Top News

More Posts

   The Latest

Most Popular

અમુક વાર આપણને એવું થાય છે કે જે મોંઘું હોય એ વધુ સારું. સાથે સાથે જે સૌથી મોંઘું હોય છે એને હાંસલ કરવાની કે એનો અનુભવ લેવાની રીતસરની એક હોડ ચાલતી હોય છે. આવી જ એક વાત આ લખનારના ધ્યાને આવી. વાત છે વિશ્વની સૌથી મોંઘીદાટ કોફીની. બ્લેક કોફીના ઘણા ફાયદા છે એ વાતથી લઈ કોફીના અન્ય ઘણા ફાયદા છે એવું આપણે જાણતા આવ્યા છીએ. આજે જે વાત કરવાના છીએ એ છે કોફી લુવાક વિશે. આપ સૌ કોઈ સોશ્યલ મિડિયા થકી જે જાણો છો એ બધું મારા ધ્યાને પણ આવ્યું પણ લખવાની પ્રેરણા ત્યારે આવી જ્યારે મારા હાલના આંતરાષ્ટ્રીય પ્રવાસ દરમિયાન આ કોફી જ્યાં બને છે એવા બાલી, ઇન્ડોનેશિયામાં રૂબરૂ જાતે જ્યાં આ કોફીની ખેતી થાય છે અને જ્યાં બને છે એની મુલાકાત લેવાનો મોકો પ્રાપ્ત થયો અને એ પ્રશ્ન ઉદ્દભવ્યો કે શું આ કોફી અંગે જે શોરબકોર છે એ ખરેખર યોગ્ય છે? શું ખરેખર આ જેટલી મોંઘી છે (1 લાખથી લઈ 3 લાખ રૂપિયા પ્રતિ કિલોગ્રામ ભાવે એ વેચાય છે) એ સામે એના કોઈ ખાસ સ્વાસ્થ્ય અંતર્ગત આરોગ્યપ્રદ ફાયદાઓ છે? બસ, આ પ્રશ્નો સાથે આજે જાણીએ આ એક ખાસ અને અલગ વિષય પર!


શું છે આ કોફી?
એશિયન પામ સિવેટ નામના જાનવર દ્વારા ખાવામાં આવેલી કોફી બીન્સ તેના પાચનતંત્રમાંથી પસાર થાય છે. ત્યાર બાદ આ પ્રાણીના મળમાંથી એ બીન્સ એકઠા કરીને ધોઈ, સૂકવી, શેકી અને પીસીને પાવડર કોફી બનાવવામાં આવે છે. જી હા, એવું કહેવામાં આવે છે કે જ્યારે આ કોફી બીન્સ આ સિવેટ (સિવેટ એ બિલાડી જેવા કદનું પ્રાણી છે) નામના પ્રાણીના પાચનતંત્રમાંથી પસાર થાય છે ત્યારે એ આ કોફી બીન્સને આંશિક રીતે તોડી નાખે છે, જેનાથી બીન્સનું ફક્ત બાહ્ય પડ દૂર થાય છે અને એક અલગ, સ્વાદિષ્ટ ફ્લેવર ધારણ કરે છે અને આ ફ્લેવર એ કોફીનો સ્વાદ સંપૂર્ણપણે બદલી નાખે છે અને વધુ સ્વાદિષ્ટ બનાવે છે. આ માટે જે ખેતર હોય છે ત્યાં કોફી બીન્સની ખેતી થાય છે અને કોફી બીન્સ ઉગાડવામાં આવે છે. ત્યાર બાદ આ કોફી બીન્સ સિવેટને ખવડાવવામાં આવે છે. આ પ્રાણીના પાચનતંત્રમાંથી પસાર થઈ એ પ્રાણીના મળમાં આ બીન્સ બહાર નીકળે છે. જેમાંથી આ બીન્સને એકત્ર કરી, એને સાફ કરીને ધોવામાં આવે છે અને પછી સૂકવવામાં આવે છે અને ત્યાર બાદ શેકવામાં આવે છે. વ્યવસ્થિત રીતે લગભગ 200°c (400°F) જેટલા તાપમાન પર એ શેકાય ગયા બાદ એને પીસી નાખવામાં આવી છે, જે કોપી લુવાક તરીકે સમગ્ર વિશ્વમાં સૌથી ઉચ્ચ ભાવે વેચાય છે. કોપી અર્થાત્ કોફી અને લુવાક એટલે એશિયન પામ સિવેટ પ્રાણી. ઇન્ડોનેશિયાના સુમાત્રા ટાપુમાં આ એશિયન પામ સિવેટ પ્રાણીને લુવાક કહેવામાં આવે છે. સિવેટની પાચન પ્રક્રિયા આ બીન્સને ફરમેન્ટ કરે છે અર્થાત્ આથો આપે છે અને રાસાયણિક રીતે બદલી નાખે છે, જેના પરિણામે ચોકલેટ અથવા કેરેમેલના જેવો સ્મૂથ, રિચ (સમૃદ્ધ) અને કોમ્પ્લેક્ષ સ્વાદ ધારણ કરે છે.
સ્વાસ્થ્ય માટે સારી કે નહીં?
ખાસ ફાયદા સાબિત થયા નથી કે જે એવું પુરવાર કરે કે આ કોફી અન્ય સામાન્ય કોફી કરતાં વધુ સ્વાસ્થ્યકારક છે. કડવાશ ઓછી હોય છે પણ સામાન્ય કોફી કરતાં આરોગ્ય લાભ વધુ હોય એવું નથી. સ્વચ્છતા અંગે એવું કહેવાય છે કે યોગ્ય રીતે ધોઈને બનાવવામાં આવે અને યોગ્ય પ્રક્રિયાનો અમલ થાય તો એ પીવાલાયક છે.
હાઇજીન અને નૈતિકતા અંગે પ્રશ્નાર્થ?
જો યોગ્ય રીતે શુદ્ધ કરવામાં ન આવે તો બેક્ટેરિયાનું જોખમ રહેલું છે. અયોગ્ય પ્રક્રિયા; કંટામીનેશન અને સલામતીની ચિંતાઓ ઊભી કરે છે. એક અભ્યાસ મુજબ, કોપી લુવાક અંગે મુખ્ય ચિંતા એ છે કે જો એને યોગ્ય રીતે સાફ કરી અને પ્રક્રિયા કરવામાં ન આવે તો ઇ. કોલાઇ અને સાલ્મોનેલા જેવાં બેક્ટેરિયાથી દૂષિત થવાની શક્યતા છે, જે માનવ શરીર માટે હાનિકારક છે. કોપી લુવાકની ઉત્પાદન પદ્ધતિ અસામાન્ય ચોક્કસ લાગે પરંતુ સંપૂર્ણ સફાઈ અને શેકવાની પ્રક્રિયાથી એ ખાતરી થાય છે કે એ ખાવા માટે સલામત છે. ઊંચા તાપમાને બેક્ટેરિયાનો નાશ થાય છે, જેનાથી એ ખાવા માટે સલામત બને છે. વળી, કેટલાક કોપી લુવાક ઉત્પાદકો પાંજરામાં સિવેટ્સ પ્રાણીઓને ઉછેરે છે અને રાખે છે, જે તેમના સ્વાસ્થ્ય પર નકારાત્મક અસર કરી શકે છે અને એ નૈતિક રીતે અયોગ્ય છે. વૈશ્વિક ક્ષેત્રે ઘણા એનિમલ વેલ્ફેર દ્વારા આ અંગે પ્રશ્નો કરવામાં આવ્યા છે. બીજું કે આવી અનન્ય પધ્ધતિને કારણે એનું ઉત્પાદન ઓછું અને માંગ વધુ છે જેથી બજારમાં ઘણી વાર નકલી લુવાક કોફી પણ મળે છે, જેનાથી સાવધાન રહેવું જરૂરી, આ આરોગ્ય અને આર્થિક બંને દ્રષ્ટિએ નુકસાનકારક.
ભારતમાં સ્વીકાર કેટલો?
મર્યાદિત લોકોએ સ્વીકાર્યું છે. 1 લાખથી લઈ 3 લાખ રૂપિયા પ્રતિ કિલોગ્રામ ભાવની આટલી મોંઘી હોવા સાથે સાથે, પ્રાણીના મળ દ્વારા પ્રક્રિયા થઈ બનેલી હોય એક પ્રકારનો અણગમો રહેવો સ્વાભાવિક છે. હાઈ-એન્ડ કેફે અને કોફીના રસિયાઓમાં જ હાલ જાણીતી અને પ્રચલિત છે.
ટૂંકમાં, કોપી લુવાક એક વૈભવી અનુભવ છે પણ આરોગ્ય માટે કંઈ વિશેષ અને ખાસ નથી. નૈતિક અને હાઇજીન મુદ્દાઓને ધ્યાનમાં લેવું પણ એટલું જ જરૂરી છે. અંતે આપનો કોફી પ્રત્યેનો પ્રેમ સર્વસ્વ છે. એ જાણીને કે એની શરૂઆત પશુના પાચનતંત્રથી મળ સુધીની સફર થકી થાય છે, ત્યાર બાદ તમે આ કોફી અજમાવવા તૈયાર છો કે નહીં એ વ્યક્તિગત પસંદગી છે પણ, આ કોફી પીને એવું કહેવું કે તે અન્ય કોફી કરતાં આરોગ્યની દ્રષ્ટિએ વધુ સારી છે એની કોઈ સાબિતી નથી.

  • ડો. મંથન શેઠ

ઇત્તેફાક્ :
ન વર્તન જો ગમે મારું તો તું વ્યવહાર રહેવા દે,
જમાના કેમ તું હાથે કરી તકરાર માંગે છે.
-કૈલાસ પંડિત

To Top