સાપુતારા: (Saputara) ડાંગ દરબારની(Dang Darbar) સાથે ડાંગવાસીઓ માટે હોળીનું (Holi) પર્વ એટલે પાંચ દિવસ માટે ખાઉલા, પીઉલા અને નાચુલાનું પરંપરાગત સૂત્ર સાર્થક થતાં નજરે પડે છે. ડાંગમાં ડાંગી આદિવાસીઓનો (Tribes) મોટામાં મોટા તહેવાર તે હોળી પર્વનો છે. અહીં ફાગણ સુદ આઠમથી હોળીનાં તહેવારનું (Festival) વાતાવરણ જોવા મળે છે. સામાન્ય રીતે ફાલ્ગુન સુદ પૂનમે હોળી હોય છે. ડાંગી લોકો આ દિવસને ‘શિમગા’ ઉત્સવ તરીકે ઓળખે છે અને આજે પણ પરંપરાગત રીતે ઉજવણી કરે છે. ‘શિમગા’ શબ્દ પ્રયોગ ડાંગી બોલીમાં પ્રયોજવામાં આવે છે. શિમગા હોળીનું બીજું નામ છે.
હોળીના દિવસે અહીનાં લોકો સાંજથી બીજા દિવસ સુધી એટલે કે આખી રાત નાચ્યા જ કરે છે. ડાંગ જિલ્લામાં હોળીનો પર્વ એટલે ડાંગવાસીઓ માટે પાંચ દિવસ સુધી ખાઉલા, પીઉલા અને નાચુલાની ઉક્તિ સાર્થક કરે છે. હોળી પર્વ નિમિત્તે ઘર શણગારવું,ગાવું, ખાવું-પીવું અને નાચવું એ જ હોળીનો તહેવાર મનાવવાની રીત ડાંગ જિલ્લામાં જોવા મળી રહે છે. વસંત ઋતુ પૂરી થઇ છે, હવે તું ખેતરનાં કામે લાગી જા’ એ જ સંદેશ ડાંગી આદિવાસીઓને ‘હોળી’નું પર્વ આપે છે. ડાંગ પ્રદેશ જંગલમય વિસ્તાર હોવાથી અહીં લાકડાની અછત નથી. એટલે ડાંગનાં ગામડે ગામડે ઠેર-ઠેર મોટી મોટી હોળીઓ પ્રગટાવાય છે. આદિવાસીઓ મુર્હુત જોઈને જ હોળી પ્રગટાવે છે. ડાંગીજન આને ‘હોળીબાઈનું લગ્ન’ કહે છે.
હોળી પ્રગટાવતાં પહેલા ડાંગી સ્ત્રીઓ ‘ડોંગરીચી માઊલી દેવાદારી ઉતરીલ, દેવાદારી ઉતરીલ. હાળીબાઈય્યા લગ્નાલા, દેવાદારી ઊતરીલ. કળીયાલા ઊચિત, ખાંભવાલા ઊચિત. ડોંગરીચી માઊલી’ આ ગીત ગાઈને ડુંગર માવલીને હોળીબાઈનાં લગ્ન પ્રસંગે હાજર રહેવા વિનંતી કરે છે. ત્યાર બાદ બધાં જ સ્ત્રી અને પુરુષો એકમેકની કમરમાં હાથ નાંખીને કુંડાળામાં ફરતા ફરતા નાચતા, ગીતો ગાતા ગાતા આખી રાત પસાર કરે છે. ડાંગ જિલ્લામાં હોળીના ગીતો ખૂબ જ ઓછી સંખ્યામાં છે. જે ગીતો છે, તે ગીતો ડાંગભરમાં એક જ સૂરમાં ગવાય છે. ખરેખર ડાંગ જિલ્લામાં આધુનિક યુગમાં પણ રીતિ રિવાજો અને પરંપરાગત રીતે ડાંગ વાસીઓ હોળીપર્વની ઉજવણી કરી સમાજને અનોખો સંદેશો પૂરો પાડી રહ્યા છે.
આઠમથી રંગ પાંચમ સુધી ડાંગીઓ ઢોલના તાલ પર નાચતા હોય છે
પૂનમે હોળી ઉજવ્યા બાદ રંગ પાંચમ સુધી ડાંગ જિલ્લાનાં ગામડાઓમાં હોળીના ગીતો અને વાદ્યોની મસ્તીમાં જ ડાંગીજનો જોવા મળે છે. ડાંગી આદિવાસી પ્રજા, દીવાળી પછી કામધંધે લાગે છે. પરંતુ સામાન્યતઃ હોળી પહેલાં દસ દિવસ અગાઉથી તે કામ પર જવાનું બંધ કરી દે છે. આઠમથી રંગ પાંચમ સુધી મોટા ભાગના ડાંગીઓ પછી તે પુરૂષ હોય કે સ્ત્રી હોય, ઢોલના તાલ પર નાચતા હોય છે.
