બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણી-૨૦૨૫ ભાજપની આગેવાની હેઠળના રાષ્ટ્રીય લોકશાહી જોડાણ (એનડીએ) અને કોંગ્રેસના નેતૃત્વ હેઠળના ભારતીય રાષ્ટ્રીય વિકાસલક્ષી સમાવેશી જોડાણ (આઈ.એન.ડી.આઈ.એ.-ઇન્ડિયા) બંને માટે એક કસોટીનો વિષય હશે, જેને ચૂંટણી હેતુઓ માટે ‘મહાગઠબંધન’ નામ આપવામાં આવ્યું છે. રાજકીય ચળવળોની ભૂમિ તરીકે જ્યારે પણ રાજકીય ઊથલપાથલ અથવા વર્તમાન સરકારની ખોટી નીતિઓ સામે વિરોધની ભાવના પ્રબળ થઈ છે ત્યારે દેશના બાકીના ભાગોમાં બિહાર ટ્રેન્ડ સેટર રહ્યું છે તે હકીકતને ધ્યાનમાં રાખીને. આવી પરિસ્થિતિઓમાં બિહારમાં હાલના મતદાનનો રાઉન્ડ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
હકીકત એ છે કે, બે રાષ્ટ્રીય રાજકીય પક્ષો દ્વારા સંચાલિત બે જોડાણો વચ્ચે સ્પર્ધા છે, તે બીજી બાબત છે કે રાષ્ટ્રીય જનતા દળ (આરજેડી) અને જનતા દળ (યુ), તેમની સ્થાનિક તાકાત અને જાતિ-રાજકારણમાં નિપુણતાને કારણે, હરીફ જોડાણોનો મુખ્ય આધાર છે. પરિણામ આરજેડી અને જેડી(યુ) કેવી રીતે પ્રદર્શન કરે છે તેના પર ખૂબ આધાર રાખે છે, પરંતુ તેનાથી કોંગ્રેસ, ભાજપ અને અન્ય નાના પક્ષોની હરીફ છાવણીઓમાં મહત્ત્વ ઓછું થતું નથી. કારણ કે તેમને પણ મજબૂત સહાયક પક્ષો તરીકે પ્રદર્શન કરવાનું છે.
એનડીએ અને ‘મહાગઠબંધન’ શરૂઆતમાં સમાન વલણ પર શરૂ થયું હતું, જેમાં બંનેને ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, જેમાં જાતિગત સમીકરણોના આધારે સંભવિત સાથીઓની ઓળખ કરવી, પછી બેઠકોની વહેંચણીનો સમાવેશ થતો હતો. વિરોધાભાસ એ છે કે, જ્યારે ભાજપ એનડીએ પર બોસ તરીકે પ્રભુત્વ ધરાવતો હતો ત્યારે ક્યારેક જેડી(યુ)ના બોસ અને મુખ્યમંત્રી નીતિશકુમારને પણ બાજુમાં મૂકી દીધા હતા, જે બીજા ક્રમે રમી રહ્યા હોય તેવું લાગતું હતું, ત્યારે ઇન્ડિયા બ્લોક ફ્રન્ટ આરજેડી નેતા અને ગઠબંધનના મુખ્ય પ્રધાન પદના ઉમેદવાર તેજસ્વી યાદવ પોતાની શરતો નક્કી કરનાર તરીકે ઊભરી આવ્યા છે.
ઘણી વાર એવું લાગ્યું કે કોંગ્રેસના નેતા અને વિપક્ષી ગઠબંધનના પ્રચારના મુખ્ય આધાર રાહુલ ગાંધી ખૂણામાં ધકેલાઈ ગયા છે. આ ચૂંટણીયુદ્ધમાં કુમાર વિરુદ્ધ તેજસ્વીનો મુકાબલો છે, જેની પૃષ્ઠભૂમિમાં ભૂતકાળની જેમ નરેન્દ્ર મોદી વિરુદ્ધ રાહુલ ગાંધીનો મુકાબલો ચાલી રહ્યો છે. તે બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણીના સ્થાનિક અને રાષ્ટ્રીય મહત્ત્વને સ્પષ્ટપણે પ્રતિબિંબિત કરે છે. નિઃશંકપણે, ચૂંટણી પરિણામ, જો કુમારના રાજકીય ભવિષ્યનો સમયગાળો નક્કી કરશે. કારણ કે, તેઓ પહેલેથી જ તેમની કારકિર્દીના સંધ્યાકાળમાં છે ત્યારે બીજી તરફ 35 વર્ષીય આરજેડી નેતા માટે પણ માર્ગ નક્કી કરશે જેમની પાસે ઉંમરનો ફાયદો છે.
વધુ મહત્ત્વની વાત એ છે કે, રાષ્ટ્રીય સંદર્ભમાં આ ચૂંટણી ભાજપ (મોદી) અને કોંગ્રેસ (રાહુલ) બંને માટે વધારાનું મહત્ત્વ ધરાવે છે. ભાજપા ૨૦૨૪ની લોકસભા ચૂંટણીમાં સાદી બહુમતી મેળવવામાં નિષ્ફળ જવા અને જેડી(યુ) કાંખઘોડીના સહારે ટકી રહી છે. જેડી(યુ) મોદી સરકારના અસ્તિત્વ માટે મહત્ત્વપૂર્ણ આધાર બની રહી છે. તેમણે બિહારમાં વિજય અને કેન્દ્રમાં મોદી સરકારના અસ્તિત્વના સંદર્ભમાં કુમારના મુખ્યમંત્રી તરીકે ચાલુ રહેવા પર ધ્યાન આપવું જોઈએ. જો આઈ.એન.ડી.આઈ.એ. ગઠબંધન એનડીએને સત્તા પરથી ઉથલાવી નાખવામાં સફળ થાય છે તો માત્ર મોદી સરકાર જ નહીં પરંતુ નીતિશ અને તેમના જેડી(યુ) માટે પણ મુશ્કેલ પરિસ્થિતિ ઊભી થશે.
શરૂઆતની અડચણો અને કેટલાક સ્વસ્થાપિત અવરોધોને દૂર કર્યા પછી, જેમાં સૌથી મોટી મુશ્કેલી કોંગ્રેસ દ્વારા તેજસ્વીને ગઠબંધનના મુખ્ય પ્રધાનપદના ઉમેદવાર તરીકે સંમત થવામાં અનિચ્છા હતી. ગાંધીના દક્ષિણ અમેરિકાના 15 દિવસના ખોટા પ્રવાસને કારણે થયેલા ગેરલાભને દૂર કરવા માટે હતું. સ્પર્ધામાં ટકી રહેવા માટે તેમને ભાજપ-નેતૃત્વવાળા એનડીએના બોમ્બમારાનો મુકાબલો કરવા માટે, વધુ નહીં તો સક્રિય તો બનવું પડશે. કેટલીક રીતે, ગાંધી માટે આ એક જરૂરી જીત હોવી જોઈએ, જેમનો યાદવ કરતાં પણ મોટો હિસ્સો છે. જુનિયર ગઠબંધન ભાગીદાર હોવાના નાતે ગાંધી પોતાની રાજકીય કારકિર્દીને વેગ આપશે અને કોંગ્રેસને ઉપર તરફ દોરી શકે છે.
જો પક્ષ તેના સેટઅપને ટોન કરવા અને બેકાર પડેલાં લોકોને દૂર કરવા માટે યોગ્ય પગલાં લે. હાર ગાંધીને વધુ મુશ્કેલ સ્થિતિમાં ધકેલી દેશે. ચૂંટણીમાં જીત કે હાર નક્કી કરતાં સામાન્ય પરિબળો ઉપરાંત, બિહારમાં એક વધારાનો અને વધુ મહત્ત્વપૂર્ણ મુદ્દો જે બહાર આવ્યો છે તે છે ભારતના ચૂંટણી પંચ દ્વારા મતદારયાદીઓની ઉતાવળમાં હાથ ધરવામાં આવેલી ખાસ સઘન સમીક્ષા (એસઆઈઆર), જેના કારણે મોટી સંખ્યામાં મતદારોનાં નામ કાઢી નાખવામાં આવ્યાં. હરિયાણા અને મહારાષ્ટ્રમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ હારી ગયા પછી, ગાંધી તેમની ‘મત અધિકારયાત્રા’ દ્વારા આ મુદ્દાને સફળતાપૂર્વક પ્રકાશમાં લાવ્યા હતા, તેનાથી કોંગ્રેસનો ચૂંટણી દાવ વધ્યો છે. ઇન્ડિયા ગઠબંધનનો પરાજય મોદી-બ્રિગેડને ગાંધી અને મત-હેરાફેરી સામેના તેમના જોરદાર અભિયાનને વધુ નિશાન બનાવવા માટે એક હેન્ડલ આપશે.
આ અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ ચૂંટણીયુદ્ધમાં બીજો રાઉન્ડ ઇન્ડિયા બ્લોક તરફ આગળ વધ્યો હોય તેવું લાગે છે. શરૂઆતમાં ગાંધીની વિદેશ મુલાકાત પહેલાં યાદવને મુખ્ય પ્રધાન પદના ઉમેદવાર તરીકે જાહેર કરીને મોટો માનસિક ફાયદો મેળવવામાં નિષ્ફળ ગયું હતું. તે સમયગાળા દરમિયાન એનડીએને વિપક્ષી ગઠબંધનમાં ખામીઓ ઉજાગર કરવા માટે થોડો ફાયદો અને દારૂગોળો મળ્યો. જો કે, એનડીએએ શાસક જૂથના મુખ્ય પ્રધાનપદના ઉમેદવાર તરીકે કુમારની સ્પષ્ટ જાહેરાત ન કરીને પણ ઘણી હદ સુધી નિષ્ફળ ગયું. ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહ સહિત ભાજપના નેતાઓ દ્વારા વારંવાર ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો કે ચૂંટાયેલા એનડીએ ધારાસભ્યો મુખ્ય પ્રધાનની પસંદગી કરશે, તેનાથી શાસક ગઠબંધનના હરીફો પરના હુમલામાં થોડો ઘટાડો થયો.
આગામી રાઉન્ડમાં ફાયદો સ્પષ્ટપણે ‘મહાગઠબંધન’ને મળ્યો. કોંગ્રેસને પણ પોતાની ભૂલ સમજાઈ કે તેણે ગઠબંધનના મુખ્ય પ્રધાનપદના ઉમેદવાર તરીકે તેજસ્વીને સમર્થન આપ્યું. પરિણામે, તેણે ગાંધી-તેજસ્વી જોડીને એનડીએ સામે વળતો હુમલો કરવા માટે પર્યાપ્ત તક આપી કે તેઓ તેમના સીએમ પદના ઉમેદવાર કોણ છે તે અંગે પ્રશ્ન ઉઠાવી શકે. પ્રથમ, ગાંધીના એસઆઈઆર વિરુદ્ધના અભિયાને લોકોનું ધ્યાન ખેંચ્યું, જેનાથી એનડીએ અને તેના નેતાઓ પર નોંધપાત્ર દબાણ આવ્યું. બીજું, પોતાના સીએમ ઉમેદવાર જાહેર કરીને ઇન્ડિયા બ્લોકે બીજેપીની પ્રચાર મશીનરીનો સામનો કરવાનો સકારાત્મક ઇરાદો દર્શાવ્યો, જેના કારણે મોદી-શાહ જોડીએ આખરે કુમારને સીએમ ઉમેદવાર જાહેર કરવાની ફરજ પડી.
બિહાર એ નવીનતમ ઉદાહરણ છે જ્યાં બીજેપીને પરિસ્થિતિ પર પ્રતિક્રિયા આપવાને બદલે કાર્ય કરવા માટે મજબૂર કરવામાં આવ્યું છે. ચોક્કસપણે, આ તબક્કે ફાયદો ઇન્ડિયા ગઠબંધનને જાય છે, જેને આખરે વિજયી બનવા માટે હજી પણ ઘણા પુલ પાર કરવાના છે. સૌ પ્રથમ અને સૌથી જરૂરી, તેમણે પોતાના ગઠબંધનને એકજૂટ રાખવું પડશે અને ચૂંટણી પ્રચાર મુદ્દા પર કેન્દ્રિત થવું જોઈએ અને જાતિગત સમીકરણને ઉચિત રૂપે સામેલ કરવું પડશે. મુખ્યમંત્રી પદના ઉમેદવારના મુદ્દા પર ભાજપને ઘેરવા માટે તેમણે શરૂ કરેલા આ આક્રમણને તે જ જોશ સાથે ચાલુ રાખવું જોઈએ.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણી-૨૦૨૫ ભાજપની આગેવાની હેઠળના રાષ્ટ્રીય લોકશાહી જોડાણ (એનડીએ) અને કોંગ્રેસના નેતૃત્વ હેઠળના ભારતીય રાષ્ટ્રીય વિકાસલક્ષી સમાવેશી જોડાણ (આઈ.એન.ડી.આઈ.એ.-ઇન્ડિયા) બંને માટે એક કસોટીનો વિષય હશે, જેને ચૂંટણી હેતુઓ માટે ‘મહાગઠબંધન’ નામ આપવામાં આવ્યું છે. રાજકીય ચળવળોની ભૂમિ તરીકે જ્યારે પણ રાજકીય ઊથલપાથલ અથવા વર્તમાન સરકારની ખોટી નીતિઓ સામે વિરોધની ભાવના પ્રબળ થઈ છે ત્યારે દેશના બાકીના ભાગોમાં બિહાર ટ્રેન્ડ સેટર રહ્યું છે તે હકીકતને ધ્યાનમાં રાખીને. આવી પરિસ્થિતિઓમાં બિહારમાં હાલના મતદાનનો રાઉન્ડ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
હકીકત એ છે કે, બે રાષ્ટ્રીય રાજકીય પક્ષો દ્વારા સંચાલિત બે જોડાણો વચ્ચે સ્પર્ધા છે, તે બીજી બાબત છે કે રાષ્ટ્રીય જનતા દળ (આરજેડી) અને જનતા દળ (યુ), તેમની સ્થાનિક તાકાત અને જાતિ-રાજકારણમાં નિપુણતાને કારણે, હરીફ જોડાણોનો મુખ્ય આધાર છે. પરિણામ આરજેડી અને જેડી(યુ) કેવી રીતે પ્રદર્શન કરે છે તેના પર ખૂબ આધાર રાખે છે, પરંતુ તેનાથી કોંગ્રેસ, ભાજપ અને અન્ય નાના પક્ષોની હરીફ છાવણીઓમાં મહત્ત્વ ઓછું થતું નથી. કારણ કે તેમને પણ મજબૂત સહાયક પક્ષો તરીકે પ્રદર્શન કરવાનું છે.
એનડીએ અને ‘મહાગઠબંધન’ શરૂઆતમાં સમાન વલણ પર શરૂ થયું હતું, જેમાં બંનેને ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, જેમાં જાતિગત સમીકરણોના આધારે સંભવિત સાથીઓની ઓળખ કરવી, પછી બેઠકોની વહેંચણીનો સમાવેશ થતો હતો. વિરોધાભાસ એ છે કે, જ્યારે ભાજપ એનડીએ પર બોસ તરીકે પ્રભુત્વ ધરાવતો હતો ત્યારે ક્યારેક જેડી(યુ)ના બોસ અને મુખ્યમંત્રી નીતિશકુમારને પણ બાજુમાં મૂકી દીધા હતા, જે બીજા ક્રમે રમી રહ્યા હોય તેવું લાગતું હતું, ત્યારે ઇન્ડિયા બ્લોક ફ્રન્ટ આરજેડી નેતા અને ગઠબંધનના મુખ્ય પ્રધાન પદના ઉમેદવાર તેજસ્વી યાદવ પોતાની શરતો નક્કી કરનાર તરીકે ઊભરી આવ્યા છે.
ઘણી વાર એવું લાગ્યું કે કોંગ્રેસના નેતા અને વિપક્ષી ગઠબંધનના પ્રચારના મુખ્ય આધાર રાહુલ ગાંધી ખૂણામાં ધકેલાઈ ગયા છે. આ ચૂંટણીયુદ્ધમાં કુમાર વિરુદ્ધ તેજસ્વીનો મુકાબલો છે, જેની પૃષ્ઠભૂમિમાં ભૂતકાળની જેમ નરેન્દ્ર મોદી વિરુદ્ધ રાહુલ ગાંધીનો મુકાબલો ચાલી રહ્યો છે. તે બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણીના સ્થાનિક અને રાષ્ટ્રીય મહત્ત્વને સ્પષ્ટપણે પ્રતિબિંબિત કરે છે. નિઃશંકપણે, ચૂંટણી પરિણામ, જો કુમારના રાજકીય ભવિષ્યનો સમયગાળો નક્કી કરશે. કારણ કે, તેઓ પહેલેથી જ તેમની કારકિર્દીના સંધ્યાકાળમાં છે ત્યારે બીજી તરફ 35 વર્ષીય આરજેડી નેતા માટે પણ માર્ગ નક્કી કરશે જેમની પાસે ઉંમરનો ફાયદો છે.
વધુ મહત્ત્વની વાત એ છે કે, રાષ્ટ્રીય સંદર્ભમાં આ ચૂંટણી ભાજપ (મોદી) અને કોંગ્રેસ (રાહુલ) બંને માટે વધારાનું મહત્ત્વ ધરાવે છે. ભાજપા ૨૦૨૪ની લોકસભા ચૂંટણીમાં સાદી બહુમતી મેળવવામાં નિષ્ફળ જવા અને જેડી(યુ) કાંખઘોડીના સહારે ટકી રહી છે. જેડી(યુ) મોદી સરકારના અસ્તિત્વ માટે મહત્ત્વપૂર્ણ આધાર બની રહી છે. તેમણે બિહારમાં વિજય અને કેન્દ્રમાં મોદી સરકારના અસ્તિત્વના સંદર્ભમાં કુમારના મુખ્યમંત્રી તરીકે ચાલુ રહેવા પર ધ્યાન આપવું જોઈએ. જો આઈ.એન.ડી.આઈ.એ. ગઠબંધન એનડીએને સત્તા પરથી ઉથલાવી નાખવામાં સફળ થાય છે તો માત્ર મોદી સરકાર જ નહીં પરંતુ નીતિશ અને તેમના જેડી(યુ) માટે પણ મુશ્કેલ પરિસ્થિતિ ઊભી થશે.
શરૂઆતની અડચણો અને કેટલાક સ્વસ્થાપિત અવરોધોને દૂર કર્યા પછી, જેમાં સૌથી મોટી મુશ્કેલી કોંગ્રેસ દ્વારા તેજસ્વીને ગઠબંધનના મુખ્ય પ્રધાનપદના ઉમેદવાર તરીકે સંમત થવામાં અનિચ્છા હતી. ગાંધીના દક્ષિણ અમેરિકાના 15 દિવસના ખોટા પ્રવાસને કારણે થયેલા ગેરલાભને દૂર કરવા માટે હતું. સ્પર્ધામાં ટકી રહેવા માટે તેમને ભાજપ-નેતૃત્વવાળા એનડીએના બોમ્બમારાનો મુકાબલો કરવા માટે, વધુ નહીં તો સક્રિય તો બનવું પડશે. કેટલીક રીતે, ગાંધી માટે આ એક જરૂરી જીત હોવી જોઈએ, જેમનો યાદવ કરતાં પણ મોટો હિસ્સો છે. જુનિયર ગઠબંધન ભાગીદાર હોવાના નાતે ગાંધી પોતાની રાજકીય કારકિર્દીને વેગ આપશે અને કોંગ્રેસને ઉપર તરફ દોરી શકે છે.
જો પક્ષ તેના સેટઅપને ટોન કરવા અને બેકાર પડેલાં લોકોને દૂર કરવા માટે યોગ્ય પગલાં લે. હાર ગાંધીને વધુ મુશ્કેલ સ્થિતિમાં ધકેલી દેશે. ચૂંટણીમાં જીત કે હાર નક્કી કરતાં સામાન્ય પરિબળો ઉપરાંત, બિહારમાં એક વધારાનો અને વધુ મહત્ત્વપૂર્ણ મુદ્દો જે બહાર આવ્યો છે તે છે ભારતના ચૂંટણી પંચ દ્વારા મતદારયાદીઓની ઉતાવળમાં હાથ ધરવામાં આવેલી ખાસ સઘન સમીક્ષા (એસઆઈઆર), જેના કારણે મોટી સંખ્યામાં મતદારોનાં નામ કાઢી નાખવામાં આવ્યાં. હરિયાણા અને મહારાષ્ટ્રમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ હારી ગયા પછી, ગાંધી તેમની ‘મત અધિકારયાત્રા’ દ્વારા આ મુદ્દાને સફળતાપૂર્વક પ્રકાશમાં લાવ્યા હતા, તેનાથી કોંગ્રેસનો ચૂંટણી દાવ વધ્યો છે. ઇન્ડિયા ગઠબંધનનો પરાજય મોદી-બ્રિગેડને ગાંધી અને મત-હેરાફેરી સામેના તેમના જોરદાર અભિયાનને વધુ નિશાન બનાવવા માટે એક હેન્ડલ આપશે.
આ અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ ચૂંટણીયુદ્ધમાં બીજો રાઉન્ડ ઇન્ડિયા બ્લોક તરફ આગળ વધ્યો હોય તેવું લાગે છે. શરૂઆતમાં ગાંધીની વિદેશ મુલાકાત પહેલાં યાદવને મુખ્ય પ્રધાન પદના ઉમેદવાર તરીકે જાહેર કરીને મોટો માનસિક ફાયદો મેળવવામાં નિષ્ફળ ગયું હતું. તે સમયગાળા દરમિયાન એનડીએને વિપક્ષી ગઠબંધનમાં ખામીઓ ઉજાગર કરવા માટે થોડો ફાયદો અને દારૂગોળો મળ્યો. જો કે, એનડીએએ શાસક જૂથના મુખ્ય પ્રધાનપદના ઉમેદવાર તરીકે કુમારની સ્પષ્ટ જાહેરાત ન કરીને પણ ઘણી હદ સુધી નિષ્ફળ ગયું. ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહ સહિત ભાજપના નેતાઓ દ્વારા વારંવાર ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો કે ચૂંટાયેલા એનડીએ ધારાસભ્યો મુખ્ય પ્રધાનની પસંદગી કરશે, તેનાથી શાસક ગઠબંધનના હરીફો પરના હુમલામાં થોડો ઘટાડો થયો.
આગામી રાઉન્ડમાં ફાયદો સ્પષ્ટપણે ‘મહાગઠબંધન’ને મળ્યો. કોંગ્રેસને પણ પોતાની ભૂલ સમજાઈ કે તેણે ગઠબંધનના મુખ્ય પ્રધાનપદના ઉમેદવાર તરીકે તેજસ્વીને સમર્થન આપ્યું. પરિણામે, તેણે ગાંધી-તેજસ્વી જોડીને એનડીએ સામે વળતો હુમલો કરવા માટે પર્યાપ્ત તક આપી કે તેઓ તેમના સીએમ પદના ઉમેદવાર કોણ છે તે અંગે પ્રશ્ન ઉઠાવી શકે. પ્રથમ, ગાંધીના એસઆઈઆર વિરુદ્ધના અભિયાને લોકોનું ધ્યાન ખેંચ્યું, જેનાથી એનડીએ અને તેના નેતાઓ પર નોંધપાત્ર દબાણ આવ્યું. બીજું, પોતાના સીએમ ઉમેદવાર જાહેર કરીને ઇન્ડિયા બ્લોકે બીજેપીની પ્રચાર મશીનરીનો સામનો કરવાનો સકારાત્મક ઇરાદો દર્શાવ્યો, જેના કારણે મોદી-શાહ જોડીએ આખરે કુમારને સીએમ ઉમેદવાર જાહેર કરવાની ફરજ પડી.
બિહાર એ નવીનતમ ઉદાહરણ છે જ્યાં બીજેપીને પરિસ્થિતિ પર પ્રતિક્રિયા આપવાને બદલે કાર્ય કરવા માટે મજબૂર કરવામાં આવ્યું છે. ચોક્કસપણે, આ તબક્કે ફાયદો ઇન્ડિયા ગઠબંધનને જાય છે, જેને આખરે વિજયી બનવા માટે હજી પણ ઘણા પુલ પાર કરવાના છે. સૌ પ્રથમ અને સૌથી જરૂરી, તેમણે પોતાના ગઠબંધનને એકજૂટ રાખવું પડશે અને ચૂંટણી પ્રચાર મુદ્દા પર કેન્દ્રિત થવું જોઈએ અને જાતિગત સમીકરણને ઉચિત રૂપે સામેલ કરવું પડશે. મુખ્યમંત્રી પદના ઉમેદવારના મુદ્દા પર ભાજપને ઘેરવા માટે તેમણે શરૂ કરેલા આ આક્રમણને તે જ જોશ સાથે ચાલુ રાખવું જોઈએ.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.