરનો મુદ્દો ઉઠાવી રહી છે. ધાર્મિક આધાર પર મતદારોના ધ્રુવીકરણથી 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપ અને 2021ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં તૃણમૂલ બંનેને મદદ મળી હતી. તૃણમૂલ ખુદને રખેવાળ તરીકે રજૂ કરીને બંગાળી ઓળખ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે અને ભાજપને એક હસ્તક્ષેપકર્તા અને રાજ્યના હિતો પ્રત્યે અસંવેદનશીલ તરીકે દર્શાવી રહી છે.
ભાજપ માટે પશ્ચિમ બંગાળ માત્ર વધુ બેઠકો જીતવા માટે નથી, પરંતુ અસાધારણતાનો દાવો કરતાં પ્રદેશમાં તેના પગ જમાવવા વિશે પણ છે. પશ્ચિમ બંગાળમાં આ ચૂંટણીમાં બીજેપીના જમીની નેટવર્કને સૌથી કઠિન કસોટીનો સામનો કરવો પડશે. તે આગામી પાંચ તબક્કામાં તેના પ્રદર્શનની ચાવી હશે. સંદેશખાલી જેવા સ્થળોએ, જે બસીરહાટ લોકસભા મતવિસ્તારના સાત વિભાગોમાંથી એક છે, ભાજપ પાસે કાર્યકરો અને એક-બે નેતા છે. તેમાં રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (આરએસએસ)ની હાજરીનો પણ ફાયદો છે. જે સુંદરવનમાં ઘણાં વર્ષોથી કામ કરી રહ્યું છે. બાંગ્લાદેશની સરહદે આવેલા બસીરહાટ જેવા સંસદીય ક્ષેત્રોમાં ભાજપ અને તૃણમૂલ કોંગ્રેસ માટે સ્થિતિ જટિલ બની શકે છે.
પશ્ચિમ બંગાળના દસ જિલ્લાઓ અને તેના 42 લોકસભા મતવિસ્તારોમાંથી 21ની સીમા બાંગ્લાદેશ સાથે છે, જ્યાં મોટી સંખ્યામાં મુસ્લિમ મતદારો છે, જેઓ જાણે છે કે જ્યારે પણ મોદી અથવા અમિત શાહ ‘ઘૂસણખોરો’નો ઉલ્લેખ કરે છે ત્યારે તેઓને નિશાન બનાવવામાં આવે છે. જો તૃણમૂલ કોંગ્રેસના પ્રતિબદ્ધ મતદારોની સંખ્યા ભાજપ કરતાં વધી ગઈ છે તો નિર્ણય એક તરફ જશે. કોઈ લહેર વગર અને ચિંતા-પ્રેરક ઓછા મતદાન વિના, આ ચૂંટણીથી એક જ પ્રશ્ન ઊઠી શકે છે: કયો નેતા, મોદી કે મમતા, શ્રેષ્ઠ પસંદગી છે?
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
પશ્ચિમ બંગાળમાં 2024ની ચૂંટણી એ વાત પર નિર્ભર છે કે મમતા બેનર્જીને ટેકો આપવો કે નરેન્દ્ર મોદીને. ભાજપે પશ્ચિમ બંગાળમાં ઉચ્ચ આશાઓ પોષી છે, જ્યાં તેણે 42માંથી 18 બેઠકો જીતી છે અને 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં 40% વોટ શેર મેળવ્યો છે. 2014માં બે બેઠકોના આ નાટકીય વધારાથી પાર્ટીને 2021ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં મુખ્ય વિપક્ષ તરીકે ખુદને રજૂ કરવાનો આત્મવિશ્વાસ મળ્યો. જોકે, મમતા બેનર્જીની આગેવાની હેઠળની ઓલ ઇન્ડિયા તૃણમૂલ કોંગ્રેસ (ટીએમસી) 2021માં ત્રીજી મુદત માટે સત્તા પર પાછી ફરી. 294માંથી 77 વિધાનસભા બેઠકો અને 38.1% વોટ શેર સાથે બીજેપી બીજા સ્થાને રહી.
આ વર્ષે રાજ્યમાં સામાન્ય ચૂંટણીના તમામ સાત તબક્કામાં મતદાન થશે. ભાજપ ભ્રષ્ટાચાર, સંદેશખાલી ખાતે જમીન પચાવી પાડવી અને જાતીય હુમલાઓ અને શાળા ભરતી કૌભાંડના આરોપો સાથે ટીએમસીને ડિફેન્સિવમાં રાખી રહ્યું છે. કોલકાતા હાઈકોર્ટે લગભગ 25,000 શિક્ષકોની નિમણૂકોને સમાપ્ત કરી દીધી છે, જે ભાજપ માટે એક ઝટકો છે. ભાજપ વિરુદ્ધ ટીએમસીનું અભિયાન નવી દિલ્હી દ્વારા કેન્દ્રીય યોજનાઓ અને નાગરિકતા (સુધારા) અધિનિયમ હેઠળ રાજ્યને ભંડોળ રોકવા પર કેન્દ્રિત છે.
તે મહિલાઓ માટે લક્ષ્મી ભંડાર જેવી તેની રોકડ ટ્રાન્સફર યોજનાઓ પર નિર્ભર છે. મહિલા સુરક્ષાના મુદ્દા પર પ્રકાશ પાડતાં ભાજપે સંદેશખાલીમાંથી એક મહિલાને મેદાનમાં ઉતારી છે, જે મતવિસ્તારમાં મહિલાઓ પર હુમલાના અહેવાલો આવ્યા હતા. ભાજપને ઉત્તર બંગાળના જિલ્લાઓમાં વધુ સારું પ્રદર્શન કરવાની આશા છે, જ્યાં તેણે 2019માં આઠમાંથી સાત બેઠકો જીતી હતી. તૃણમૂલનું ફોકસ દક્ષિણના જિલ્લાઓમાં વધુ છે જ્યાં મુસ્લિમ મતદારોનું પ્રમાણ વધુ છે. આ માટે ટીએમસી પણ ડાબેરી-કોંગ્રેસ ગઠબંધન સામે લડી રહી છે.
માલદા અને મુર્શિદાબાદના અલ્પસંખ્યક પ્રભુત્વ ધરાવતા જિલ્લાઓમાં અમુક બેઠકો પર જોડાણ એક પરિબળ બની શકે છે. મુસ્લિમ તરફી ભારતીય સેક્યુલર મોરચાનો ડાબેરી-કોંગ્રેસ ગઠબંધનમાંથી બહાર નીકળવાના નિર્ણયથી ટીએમસીને ફાયદા થવાની શક્યતા છે. ભાજપ રામ મંદિર, રામનવમીના સરઘસો દરમિયાન હિંસા અને ભારત-બાંગ્લાદેશ સરહદ પર લોકોની ગેરકાયદે અવરજવરનો મુદ્દો ઉઠાવી રહી છે. ધાર્મિક આધાર પર મતદારોના ધ્રુવીકરણથી 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપ અને 2021ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં તૃણમૂલ બંનેને મદદ મળી હતી. તૃણમૂલ ખુદને રખેવાળ તરીકે રજૂ કરીને બંગાળી ઓળખ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે અને ભાજપને એક હસ્તક્ષેપકર્તા અને રાજ્યના હિતો પ્રત્યે અસંવેદનશીલ તરીકે દર્શાવી રહી છે.
ભાજપ માટે પશ્ચિમ બંગાળ માત્ર વધુ બેઠકો જીતવા માટે નથી, પરંતુ અસાધારણતાનો દાવો કરતાં પ્રદેશમાં તેના પગ જમાવવા વિશે પણ છે. પશ્ચિમ બંગાળમાં આ ચૂંટણીમાં બીજેપીના જમીની નેટવર્કને સૌથી કઠિન કસોટીનો સામનો કરવો પડશે. તે આગામી પાંચ તબક્કામાં તેના પ્રદર્શનની ચાવી હશે. સંદેશખાલી જેવા સ્થળોએ, જે બસીરહાટ લોકસભા મતવિસ્તારના સાત વિભાગોમાંથી એક છે, ભાજપ પાસે કાર્યકરો અને એક-બે નેતા છે. તેમાં રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (આરએસએસ)ની હાજરીનો પણ ફાયદો છે. જે સુંદરવનમાં ઘણાં વર્ષોથી કામ કરી રહ્યું છે. બાંગ્લાદેશની સરહદે આવેલા બસીરહાટ જેવા સંસદીય ક્ષેત્રોમાં ભાજપ અને તૃણમૂલ કોંગ્રેસ માટે સ્થિતિ જટિલ બની શકે છે.
પશ્ચિમ બંગાળના દસ જિલ્લાઓ અને તેના 42 લોકસભા મતવિસ્તારોમાંથી 21ની સીમા બાંગ્લાદેશ સાથે છે, જ્યાં મોટી સંખ્યામાં મુસ્લિમ મતદારો છે, જેઓ જાણે છે કે જ્યારે પણ મોદી અથવા અમિત શાહ ‘ઘૂસણખોરો’નો ઉલ્લેખ કરે છે ત્યારે તેઓને નિશાન બનાવવામાં આવે છે. જો તૃણમૂલ કોંગ્રેસના પ્રતિબદ્ધ મતદારોની સંખ્યા ભાજપ કરતાં વધી ગઈ છે તો નિર્ણય એક તરફ જશે. કોઈ લહેર વગર અને ચિંતા-પ્રેરક ઓછા મતદાન વિના, આ ચૂંટણીથી એક જ પ્રશ્ન ઊઠી શકે છે: કયો નેતા, મોદી કે મમતા, શ્રેષ્ઠ પસંદગી છે?
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.