આપણે ત્યાં વર્ષોથી સુધારાવાદી હોવાનો પવન ફુંકાઈ રહ્યો છે. સમાજનો એક મોટો વર્ગ એવો છે કે જેઓ પોતાને સુધારાવાદી ગણાવે છે અને સમાજના વિવિધ પ્રશ્નો ઉપર તેઓ જાણે તેમને સમાજે ઓથોરાઈઝ કર્યા હોય તેમ સમાજે શું કરવું જોઈએ તે મામલે તેમનો મત જાહેર કરે છે. સોશીયલ મીડિયાના આગમન પછી પોતાને સુધારાવાદી ગણાવતા લોકોને મોકળું મેદાન મળી ગયું છે.
આ સુધારાવાદી લોકો પાસે પુષ્કળ સમય છે. તેઓ પોતાનો પુષ્કળ સમયનો ઉપયોગ સોશીયલ મીડિયા ઉપર પોતાનો મત વ્યકત કરવામાં અને જેઓ પોતાના મત સાથે સંમત નથી તેવા લોકોને જવાબ આપવામાં વ્યતીત કરે છે. આટલું હોય તો પણ વાંધો નથી, પણ સુધારાવાદીની જો કોઈ ટીકા કરે તો પોતાને સુધારાવાદી ગણાવતી વ્યકિત પોતે સુધારાવાદી છે તે ભૂલી જાય છે અને તેમની કમાન છટકે છે, પણ તેમની ભાષા સુધારી શકાય નહીં ત્યાં સુધી લથડી જાય છે.
બે સુધારાવાદીઓની ચર્ચા તમને અજાણતા સાંભળી અથવા વાંચી લો તમને સુધારાવાદીઓ માટે સૂગ ઉપજે ત્યાં સુધી વાત પહોંચી જાય છે. આપણે ત્યાં વર્ષોથી વિદેશી અનુકરણ કરવાની ટેવ છે, એટલે આપણે નવા સ્ટાઈલનાં કપડાં પહેરવાં,છરી-કાંટાથી જમવું,ઘરમાં બુટ ચંપલ પહેરી ફરવું, પાર્ટી કરવી, મનફાવે તેવું જીવવું વગેરે વગેરેને આપણે સુધારો માનવા લાગ્યા. શહેરી સમાજનો બહુ મોટો વર્ગ અને ગ્રામ્ય વિસ્તારનો પણ એક વર્ગ આ બાબતને સુધારો માનવા લાગ્યો છે.
આ રીતે થોડાંક વર્ષો જીવ્યા પછી આ વર્ગને એવું લાગવા માંડયું કે જેઓ આ પ્રકારે જીવતાં નથી, તેઓ માનસિક પછાત છે, જીવનનો કયો માર્ગ પસંદ કરવો તે વ્યકિતગત બાબત છે પણ જેઓ આપણી જેમ જીવતા અથવા બોલતા નથી તેઓ આપણા કરતાં પછાત છે તેવું માનવું પણ એક પ્રકારનું પછાતપણું છે, દરેક જીવનની પોતાની એક મહેક હોય છે, એટલે જેઓ સ્ટાઈલીશ કપડાં પહેરે અને રેસ્ટોરન્ટમાં જમે છે તે બધા અને જેઓ લોકો સાદું જીવન જીવે છે તે બધા જ એકસરખા છે, કોઈ એકબીજા કરતાં ઉતરતા નથી.
પણ આ બંન્ને વર્ગનાં લોકો એકબીજાની સામે સામાન્ય રીતે ઊભા રહે છે, જેઓ પોતાને સુધારાવાદી ગણાવે છે, તેઓ સરળ જિંદગી જીવનારને પછાત માને છે અને તેઓ સરળ જિંદગી જીવે છે તેઓ સામે રહેલાં લોકોને સ્વચ્છંદી માને છે
પણ તમે સરળ જિંદગી જીવતાં હો તો પણ અને સ્ટાઈલીશ જિંદગી જીવતા હો તો પણ સુધારાવાદી હોઈ શકો છો. સુધારાવાદી હોવાનો સરળ અર્થ છે, આપણો દુર્ભાવ, આપણી ખોટી માન્યતા, આપણા ખોટા રિવાજ, આપણો દુરાગ્રહ અને પોતાનાપણાને પકડી રાખવાની જીદ છોડવી તેને સુધારો કહેવાય.
બીજા સાદા શબ્દોમાં કહીએ તો આપણને સારો માણસ થવા માટે જે કંઈ બાબતો આડે આવે તેનો ત્યાગ કરવો અથવા ત્યાગ કરવાનો પ્રયત્ન કરવો અને માણસ થવા માટે જરૂરી અપનાવવું તે સુધારાવાદ છે, પરંતુ મોટા ભાગના કિસ્સામાં આપણે પોતાને સુધારાવાદી ગણાવીએ છીએ પરંતુ આપણી માન્યતાને અકબંધ રાખીને આપણે સુધારો ઈચ્છીએ છીએ, સુધારાની શરૂઆત આપણે કાયમ પડોશીના ઘરમાંથી થાય તેવી અપેક્ષા રાખીએ છીએ, આપણે દાવો કરીએ છીએ કે આપણને નાત-જાતથી કોઈ ફેર પડતો નથી, પરંતુ આવો દાવો કરનારનાં સંતાનો બીજી જ્ઞાતિમાં લગ્ન કરવાની જાહેરાત કરે તો તુરંત આપણી સુધારાવાદી માનસિકતાને આપણે બ્રેક મારીએ છીએ.
તેમાં પણ સુધારાવાદી હિન્દુનું સંતાન મુસ્લિમમાં અને સુધારાવાદી મુસ્લિમનું સંતાન હિન્દુમાં લગ્ન કરવાની જાહેરાત કરે તો યુધ્ધની સ્થિતિ જાહેર થઈ જાય છે. આવા અનેક સુધારાવાદી આપણી આસપાસ છે. એક વર્ગ સુધારાનો એવો પણ અર્થ કરે છે કે સુધારાવાદી હોવું એટલે ઈશ્વરના અસ્તિત્વનો નકાર કરવો, ફરી અહિંયા તે જ મુદ્દો ઊભો થાય છે કે આસ્તિક અને નાસ્તિકમાં કોણ મહાન છે.
અહિંયા કોઈને પણ શૌર્યચંદ્રક મળતો નથી. આસ્તિક હોવું તે પાપ નથી અને નાસ્તિક હોવામાં કોઈ બહાદુરી નથી. આસ્તિક અને નાસ્તિકનો પોતાનો અલગ મત છે. બન્નેએ એકબીજાના મતનો આદર કરવો તે સુધારાવાદી હોવાની શરૂઆતનું પ્રથમ પગથિયું છે. આપણે જે બાબત સાથે સંમત નથી તેવી વાત બીજા માટે સાચી હોઈ શકે એટલી સમજ પણ સુધારાવાદીમાં હોવી જોઈએ.
મેં જોયું છે કે જેઓ ઈશ્વરમાં માને છે તેઓ ઈશ્વરને નકારનારની એટલે નાસ્તિકની ટીકા કરતા નથી પણ જેઓ નાસ્તિક છે તેમને કાયમ આસ્તિકનું અપમાન કરવાનું શુરાતન ચઢેલું હોય છે.તેઓ આસ્તિક મહામૂર્ખ અને ડરપોક છે તેવું માને છે અને તેમની જાહેરમાં ટીકા પણ કરે છે.
સુધારાવાદીએ સમજી લેવાની જરૂર છે કે તેઓ જેને સુધારો માને છે અને તેવો જ સમાજ હોય તેવી તેમની કલ્પના છે તો જેઓ પોતાની સાથે નથી તેમની ટીકા છોડી તેમને આદર આપવા લાગશે તો જ સુધારાની દિશામાં કંઈક પરિણામ મળશે.
આપણા દેશમાં આપણે જેમને સુધારાવાદી કહ્યા છે તે બધાએ સુધારાના ઢંઢેરા પીટવાને બદલે જે સુધારા સાથે તેઓ સંમત હતા તેવા સુધારા પહેલાં પોતાની જિંદગીમાં અમલમાં મૂકયા હતા.
તેમણે કયારેય બીજા પાસે આગ્રહ રાખ્યો ન્હોતો. તેઓ પણ આ સુધારાને અનુસરે, કારણ સુધારો કયારેય બોલીને અથવા કાયદા દ્વારા આવતો નથી. સુધારો કાયમ અનુસરણથી જ આવે છે. જો કે કોઈ પણ સુધારો કિંમત માગે છે અને ડરપોક લોકો કયારેય સુધારાવાદી થઈ શકતા નથી, કારણ સુધારાવાદીએ પહેલાં પોતાની જાત સાથે લડવું પડે છે.
પોતાના કહેવાતા અહમ્,પ્રતિષ્ઠા, માન્યતા અને પૂર્વગ્રહોને હરાવી તેની ઉપર વિજય મેળવવો પડે છે અને પછી લોકો શું કહેશે તેની ચિંતા કર્યા વગર લોકો ટીકા કરે તો પણ સુધારાની દિશામાં પગલાં માંડવાં પડે છે,કારણ સુધારાવાદીએ પહેલાં તો પોતાની ઉપર વિજય મેળવવાનો હોય છે,તે જ કામ બહુ મુશ્કેલ હોય છે. હું માનું છું સરહદ ઉપર ઊભા રહી દુશ્મન સામે લડવું સહેલું છે, પણ સુધારાવાદી થવા માટે આપણી ખોટી માન્યતાઓ અને પૂર્વગ્રહો દફનાવવાં અઘરું કામ છે.
- આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં િવચારો લેખકનાં પોતાના છે.
આપણે ત્યાં વર્ષોથી સુધારાવાદી હોવાનો પવન ફુંકાઈ રહ્યો છે. સમાજનો એક મોટો વર્ગ એવો છે કે જેઓ પોતાને સુધારાવાદી ગણાવે છે અને સમાજના વિવિધ પ્રશ્નો ઉપર તેઓ જાણે તેમને સમાજે ઓથોરાઈઝ કર્યા હોય તેમ સમાજે શું કરવું જોઈએ તે મામલે તેમનો મત જાહેર કરે છે. સોશીયલ મીડિયાના આગમન પછી પોતાને સુધારાવાદી ગણાવતા લોકોને મોકળું મેદાન મળી ગયું છે.
આ સુધારાવાદી લોકો પાસે પુષ્કળ સમય છે. તેઓ પોતાનો પુષ્કળ સમયનો ઉપયોગ સોશીયલ મીડિયા ઉપર પોતાનો મત વ્યકત કરવામાં અને જેઓ પોતાના મત સાથે સંમત નથી તેવા લોકોને જવાબ આપવામાં વ્યતીત કરે છે. આટલું હોય તો પણ વાંધો નથી, પણ સુધારાવાદીની જો કોઈ ટીકા કરે તો પોતાને સુધારાવાદી ગણાવતી વ્યકિત પોતે સુધારાવાદી છે તે ભૂલી જાય છે અને તેમની કમાન છટકે છે, પણ તેમની ભાષા સુધારી શકાય નહીં ત્યાં સુધી લથડી જાય છે.
બે સુધારાવાદીઓની ચર્ચા તમને અજાણતા સાંભળી અથવા વાંચી લો તમને સુધારાવાદીઓ માટે સૂગ ઉપજે ત્યાં સુધી વાત પહોંચી જાય છે. આપણે ત્યાં વર્ષોથી વિદેશી અનુકરણ કરવાની ટેવ છે, એટલે આપણે નવા સ્ટાઈલનાં કપડાં પહેરવાં,છરી-કાંટાથી જમવું,ઘરમાં બુટ ચંપલ પહેરી ફરવું, પાર્ટી કરવી, મનફાવે તેવું જીવવું વગેરે વગેરેને આપણે સુધારો માનવા લાગ્યા. શહેરી સમાજનો બહુ મોટો વર્ગ અને ગ્રામ્ય વિસ્તારનો પણ એક વર્ગ આ બાબતને સુધારો માનવા લાગ્યો છે.
આ રીતે થોડાંક વર્ષો જીવ્યા પછી આ વર્ગને એવું લાગવા માંડયું કે જેઓ આ પ્રકારે જીવતાં નથી, તેઓ માનસિક પછાત છે, જીવનનો કયો માર્ગ પસંદ કરવો તે વ્યકિતગત બાબત છે પણ જેઓ આપણી જેમ જીવતા અથવા બોલતા નથી તેઓ આપણા કરતાં પછાત છે તેવું માનવું પણ એક પ્રકારનું પછાતપણું છે, દરેક જીવનની પોતાની એક મહેક હોય છે, એટલે જેઓ સ્ટાઈલીશ કપડાં પહેરે અને રેસ્ટોરન્ટમાં જમે છે તે બધા અને જેઓ લોકો સાદું જીવન જીવે છે તે બધા જ એકસરખા છે, કોઈ એકબીજા કરતાં ઉતરતા નથી.
પણ આ બંન્ને વર્ગનાં લોકો એકબીજાની સામે સામાન્ય રીતે ઊભા રહે છે, જેઓ પોતાને સુધારાવાદી ગણાવે છે, તેઓ સરળ જિંદગી જીવનારને પછાત માને છે અને તેઓ સરળ જિંદગી જીવે છે તેઓ સામે રહેલાં લોકોને સ્વચ્છંદી માને છે
પણ તમે સરળ જિંદગી જીવતાં હો તો પણ અને સ્ટાઈલીશ જિંદગી જીવતા હો તો પણ સુધારાવાદી હોઈ શકો છો. સુધારાવાદી હોવાનો સરળ અર્થ છે, આપણો દુર્ભાવ, આપણી ખોટી માન્યતા, આપણા ખોટા રિવાજ, આપણો દુરાગ્રહ અને પોતાનાપણાને પકડી રાખવાની જીદ છોડવી તેને સુધારો કહેવાય.
બીજા સાદા શબ્દોમાં કહીએ તો આપણને સારો માણસ થવા માટે જે કંઈ બાબતો આડે આવે તેનો ત્યાગ કરવો અથવા ત્યાગ કરવાનો પ્રયત્ન કરવો અને માણસ થવા માટે જરૂરી અપનાવવું તે સુધારાવાદ છે, પરંતુ મોટા ભાગના કિસ્સામાં આપણે પોતાને સુધારાવાદી ગણાવીએ છીએ પરંતુ આપણી માન્યતાને અકબંધ રાખીને આપણે સુધારો ઈચ્છીએ છીએ, સુધારાની શરૂઆત આપણે કાયમ પડોશીના ઘરમાંથી થાય તેવી અપેક્ષા રાખીએ છીએ, આપણે દાવો કરીએ છીએ કે આપણને નાત-જાતથી કોઈ ફેર પડતો નથી, પરંતુ આવો દાવો કરનારનાં સંતાનો બીજી જ્ઞાતિમાં લગ્ન કરવાની જાહેરાત કરે તો તુરંત આપણી સુધારાવાદી માનસિકતાને આપણે બ્રેક મારીએ છીએ.
તેમાં પણ સુધારાવાદી હિન્દુનું સંતાન મુસ્લિમમાં અને સુધારાવાદી મુસ્લિમનું સંતાન હિન્દુમાં લગ્ન કરવાની જાહેરાત કરે તો યુધ્ધની સ્થિતિ જાહેર થઈ જાય છે. આવા અનેક સુધારાવાદી આપણી આસપાસ છે. એક વર્ગ સુધારાનો એવો પણ અર્થ કરે છે કે સુધારાવાદી હોવું એટલે ઈશ્વરના અસ્તિત્વનો નકાર કરવો, ફરી અહિંયા તે જ મુદ્દો ઊભો થાય છે કે આસ્તિક અને નાસ્તિકમાં કોણ મહાન છે.
અહિંયા કોઈને પણ શૌર્યચંદ્રક મળતો નથી. આસ્તિક હોવું તે પાપ નથી અને નાસ્તિક હોવામાં કોઈ બહાદુરી નથી. આસ્તિક અને નાસ્તિકનો પોતાનો અલગ મત છે. બન્નેએ એકબીજાના મતનો આદર કરવો તે સુધારાવાદી હોવાની શરૂઆતનું પ્રથમ પગથિયું છે. આપણે જે બાબત સાથે સંમત નથી તેવી વાત બીજા માટે સાચી હોઈ શકે એટલી સમજ પણ સુધારાવાદીમાં હોવી જોઈએ.
મેં જોયું છે કે જેઓ ઈશ્વરમાં માને છે તેઓ ઈશ્વરને નકારનારની એટલે નાસ્તિકની ટીકા કરતા નથી પણ જેઓ નાસ્તિક છે તેમને કાયમ આસ્તિકનું અપમાન કરવાનું શુરાતન ચઢેલું હોય છે.તેઓ આસ્તિક મહામૂર્ખ અને ડરપોક છે તેવું માને છે અને તેમની જાહેરમાં ટીકા પણ કરે છે.
સુધારાવાદીએ સમજી લેવાની જરૂર છે કે તેઓ જેને સુધારો માને છે અને તેવો જ સમાજ હોય તેવી તેમની કલ્પના છે તો જેઓ પોતાની સાથે નથી તેમની ટીકા છોડી તેમને આદર આપવા લાગશે તો જ સુધારાની દિશામાં કંઈક પરિણામ મળશે.
આપણા દેશમાં આપણે જેમને સુધારાવાદી કહ્યા છે તે બધાએ સુધારાના ઢંઢેરા પીટવાને બદલે જે સુધારા સાથે તેઓ સંમત હતા તેવા સુધારા પહેલાં પોતાની જિંદગીમાં અમલમાં મૂકયા હતા.
તેમણે કયારેય બીજા પાસે આગ્રહ રાખ્યો ન્હોતો. તેઓ પણ આ સુધારાને અનુસરે, કારણ સુધારો કયારેય બોલીને અથવા કાયદા દ્વારા આવતો નથી. સુધારો કાયમ અનુસરણથી જ આવે છે. જો કે કોઈ પણ સુધારો કિંમત માગે છે અને ડરપોક લોકો કયારેય સુધારાવાદી થઈ શકતા નથી, કારણ સુધારાવાદીએ પહેલાં પોતાની જાત સાથે લડવું પડે છે.
પોતાના કહેવાતા અહમ્,પ્રતિષ્ઠા, માન્યતા અને પૂર્વગ્રહોને હરાવી તેની ઉપર વિજય મેળવવો પડે છે અને પછી લોકો શું કહેશે તેની ચિંતા કર્યા વગર લોકો ટીકા કરે તો પણ સુધારાની દિશામાં પગલાં માંડવાં પડે છે,કારણ સુધારાવાદીએ પહેલાં તો પોતાની ઉપર વિજય મેળવવાનો હોય છે,તે જ કામ બહુ મુશ્કેલ હોય છે. હું માનું છું સરહદ ઉપર ઊભા રહી દુશ્મન સામે લડવું સહેલું છે, પણ સુધારાવાદી થવા માટે આપણી ખોટી માન્યતાઓ અને પૂર્વગ્રહો દફનાવવાં અઘરું કામ છે.
You must be logged in to post a comment Login