નવી દિલ્હી: રાજપથનું (Rajpath) ફરી એકવાર નામ બદલવા જઈ રહ્યું છે. કેન્દ્ર સરકારે નવી દિલ્હી (New Delhi) સ્થિત રાજપથનું નામ બદલીને ‘કર્તવ્યપથ’ (Kartavypath) કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. રાજપથ એ રાષ્ટ્રપતિ ભવનથી ઈન્ડિયા ગેટ સુધીનો રસ્તો છે, જેની લંબાઈ 3 કિલોમીટર છે. દર વર્ષે પ્રજાસત્તાક દિવસે રાજપથ પર જ પરેડ થાય છે. સેન્ટ્રલ વિસ્ટા પ્રોજેક્ટ હેઠળ વિજય ચોકથી ઈન્ડિયા ગેટ સુધીની સેન્ટ્રલ વિસ્ટા એવન્યુનું કામ પૂર્ણ કરવામાં આવ્યું છે.
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી 8 સપ્ટેમ્બરે તેનું ઉદ્ઘાટન કરશે. ઈન્ડિયા ગેટથી રાષ્ટ્રપતિ ભવન સુધીના રાજપથની બંને બાજુના વિસ્તારને સેન્ટ્રલ વિસ્ટા કહેવામાં આવે છે. હવે કેન્દ્ર સરકારે રાજપથનું નામ બદલવાનો નિર્ણય લીધો છે. સમાચાર એજન્સીએ સત્તાવાર સૂત્રોને ટાંકીને જણાવ્યું હતું કે નવી દિલ્હી મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન (NDMC) દ્વારા 7 સપ્ટેમ્બરના રોજ આ મામલે એક બેઠક બોલાવવામાં આવી છે. આ બેઠકમાં નામ બદલવાના પ્રસ્તાવ પર નિર્ણય લેવામાં આવી શકે છે. સૂત્રોએ જણાવ્યું કે ઈન્ડિયા ગેટ પર નેતાજી સુભાષ ચંદ્ર બોઝની પ્રતિમાથી લઈને રાષ્ટ્રપતિ ભવનના સમગ્ર રોડ અને વિસ્તાર સુધીનો વિસ્તાર ‘કર્તવ્યપથ’ તરીકે ઓળખાશે.
આ ત્રીજી વખત છે જ્યારે રાજપથનું નામ બદલવામાં આવી રહ્યું છે. બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન આ રોડનું નામ કિંગ્સવે હતું. આઝાદી પછી, તેનું નામ બદલીને ‘રાજપથ’ રાખવામાં આવ્યું, જે કિંગ્સવેનો હિન્દી અનુવાદ છે. હવે ફરી તેનું નામ બદલવાની તૈયારીઓ કરવામાં આવી રહી છે.
પરંતુ આ નામ કેવી રીતે બદલાશે?
શહેર, ગામ, શેરી અથવા સ્થળનું નામકરણ અથવા નામ બદલવા માટે ગૃહ મંત્રાલયની માર્ગદર્શિકા છે. આ માર્ગદર્શિકા ગૃહ મંત્રાલય દ્વારા 27 સપ્ટેમ્બર 1975ના રોજ જારી કરવામાં આવી હતી. તમામ રાજ્યોએ તેનું પાલન કરવું જરૂરી છે. ઉદાહરણ તરીકે, કોઈ શેરી અથવા સ્થળને નામ આપવા માટે, સ્થાનિક લોકોની લાગણીનું ધ્યાન રાખવું પડશે. આ ઉપરાંત કોઈ શેરી કે સ્થળના નામકરણમાં કોઈ ભેળસેળ ન થાય તેનું પણ ધ્યાન રાખવામાં આવે છે. ગૃહ મંત્રાલયની માર્ગદર્શિકા અનુસાર, જો કોઈ જગ્યા અથવા રસ્તો જૂનો છે, તો તેનું નામ બદલવું જોઈએ નહીં. જો કોઈ નવી જગ્યા કે નવો રસ્તો હોય તો તેનું નામ અથવા બદલી શકાય છે. જો કે, આમાં એક સ્ક્રૂ એ પણ છે કે જો કોઈ બહુ જૂનો રસ્તો કે જગ્યા હોય તો તેનું નામ બદલી શકાય છે.
રાજપથનું નામ બદલવાની પ્રક્રિયા?
કોઈપણ સ્થળ કે શેરીનું નામકરણ કે નામ બદલવાનું કામ ત્યાંની મહાનગરપાલિકા કે નગરપાલિકા દ્વારા કરવામાં આવે છે. જો કે નવું નામ રાખવા કે બદલવા માટે કેન્દ્રની મંજૂરી જરૂરી છે. રાજપથનું નામ બદલવાનો અધિકારક્ષેત્ર નવી દિલ્હી મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન (NDMC)ના કાર્યક્ષેત્રમાં આવે છે. સૂત્રોનું કહેવું છે કે એનડીએમસીએ રાજપથનું નામ બદલવાના પ્રસ્તાવ પર નિર્ણય લેવા માટે 7 સપ્ટેમ્બરે બેઠક બોલાવી છે. નામ બદલવા અંગે એક શરત પણ છે કે તે કોઈ એક વ્યક્તિની અપીલ અથવા માંગણી પર થઈ શકે નહીં. નામ ત્યારે જ બદલી શકાય છે જ્યારે તેનો પ્રસ્તાવ ગૃહ મંત્રાલય, વિદેશ મંત્રાલય, એનજીઓ અથવા કોઈપણ સંસ્થા તરફથી આવ્યો હોય.
રાજપથના મામલામાં આ પ્રસ્તાવ કેન્દ્ર સરકારનો જ છે. હવે NDMCની 13 સભ્યોની સમિતિ આ પ્રસ્તાવ પર વિચાર કરશે. જો આ પ્રસ્તાવ પસાર થાય છે, તો તેને દિલ્હી સરકારના શહેરી વિકાસ વિભાગને મોકલવામાં આવશે, જ્યાં રસ્તાઓના નામ અંગે નિર્ણય લેવાની સત્તા પર વિચાર કરવામાં આવશે. જો અહીંથી પણ પ્રસ્તાવ મંજૂર થઈ જશે તો NDMC આ અંગે દિલ્હીના પોસ્ટ માસ્ટર જનરલને પત્ર લખશે, જેમાં રસ્તાનું નામ બદલવાની માહિતી આપવામાં આવશે.
