બિહારમાં જ્યારે જ્યારે ચૂંટણી આવે છે ત્યારે ગુંડાઓના ભાવો ઊંચકાઈ જાય છે. એક સમય એવો હતો કે કોંગ્રેસ અને આરજેડી જેવા પક્ષો બૂથો કેપ્ચર કરવા અને ચૂંટણી જીતવા ગુંડાઓની મદદ લેતા અને તેમને કરોડો રૂપિયા ચૂકવતા હતા. પછી ગુંડાઓને લાગ્યું કે તેઓ પોતે ચૂંટણી જીતી શકે છે એટલે તેઓ ચૂંટણી લડવા લાગ્યા અને જીતવા લાગ્યા. સૈયદ શહાબુદ્દીન જેવા રાજકારણમાં સફળ ગુંડાઓ બિહારની પિછાણ છે. હવે તેમાં અનંતસિંહનું નામ પણ ઉમેરાયું છે. મોકામા વિધાનસભા ક્ષેત્રમાં દુલારચંદ યાદવની હત્યાના સંદર્ભમાં પટણા પોલીસે શનિવારે મોડી રાત્રે મોકામાના ભૂતપૂર્વ ધારાસભ્ય અનંતસિંહની ધરપકડ કરી હતી.
દુલારચંદ યાદવની પણ એક પહેલવાન તરીકે પ્રતિષ્ઠા હતી, જેઓ જન સૂરજ પાર્ટીના ઉમેદવાર પિયુષ પ્રિયદર્શીના સમર્થનમાં પ્રચાર કરી રહ્યા હતા. અનંતસિંહને શાસક મોરચાના ઘટક પક્ષ નીતીશ કુમારના જનતા દળ યુનાઇટેડ દ્વારા મોકામા વિધાનસભા બેઠક પરથી મેદાનમાં ઊતારવામાં આવ્યા છે. આ બેઠક માટે આરજેડીનાં ઉમેદવાર વીણાદેવી છે, જેઓ ભૂતપૂર્વ સાંસદ અને પહેલવાન સૂરજભાનસિંહનાં પત્ની છે. રાષ્ટ્રીય જનતા દળે જ્યારથી સૂરજભાનસિંહની પત્નીને આ બેઠક પરથી મેદાનમાં ઉતારી છે, ત્યારથી મોકામા બેઠક બિહારની હોટ સીટોમાંની એક બની ગઈ છે.
ભૂતપૂર્વ ધારાસભ્ય અનંતસિંહ ઘણી વાર જાહેરમાં ઘણાં લોકોની વચ્ચે જોવા મળે છે. તેમનાં ઘણાં નિવેદનો અને વીડિયો સોશ્યલ મીડિયા પર વારંવાર હેડલાઇન્સ બન્યાં છે. ચૂંટણી પંચને સુપરત કરાયેલાં સોગંદનામાં મુજબ તેમનું પૂરું નામ અનંતકુમારસિંહ છે. તેમનું પૈતૃક ઘર લધમા ગામમાં છે. અનંતસિંહનાં પત્ની નીલમદેવીએ પણ મોકામા મતવિસ્તારમાંથી વિધાનસભાની ચૂંટણી જીતી છે. ચૂંટણી પંચને સોંપવામાં આવેલી માહિતી અનુસાર અનંતસિંહ વિરુદ્ધ ૨૮ ગુનાહિત કેસ નોંધાયેલા છે. જો કે, તેમને હજુ સુધી કોઈ પણ કેસમાં દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યા નથી. આમાં હત્યા, મારી નાખવાની ધમકી, હત્યાનો પ્રયાસ, ગુનેગારોને આશ્રય આપવો, ગુનાહિત કાવતરું, ધાકધમકી, દુરુપયોગ, ગેરકાયદેસર હથિયાર રાખવાં, સરકારી આદેશોનું ઉલ્લંઘન, અપહરણ, ચોરી અને લૂંટ માટે ભેગા થવા જેવા આરોપોનો સમાવેશ થાય છે.
અનંતસિંહનો પરિવાર ઘણાં વર્ષોથી બિહારની મોકામા વિધાનસભા બેઠક પર પ્રભુત્વ ધરાવે છે. અનંતસિંહના મોટા ભાઈ દિલીપસિંહ ૧૯૯૦ અને ૧૯૯૫માં આ બેઠક પરથી ચૂંટણી જીત્યા હતા. તેઓ આ વિસ્તારમાં બડે સરકાર તરીકે પણ જાણીતા હતા. આમ અનંતસિંહ છોટે સરકાર તરીકે પણ જાણીતા બન્યા. ૨૦૦૫ માં અનંતસિંહ અહીંથી ચૂંટણી જીત્યા હતા. ત્યાર બાદ તેઓ અહીંથી સતત પાંચ ચૂંટણી જીત્યા છે. તસવીરો અને વીડિયોમાં જોવા મળ્યું છે કે અનંતસિંહને સ્ટાઇલમાં રહેવાનું ગમે છે. એક વાર તેમણે પટણાની શેરીઓમાં ઘોડાગાડી પર સવારી કરતાં પોતાને ફિલ્માવ્યા હતા. પૃષ્ઠભૂમિમાં વાગતું ગીત છોટે સરકારથી શરૂ થયું હતું.
અનંતસિંહને જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા પછી તેમણે ૨૦૨૨ ની પેટાચૂંટણીમાં આ બેઠક પરથી તેમની પત્ની નીલમદેવીને મેદાનમાં ઊતારી હતી. તેમણે પણ આ બેઠક જીતી હતી. તેમની સ્થિતિનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે નીતીશકુમાર તેમને મળવા માટે અનંતસિંહના પૈતૃક ગામ લધમા પહોંચ્યા હતા. આ વર્ષના જાન્યુઆરીની શરૂઆતમાં અનંતસિંહે એક ફોજદારી કેસમાં આત્મસમર્પણ કર્યું હતું. બારહ કોર્ટમાં તેમના આત્મસમર્પણ બાદ તેમને પટનાની બેઉર જેલમાં ન્યાયિક કસ્ટડીમાં મોકલવામાં આવ્યા હતા.
પૂર કોર્ટ પરિસરમાંથી બહાર નીકળતી વખતે અનંતસિંહે મીડિયાને કહ્યું હતું કે સરકારના નિયમોનું પાલન કરવું પડશે. અમારી સામે FIR દાખલ કરવામાં આવી હતી, તેથી અમે આત્મસમર્પણ કર્યું અને જેલમાં જઈ રહ્યા છીએ. આ કેસ સોનુ-મોનુ ગેંગ સાથે જોડાયેલો હતો. ૨૨ જાન્યુઆરીની સાંજે રાજધાની પટનાથી ૧૧૦ કિલોમીટર દૂર નૌરંગા જલાલપુર ગામમાં બે જૂથો વચ્ચે ગોળીબાર થયો હતો અને અનંતસિંહ પર આ ગુનાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો. આ બંને જૂથો વચ્ચે લાંબા સમયથી દુશ્મનાવટ ચાલી આવી છે. ૨૨ જાન્યુઆરીના રોજ થયેલી ગોળીબારની ઘટના બાદ અનંતસિંહ અને સોનુએ ૨૩ જાન્યુઆરીનો દિવસ મીડિયા ઇન્ટરવ્યુમાં એકબીજાને પડકારવામાં વિતાવ્યો હતો.
અગાઉ અનંતસિંહ ઓગસ્ટ ૨૦૨૪ માં આર્મ્સ એક્ટમાં નિર્દોષ જાહેર થયા બાદ જેલમાંથી બહાર આવ્યો હતો. અનંતસિંહ દ્વારા દાખલ કરાયેલા સોગંદનામા મુજબ તેની સામે ૩૮ ફોજદારી કેસ નોંધાયેલા છે. પટણાના ફતુહાથી લખીસરાય વિધાનસભા મતવિસ્તાર સુધીના વિસ્તારને તાલ કહેવામાં આવે છે. ગંગાનાં મેદાનોમાં સ્થિત આ પ્રદેશ નીચાણવાળા પ્રદેશ છે. વરસાદને કારણે વાર્ષિક પૂર ઐતિહાસિક રીતે આ વિસ્તારમાં સંઘર્ષનું મુખ્ય કારણ રહ્યું છે. પૂર પછી ખેતરની સીમાઓ કાપવાને કારણે પોતાનાં ખેતરોની ઓળખ અને જમીન પરના અધિકારો માટેની લડાઈનો ઇતિહાસ અહીં ઘણો જૂનો છે.
જો કે, આ પૂર આ વિસ્તારની જમીનને ખેતી માટે આદર્શ બનાવે છે. વરિષ્ઠ પત્રકાર સુરૂર અહેમદ સમજાવે છે કે બિહારના દરેક પૂરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં જમીન હડપ કરવાની આ સ્થિતિ પ્રચલિત હતી. ત્યાં જે જાતિઓ શક્તિશાળી હતી તે બીજાની જમીન પર ખેતી કરતી હતી. જમીન ધોવાણ અને તેના પરના ઝઘડાને કારણે લોકો જૂથોમાં વિભાજીત થઈ જાય છે અને પછી આ ઝઘડો ગેંગ વચ્ચેની લડાઈમાં ફેરવાઈ જાય છે. તાલ પ્રદેશ કઠોળ ઉગાડવા માટે ફળદ્રુપ માનવામાં આવે છે અને મોકામા વિસ્તાર લાંબા સમયથી તેના કઠોળ માટે પ્રખ્યાત છે.
અહીં ઉગાડવામાં આવતા કઠોળ એક સમયે બાંગલા દેશમાં નિકાસ કરવામાં આવતા હતા. લખીસરાય પૂર્વ ભારતમાં એક મુખ્ય અનાજ બજાર તરીકે જાણીતું છે. પાછળથી આ વિસ્તાર અનંતસિંહ અને તેમની શક્તિ માટે જાણીતો બન્યો. દિલીપસિંહ, અનંતસિંહ, સૂરજભાનસિંહ અને લલનસિંહ જેવા ડઝનબંધ બળવાન લોકો આ વિસ્તારમાં રહેતા હતા. સ્વતંત્રતા પછી આ વિસ્તારમાં અનેક મોટાં કારખાનાંઓ સ્થપાયાં. તે ઔદ્યોગિક વિસ્તાર તરીકે પણ જાણીતો હતો, જ્યાં યુનાઇટેડ સ્પિરિટ્સ, નેશનલ ટેક્સટાઇલ કોર્પોરેશન, ભારત વેગન એન્ડ એન્જિનિયરિંગ કંપની લિમિટેડ અને બાટા લેધર ફેક્ટરી જેવાં કારખાનાંઓ હતાં, પરંતુ આ બધું ધીમે ધીમે બંધ થઈ ગયું અને આ સમગ્ર વિસ્તાર ફક્ત બાહુબલિ લોકો માટે ઓળખાવા લાગ્યો.
ટાટા ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ સોશ્યલ સાયન્સના ભૂતપૂર્વ પ્રોફેસર પુષ્પેન્દ્ર કહે છે કે પાણીની જરૂરિયાત પૂરી કરવા માટે મોકામામાં નદીકિનારે ફેક્ટરીઓ બનાવવામાં આવી હતી. ફેક્ટરીઓથી ગંગાની આ બાજુ મોકામા અને આસપાસના વિસ્તારોને ફાયદો થયો અને બીજી બાજુ બેગુસરાયને પણ કેટલાક ફાયદા થયા, પરંતુ ફેક્ટરીઓ આખરે બંધ થઈ ગઈ. મોકામામાં સરકારી કોન્ટ્રાક્ટને લઈને આ લડાઈ વધુ મોટી બની રહી છે.
આમાં રેલ્વે, હાઇ વે અને અન્ય સરકારી કામોના કોન્ટ્રાક્ટનો સમાવેશ થાય છે. મોટા પૈસા માટેની આ લડાઈમાં મોકામાનાં જૂથો વચ્ચે ઘણી મોટી લડાઈઓ થઈ છે અને ઘણાં લોકો મૃત્યુ પણ પામ્યાં છે. મોકામા એક સમયે આંતરરાજ્ય ગુનાખોરીના મામલે સમાચારમાં હતું. આ સંદર્ભમાં સૌથી મોટો કિસ્સો ૧૯૯૦ ના દાયકાના અંતનો હોવાનું કહેવાય છે, જ્યારે ઉત્તર પ્રદેશ સ્પેશ્યલ ટાસ્ક ફોર્સે ઉત્તર પ્રદેશના પ્રખ્યાત ગેંગસ્ટર શ્રી પ્રકાશ શુક્લાને પકડવા માટે મોકામા પર દરોડો પાડ્યો હતો.
દુલારચંદ યાદવની હત્યા બાદ વિપક્ષના નેતા તેજસ્વી યાદવે વડા પ્રધાન મોદી પર પ્રહારો કર્યા છે અને લખ્યું છે કે મુદ્દાઓના ડરથી વાણીવિચારમાં વ્યસ્ત રહેતા વડા પ્રધાન મોદીને પોતાની ગુંડાગીરી અને જંગલરાજ દેખાતું નથી. દરમિયાન, જેડીયુના પ્રવક્તા નિરજકુમારે આ ઘટનાની નિંદા કરી હતી અને કહ્યું કે કાયદો તેનું કામ કરશે. બિહાર વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં NDA જંગલરાજને મુદ્દો બનાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. ચૂંટણી સમયે થયેલી આ હિંસા નીતીશકુમાર સરકારના ૨૦ વર્ષના શાસન અને ત્રણ સી – ક્રાઈમ, કરપ્શન અને કોમ્યુનાલિઝમ પર તેની શૂન્ય-સહિષ્ણુતા નીતિ પર પ્રશ્નો ઊભા કરે છે. પ્રશ્ન એ છે કે શું બિહાર તેના જૂના દિવસોમાં પાછું ફરી રહ્યું છે, જ્યાં એક સમયે ચૂંટણીહિંસા અને પહેલવાનો રાજ્યની ઓળખ બની ગયાં હતાં. – આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
