The Latest
-
Dahodદાહોદમાં બે જૂથ વચ્ચે અથડામણમાં 5 રાઉન્ડ ફાયરિંગ:બે વ્યક્તિને ગોળી વાગતાં હોસ્પિટલમાં
-
Nationalદિલ્હીમાં 800 ફેક્ટરીઓ બંધ થશે, પ્રદૂષણને લઈ દિલ્હી કેબિનેટે અનેક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો લીધા
-
Businessપાકિસ્તાનની સરકારી એરલાઇન PIA ની આજે હરાજી, 3 કંપનીઓએ બોલી લગાવી
-
Gujaratસુરેન્દ્રનગરના કલેક્ટર ડો.રાજેન્દ્ર પટેલના ઘરે EDના દરોડા
-
Worldબાંગ્લાદેશમાં હિન્દુ યુવાન દીપુ ચંદ્ર દાસની હત્યાનો અમેરિકન સાંસદોએ કર્યો વિરોધ
-
Shinorસાધલીના મનન વિદ્યાલય અને સેગવા ચોરીના કેસમાં ગણતરીના દિવસોમાં ભેદ ઉકેલાયો
-
Nationalહિન્દુ યુવાનના મૃત્યુ મામલે દિલ્હીમાં બાંગ્લાદેશ હાઈ કમિશન બહાર VHPનો વિરોધ
-
Godhraપ્રાથમિક શિક્ષકોની આંતરિક બદલી પ્રક્રિયામાં ટેકનિકલ ગૂંચવણ
-
Kalolમહેલોલ તળાવ પાસે અકસ્માત, બાઈકનું સંતુલન ગુમાવતા ચાલક ઘાયલ, સારવાર દરમિયાન મોત
-
Vadodaraકોર્પોરેટર સંગીતા ચોકસીની નફ્ફટાઈ, ” સોસાયટી મારા વોર્ડમાં નથી આવતી, પાણી માટે કંઇ નહીં કરું’
-
Vadodaraઊંચા વળતરની લાલચે કારેલીબાગના બિલ્ડર પાસેથી રૂ. 90 લાખ પડાવ્યા
-
Vadodaraએસટી વિભાગની બિનઅધિકૃત મુસાફરી કરતા વાહનો સામે કડક કાર્યવાહી
-
Vadodaraવારસિયાથી ફતેપુરા તરફ જવાના મુખ્ય માર્ગ પર સાઈડ પર ઉભેલા ટેમ્પોને આઈસરની જોરદાર ટક્કર
-
Vadodaraભાયલીનો ‘ભસ્માસુર’: ગેરકાયદે RMC પ્લાન્ટે સ્થાનિકોનું જીવવું હરામ કર્યું!
-
Nadiadનડિયાદ મહાનગરપાલિકાએ બુલડોઝર ફેરવ્યું
-
Business
તાપી જિલ્લા મથકથી માત્ર 6 કિ.મી.નું અંતર, છતાં વિકાસ માટે રાહ જોતું વ્યારાનું ગામ : ભાનાવાડી
-
Dabhoiડભોઇ પોલીસે પ્રતિબંધિત ચાઇનીઝ રીલના જથ્થા સાથે ઇસમને ઝડપી પાડ્યો
-
Vadodaraઅમિતનગર સર્કલ પાસે બે કાર વચ્ચે અકસ્માત, કોઈ જાનહાની નહીં
-
Dahodસ્માર્ટ સિટી દાહોદમાં 11 રોડ પર 54થી વધુ સ્થળે હેવી ડ્યુટી રબર સ્પીડ બ્રેકર મૂકાશે
-
Dahodદાહોદમાં ગંદકી ફેલાવનાર સામે નગરપાલિકા એક્શનમાં, 7 દુકાનો સીલ કરાઈ
-
Columnsઉદ્યોગપતિઓના લાભાર્થે અરવલ્લીની પર્વતમાળાનો વિનાશ કરવામાં આવી રહ્યો છે
-
Editorialમાર્ગ અકસ્માતો: લોક જાગૃતિ ઝુંબેશ વધારવા સાથે કાયદા પણ સખત બનાવવા જરૂરી
-
Godhraગોધરાના પરવડી પાસે ટ્રક પર તાડપત્રી બાંધવા જતા હાઈ ટેન્શન લાઈન અડી જતાં કંડક્ટરનું મોત
-
Godhraગોધરા ફાયર બ્રિગેડે સાંપા રોડ પર 3 ફેઝ લાઈનમાં ફસાયેલા કબૂતરનું દિલધડક રેસ્ક્યુ કરી જીવ બચાવ્યો
-
Columnsઆપણા મનનો ડર
-
Gujaratઆજે ગુજરાત પોલીસના ૧૧,૬૦૭ નવા ઉમેદવારને નિમણૂક પત્રો એનાયત કરાશે
-
Commentsશિક્ષણ સંસ્થાઓમાં શિયાળો એટલે વૈવિધ્યસભર આવક કમાવાની ઋતુ, ધમધોકાર ધંધાનો સમય
-
Gujaratઆજથી રાજ્યમાં તાપમાન 2થી3 ડિગ્રી ગગડી જશે
-
Science & Technologyવોટ્સએપ પર ‘ઘોસ્ટ પેયરિંગ’ સ્કેમ: તમારું એકાઉન્ટ હેક થઈ શકે છે
-
Vadodaraનવા યાર્ડમાં ડ્રેનેજના કામમાં અધૂરા છોડાયેલા ખાડા ફરી કોઈકનો ભોગ લેશે?
અન્નનું મહત્ત્વ આપણી સંસ્કૃતિમાં ઘણું છે, જેનું પ્રતિબિંબ આપણી ભાષાના વિવિધ રૂઢિપ્રયોગ અને કહેવતોમાં જોઈ શકાય છે. અન્નને લગતી તમામ કહેવતોમાં અન્નનું પ્રાધાન્ય બરાબર સ્થાપનાર મુહાવરો હોય તો એ છે ‘અન્ન પરબ્રહ્મ’, જેનો અર્થ છે ‘અન્ન એ જ ઈશ્વર.’ અલબત્ત, માન્યતા અને વાસ્તવિકતામાં ઘણું અંતર હોઈ શકે છે. તાજેતરના યુનાઈટેડ નેશન્સ. એન્વાયર્નમેન્ટ પ્રોગ્રામ (યુ.એન.ઈ.પી.) અંતર્ગત હાથ ધરાયેલા ‘ફુડ વેસ્ટ ઈન્ડેક્સ ૨૦૨૧’ના અહેવાલમાં આહારના થઈ રહેલા વ્યયની ગણતરી કરવામાં આવી છે, જેના આંકડા સમગ્ર વિશ્વના દેશોમાંની અન્નના વેડફાટને દર્શાવે છે.
આ વેડફાટ ભૂખમરો, ગરીબી કે કુપોષણ જેવા દેખીતા મુદ્દાઓની તીવ્રતા દર્શાવે છે, સાથોસાથ તે હવામાન પરિવર્તન, પ્રકૃતિ અને જૈવવિવિધતાનો ખાત્મો, પ્રદૂષણ, કચરાનું વ્યવસ્થાપન, ગ્રીનહાઉસ વાયુઓના ઉત્સર્જન જેવી સમગ્ર પૃથ્વીના પર્યાવરણ પર થતી વિપરીત અસરને પણ ઉજાગર કરે છે. ૨૦૧૯ માં હાથ ધરાયેલો આ અભ્યાસ પહેલવહેલી વારનો જ હતો, તેથી વિગતો પૂરતા પ્રમાણમાં પ્રાપ્ત થઈ શકી નથી, કેમ કે, આંકડા મેળવવા માટેની પદ્ધતિ હજી ઘડાઈ રહી છે. આમ છતાં, ઉપલબ્ધ માહિતીના આધારે જે પરિણામ નજર સમક્ષ આવ્યું એ ચિંતાજનક છે.
આ અહેવાલ અનુસાર ૨૦૧૯ માં સમગ્ર વિશ્વમાં કુલ ૯૩.૧૦૦ કરોડ ટન આહારનો બગાડ થયો હતો. આમાંથી ૬૧ ટકા બગાડ ઘરગથ્થુ આહારનો હતો, ૨૬ ટકા બગાડ આહારલક્ષી સેવાઓ દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો, જ્યારે ૧૩ ટકા વ્યય છૂટક વેચાણના ક્ષેત્રનો હતો. પેદા થતા કુલ આહારમાંથી ૧૭ ટકા આહારનો બગાડ થાય છે, જેમાંથી ૧૧ ટકા ઘરગથ્થુ ધોરણે, ૫ ટકા આહારલક્ષી સેવાઓમાં અને ૨ ટકા બગાડ છૂટક વેચાણના ક્ષેત્રે થાય છે. આનો સીધો અર્થ એ થાય છે કે ઘરગથ્થુ ધોરણે થતો આહારનો વેડફાટ સૌથી વધુ પ્રમાણમાં હોય છે. એવું નથી કે ચોક્કસ વર્ગના, એટલે કે આવકજૂથ અનુસારના વર્ગમાં જ એમ થાય છે. આ વેડફાટ તમામ પ્રકારના વર્ગમાં થતો જોવા મળે છે.
આ બગાડને ગણવા માટે વિવિધ માપદંડ અને પદ્ધતિઓને અપનાવવામાં આવી હતી. કેવળ ઉદાહરણ ખાતર જોઈએ તો ઑસ્ટ્રિયા જેવો વિકસિત દેશ પ્રતિ વ્યક્તિ પ્રતિ વર્ષ ૩૯ કિ.ગ્રા. જેટલા આહારનો વ્યય કરે છે. નાઈજીરિયા જેવા ગરીબ દેશમાં આ પ્રમાણ ૧૮૯ કિ.ગ્રા.નું છે, જ્યારે ભારત જેવા વિકાસશીલ દેશમાં તે ૫૦ કિ.ગ્રા. છે. ભલે આ આંકડા સરેરાશ હોય અને કદાચ તેના માટે હજી વ્યાપક અભ્યાસ થઈ શકે એટલા બહોળા પ્રમાણમાં એકઠા ન કરાયા હોય તો પણ આ પ્રમાણ ચિંતાજનક છે અને તેને અવગણી શકાય નહીં.
આપણે જાતે જ વિચારીએ તો ખ્યાલ આવશે કે આપણા પોતાના ઘરમાં આહારનો કેટલો બગાડ થતો રહે છે, જેને આસાનીથી ટાળી શકાય છે. આહારના બગાડની સમસ્યા હવે વૈશ્વિક બની છે અને તેની સીધી અસર પર્યાવરણ પર થઈ રહી છે ત્યારે આપણા દેશમાં હરિયાળી ક્રાંતિ લાવવા માટે જવાબદાર દ્વિતીય વડાપ્રધાન લાલબહાદુર શાસ્ત્રીની એક ચેષ્ટા સંભારવી જરૂરી છે. ૧૯૬૫ ના પાકિસ્તાન સાથેના યુદ્ધ દરમિયાન દેશમાં અન્નની તીવ્ર અછત સર્જાઈ. એ સમયે અમેરિકાથી થતી ઘઉંની આયાત પર દેશ નિર્ભર હતો.
અમેરિકાએ ઘઉંની પોતાના દ્વારા થતી નિકાસ બંધ કરવાની ચીમકી આપી ત્યારે શાસ્ત્રીજીએ ડર્યા વિના તેનો ઉકેલ લાવવાનું વિચાર્યું. સૌ પ્રથમ તેમણે પોતાના પરિવારને એક ટંકનો ઉપવાસ રાખવાનું સૂચવ્યું. તેના સફળ પ્રયોગ પછી તેમણે દેશવાસીઓને સપ્તાહમાં ઓછામાં ઓછો એક દિવસ ઉપવાસ રાખવાની અપીલ કરી. શાસ્ત્રીજી જેવા મૂલ્યનિષ્ઠ નેતાની આ અપીલનો દેશવાસીઓએ સુયોગ્ય પ્રતિસાદ આપ્યો. આગળ જતાં આ પગલું હરિયાળી ક્રાંતિ તરફ દોરી જનારું બની રહ્યું. આ બાબત યાદ કરવાનું કારણ એટલું જ કે ઘણી વાર કેવા સાદા પગલાથી કેવડું મોટું કામ થઈ શકે છે.
એક તરફ અનેક લોકો ભૂખમરાનો શિકાર બનતા રહે છે, જ્યારે બીજી તરફ આહારનો બગાડ થતો રહે છે. આ બે અંતિમો વચ્ચે સંતુલન સધાતું નથી અને તેમની વચ્ચેની ખાઈ પહોળી થતી રહે છે. આહારલક્ષી સેવાઓ અને છૂટક વેચાણમાં અમુક હદે બગાડ થાય એ સમજી શકાય, પણ ઘરગથ્થુ ધોરણે થતા બગાડને અવશ્ય નિયંત્રિત કરી શકાય છે. યુ.એન.ઈ.પી.એ વર્ષ ૨૦૩૦ સુધીમાં આ બગાડને અડધોઅડધ ઘટાડવા માટેનું લક્ષ્ય ઘોષિત કરેલું છે. આપણે સૌ વ્યક્તિગત યા પારિવારિક સ્તરે આ કામ અવશ્ય કરી શકીએ છીએ. ખરીદીમાં તેમજ રાંધવાના પ્રમાણમાં વધુ કાળજી રાખી શકાય તેમજ અમુક આદતોમાં યોગ્ય ફેરફાર પણ કરી શકાય.
આ સંદર્ભે રતન તાતાએ વર્ણવેલો જર્મનીના હેમ્બર્ગ શહેરમાં પોતાને થયેલો અનુભવ ખૂબ જાણીતો છે. પોતાના એક વ્યાવસાયિક મિત્ર સાથે એક હોટેલમાં ભોજન માટે તે ગયા હતા. ઓર્ડર આપીને વિવિધ વાનગીઓ તેમણે મંગાવી, ભરપેટ જમ્યા અને ઘણું બધું છાંડ્યું પણ ખરું. બીલ ચૂકવીને તેઓ નીકળવા જતા હતા એ વખતે ત્યાં ઉપસ્થિત કેટલીક મહિલાઓએ તેમણે કરેલા ખોરાકના બગાડ બાબતે નારાજગી દર્શાવી. તાતાના મિત્રે કહ્યું કે પોતે જે મંગાવ્યું એનું બીલ ચૂકવી દીધું છે. આથી પોતે એ ખાય કે છાંડે એ વિષય એ મહિલાઓનો નથી. આ દલીલ સાંભળીને અકળાઈ ગયેલી મહિલાઓએ ફોન કરીને સામાજિક સુરક્ષા અધિકારીને બોલાવ્યો.
એ અધિકારી જોતજોતાંમાં આવી પહોંચ્યો. તેણે મામલો જાણ્યો અને તાતા તેમ જ તેમના મિત્રને દંડ ભરવા કહ્યું. એ અધિકારીએ કહેલી વાત વધુ મહત્ત્વની હતી. તેમણે કહેલું: ‘ખાઈ શકો એટલું તમે મંગાવો. નાણાં ભલે તમારા હોય, પણ સંસાધન સમાજનાં છે. સમગ્ર વિશ્વમાં સંસાધનોની અછત પ્રવર્તી રહી છે અને તમે એને આ રીતે વેડફો એ યોગ્ય ન કહેવાય.’ કોઈકના મોંએ જવાને બદલે ખોરાક સીધો કચરાપેટીને હવાલે થાય ત્યારે એ કેવળ બેદરકારી, ગેરવહીવટ કે ઉપેક્ષા નથી, તે રાષ્ટ્રનું પણ અપમાન છે. ‘અન્ન પરબ્રહ્મ’માં માનનારા એવા આપણને આ બાબતનો અહેસાસ હોવો જ જોઈએ અને માત્ર અન્ન નહીં, જળ, ઈંધણ સહિત તમામ પ્રકારનાં સંસાધનોના વેડફાટ બાબતે આ લાગુ પડે છે. -આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.