ઈન્ડિગોનું સંકટ હજુ સંપૂર્ણપણે સમાપ્ત થયું નથી. આજે બુધવારે પણ 300થી વધુ ફ્લાઇટ્સ રદ થઈ હતી. દરમિયાન દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં પણ ઈન્ડિગો સંબંધિત મુદ્દો ઉઠાવવામાં આવ્યો છે. કોર્ટે કેન્દ્ર સરકારને પ્રશ્ન કર્યો કે આવી પરિસ્થિતિ શા માટે ઊભી થઈ જેના કારણે ઈન્ડિગોની ઘણી ફ્લાઇટ્સ રદ કરવામાં આવી. હાઈકોર્ટે આ પરિસ્થિતિને કટોકટી ગણાવી. હાઈકોર્ટે કહ્યું કે ફસાયેલા મુસાફરોને થતી અસુવિધા અને હેરાનગતિ ઉપરાંત તે અર્થતંત્રને થતા નુકસાનની પણ ચિંતા ઉભી કરે છે.

ઈન્ડિગો વિવાદ દિલ્હી હાઈકોર્ટ પહોંચ્યો
દિલ્હી હાઈકોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશ દેવેન્દ્ર કુમાર ઉપાધ્યાય અને ન્યાયાધીશ તુષાર રાવ ગેડેલાની બેન્ચે એવો પણ પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો હતો કે અન્ય એરલાઈન્સ આવી અનિશ્ચિત પરિસ્થિતિનો લાભ કેવી રીતે લઈ શકે છે અને મુસાફરો પાસેથી ટિકિટ માટે વધુ પડતી કિંમતો કેવી રીતે વસૂલ કરી શકે છે.

કેન્દ્ર સરકાર અને નાગરિક ઉડ્ડયન મહાનિર્દેશાલય (DGCA)નું પ્રતિનિધિત્વ કરતા વકીલે કોર્ટને માહિતી આપી હતી કે કાનૂની જોગવાઈઓ સંપૂર્ણપણે અમલમાં છે અને ઈન્ડિગોને કારણ બતાવો નોટિસ જારી કરવામાં આવી છે, જેણે માફી માંગી છે.

ઈન્ડિગો કટોકટી પર સરકારે શું કહ્યું?
સરકારી વકીલે એમ પણ કહ્યું કે આ કટોકટી ફ્લાઇટ ક્રૂ મેમ્બર્સ માટે ફ્લાઇટ ડ્યુટી કલાકો અંગેના નિયમો સહિત અનેક માર્ગદર્શિકાઓનું પાલન ન કરવાને કારણે થઈ છે. કોર્ટ ઇન્ડિગો દ્વારા સેંકડો ફ્લાઇટ રદ થવાથી પ્રભાવિત મુસાફરોને સહાય અને રિફંડ આપવા માટે કેન્દ્રને નિર્દેશ આપવાની માંગ કરતી જાહેર હિતની અરજી પર સુનાવણી કરી રહી હતી.

ઈન્ડિગો કટોકટી હાઈકોર્ટ સુધી કેવી રીતે પહોંચી
ઇન્ડિગોની અનેક ફ્લાઇટ્સ રદ થવાથી જાહેર મુશ્કેલીઓમાં વધારો થયો. પરિસ્થિતિ વધુ વણસી જેના કારણે સરકારે એરલાઇનની મુશ્કેલીઓમાં વધારો કરતા નિયમો રદ કરવા પડ્યા. જોકે, મુસાફરોના તણાવમાં વધારો થવા વચ્ચે કોર્ટમાં જાહેર હિતની અરજી દાખલ કરવામાં આવી.

બે વકીલો એક અખિલ રાણા એ હાલની અરજી દાખલ કરી, જેમાં ઇન્ડિગો દ્વારા તાજેતરમાં ફ્લાઇટ રદ થવા અને વિલંબ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરવામાં આવી. અરજીમાં હાઇકોર્ટમાં નીચેના મુદ્દાઓ ઉઠાવવામાં આવ્યા હતા.

• મુસાફરોને બોર્ડિંગ કરવાનો ઇનકાર કરવામાં આવ્યો હતો અને એરપોર્ટ પર ફસાયેલા હતા.
• આ વિક્ષેપોને કારણે અસુવિધા, ચિંતા અને સંભવિત જોખમ સર્જાયું હતું.
• આ સમય દરમિયાન અન્ય એરલાઇન્સે ભાડામાં ગેરવાજબી વધારો કર્યો.
• મુસાફરો, ખાસ કરીને બાળકો અને વૃદ્ધો, સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનો અનુભવ કરી રહ્યા છે.
• આરોપ છે કે એરલાઇન સ્ટાફ મુસાફરોની ચિંતાઓ પર પૂરતું ધ્યાન આપી રહ્યા નથી.

સુનાવણી દરમિયાન હાઈકોર્ટે શું કહ્યું?
દિલ્હી હાઈકોર્ટે અરજીની સુનાવણી કરતા સરકાર અને ડીજીસીએમ પર સવાલ ઉઠાવ્યા. કોર્ટે પૂરતા સંશોધન, દસ્તાવેજો, પુરાવા અને કાયદાકીય જોગવાઈઓના અભાવે અસંતોષ વ્યક્ત કર્યો. જોકે, કોર્ટે વ્યાપક જાહેર હિતને ધ્યાનમાં રાખીને આ અરજી દાખલ કરી. કોર્ટે જણાવ્યું હતું કે અરજદાર વકીલો પાસેથી વધુ સારી તૈયારીની અપેક્ષા રાખવામાં આવી હતી.

કેન્દ્ર સરકાર તરફથી હાજર રહેલા ASG ચેતન શર્માએ જણાવ્યું હતું કે ક્રૂ સભ્યોના ફ્લાઇટ ડ્યુટી કલાકોનું નિયમન કરતી માર્ગદર્શિકાનું પાલન ન કરવાને કારણે આ કટોકટી ઊભી થઈ છે.

• ફ્લાઇટ ડ્યુટી સમય મર્યાદા (FDTL) 2024 તમામ એરલાઇન્સ દ્વારા લાગુ કરવામાં આવશે.
• એપ્રિલ 2025 થી કોર્ટના અગાઉના આદેશ મુજબ, અમલીકરણ તબક્કાવાર રીતે કરવામાં આવશે.
• પાઇલટ્સ માટે રાત્રિ ઉતરાણ મર્યાદા 1 નવેમ્બર, 2025 થી લાગુ કરવામાં આવશે.
• અધિકારીઓ FDTL પાલન અંગે ઇન્ડિગો સાથે વાતચીત, સંકલન અને દેખરેખ રાખી રહ્યા છે.

ઈન્ડિગો કટોકટી તરફ દોરી જતી ખામીઓ કઈ હતી?
ઇન્ડિગોનું સંકટ વધુ ઘેરું બની રહ્યું છે. એક મુખ્ય પરિબળ એરલાઇનની તૈયારીનો અભાવ હતો. પૂરતા પાઇલટ્સની ભરતી એ એક આયોજિત પ્રતિક્રિયા હતી. ઇન્ડિગો સમયસર જરૂરી સંખ્યામાં પાઇલટ્સની ભરતી કરવામાં નિષ્ફળ ગઈ. જેપ્પેસન સોફ્ટવેર સપોર્ટમાં વિક્ષેપોને પણ એક કારણ તરીકે ટાંકવામાં આવ્યા હતા. સોફ્ટવેર સપોર્ટનો અભાવ હતો. વધુમાં, અપૂરતી/અકાર્યક્ષમ આયોજન અને સમયપત્રકના આરોપો.

નાગરિક ઉડ્ડયન સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ
કોર્ટને 15 ફેબ્રુઆરી, 2023 ના રોજ ડિરેક્ટોરેટ જનરલ ઓફ સિવિલ એવિએશન (DGCA) દ્વારા જારી કરાયેલ નાગરિક ઉડ્ડયન પરિપત્રની જાણ કરવામાં આવી હતી. પરિપત્રમાં તમામ એરલાઇન્સ દ્વારા આપવામાં આવેલી સૂચનાઓનું પાલન ફરજિયાત છે.

જોકે, એરલાઇન સમયસર પરિપત્રનું પાલન કરવામાં નિષ્ફળ ગઈ. ઇન્ડિગો કટોકટી બાદ પગલાં લેવામાં આવ્યા હતા. નાગરિક ઉડ્ડયન મહાનિર્દેશાલય અને મંત્રાલયે કાર્યવાહી કરી હતી. 6 ડિસેમ્બર, 2025 ના રોજના પત્રમાં પાઇલટ રજા અંગે મુક્તિ આપવામાં આવી હતી. કોઈ પણ રજા સાપ્તાહિક આરામ માટે બદલવામાં આવશે નહીં.

આ મુક્તિનો હેતુ FDTL ને નબળી પાડવાનો નહીં, પરંતુ વિક્ષેપિત કામગીરીથી ઉદ્ભવતી કટોકટીઓને સંબોધવાનો હતો. આ નિર્ણયથી ઇન્ડિગો કટોકટી વધુ ઘેરી બની. ત્યારબાદ, 6 ડિસેમ્બર, 2025 ના રોજના બીજા પત્રમાં, ઇન્ડિગોને 10 ફેબ્રુઆરી, 2026 સુધી માન્ય એક વખતના પગલા તરીકે મુક્તિ આપવામાં આવી હતી, જેની દર 15 દિવસે સમીક્ષા કરવામાં આવશે.

• નાગરિક ઉડ્ડયન મંત્રાલયે 6 ડિસેમ્બર, 2025 ના રોજ એક આદેશ જારી કર્યો હતો, જેમાં ગેરવાજબી ભાડા વધારાને રોકવા માટે ભાડા મર્યાદા ફરજિયાત કરવામાં આવી હતી.
• DGCA એ ઇન્ડિગોના સંચાલનમાં વિક્ષેપના કારણોની સમીક્ષા અને મૂલ્યાંકન કરવા માટે એક સમિતિની રચના કરી.

ડીજીસીએ સમિતિ

• આંતરિક નિરીક્ષણ, કાર્યકારી તૈયારી અને પાલન આયોજનમાં પ્રથમ દ્રષ્ટિએ ખામીઓ દર્શાવવામાં આવી હતી.
• સમિતિમાં નાગરિક ઉડ્ડયનના સંયુક્ત મહાનિર્દેશકના નેતૃત્વ હેઠળ ચાર સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે.

તપાસ કરવાના પાસાઓ છે

• ફ્લાઇટ ઓપરેશનલ વિક્ષેપોના કારણો ઓળખો.
• માનવશક્તિ આયોજન, રોસ્ટરિંગ સિસ્ટમ્સ અને FDTL તૈયારીનું મૂલ્યાંકન કરો.
• સુધારેલા FDTL જોગવાઈઓનું પાલન સમીક્ષા કરો.
• નિષ્ફળતાઓ માટે જવાબદારી ઓળખો.
• ઇન્ડિગો દ્વારા લેવામાં આવેલા પગલાંની સમીક્ષા કરો.
• ફ્લાઇટ ઓપરેશન્સ પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે એરલાઇન દ્વારા લેવામાં આવેલા પગલાંનું મૂલ્યાંકન કરો.

DGCA એ કારણ બતાવો નોટિસ ફટકારી
DGCA એ 6 ડિસેમ્બર, 2025 ના રોજ ઇન્ડિગોને કારણદર્શક નોટિસ જારી કરી હતી. ઇન્ડિગોએ સમજાવવું પડશે કે વિમાન નિયમો અને નાગરિક ઉડ્ડયન આવશ્યકતાઓના ઉલ્લંઘન બદલ શા માટે અમલીકરણ કાર્યવાહી શરૂ ન કરવી જોઈએ.

હાઈકોર્ટની ચિંતા

• મંત્રાલય અને DGCA દ્વારા લેવામાં આવેલા પગલાંની પ્રશંસા કરે છે.
• મુસાફરોને અટવાયેલા રાખીને પરિસ્થિતિને કેવી રીતે વધુ ખરાબ થવા દેવામાં આવી તે અંગે પ્રશ્ન ઉઠાવે છે.
• મુસાફરોની અવરજવરના મહત્વને કારણે આવી પરિસ્થિતિઓ અર્થતંત્ર પર અસર કરે છે.

મુસાફરોને વળતર

• ખોરવાયેલા કામગીરી અને રદ થવાને કારણે ફસાયેલા મુસાફરો માટે વળતર અંગે ચિંતા.
• બોર્ડિંગ નકારવા, રદ થવા અને વિલંબને કારણે મુસાફરો માટે સુવિધા અંગે DGCA ના 6 ઓગસ્ટ, 2010 ના પરિપત્રનો સંદર્ભ.
• પરિપત્રની કલમ 3.3 અને 3.4 પગલાં અને વળતરની રૂપરેખા આપે છે.
• ઇન્ડિગો દ્વારા વળતરની જોગવાઈઓનું કડક પાલન કરવાનો નિર્દેશ આપે છે, જે મંત્રાલય અને DGCA દ્વારા સુનિશ્ચિત કરવામાં આવશે.
• મુસાફરોને વળતર સુનિશ્ચિત કરવા માટે અન્ય કોઈપણ ઉપલબ્ધ પગલાં પણ અમલમાં મૂકવા જોઈએ.