નવી દિલ્હી: સમલૈંગિક લગ્નોને (SameSexMerriage) માન્યતાનો મામલો ફરી ઘોંચમાં પડ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે (SupremeCourt) સમલૈંગિક લગ્નોને માન્યતા આપવાનો ઈનકાર ફરમાવતો આદેશ કર્યો છે. કોર્ટે કહ્યું કે આ વિધાનસભાનો અધિકારક્ષેત્ર છે.
સુપ્રીમ કોર્ટની બંધારણીય બેન્ચે 3-2 દ્વારા આ નિર્ણય આપ્યો હતો. સમલૈંગિક લગ્ન પર ચુકાદો આપતાં મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડે કહ્યું કે સુપ્રીમ કોર્ટ સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટની જોગવાઈઓને રદ કરી શકે નહીં. પોતાનો નિર્ણય આપતી વખતે CJIએ સમલૈંગિક લગ્નને માન્યતા આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.
તેમણે કહ્યું કે તેમના મતે સંસદે નિર્ણય લેવો જોઈએ કે ગે લગ્નને માન્યતા આપવી કે નહીં. તેમણે ગે સમુદાય સામે ભેદભાવ રોકવા માટે કેન્દ્ર અને પોલીસ દળોને અનેક ગાઈડલાઈન પણ જારી કરી હતી. CJIના નિર્ણય બાદ જસ્ટિસ સંજય કિશન કૌલે પણ ગે કપલ્સના અધિકારોની વકાલત કરી હતી. ચાર જજો CJI, જસ્ટિસ કૌલ, જસ્ટિસ એસ રવિન્દ્ર ભટ્ટ અને જસ્ટિસ પીએસ નરસિમ્હાએ સમલૈંગિક લગ્ન પર વિભાજિત ચુકાદો આપ્યો હતો. જસ્ટિસ હિમા કોહલી પણ આ બેન્ચનો એક ભાગ છે.
કોર્ટે સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ (SMA)ની જોગવાઈઓમાં ફેરફાર કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. CJI DY ચંદ્રચુડની આગેવાની હેઠળની પાંચ જજોની બેંચમાં સમાવિષ્ટ તમામ ન્યાયાધીશો સંમત થયા હતા કે સમલૈંગિક યુગલો માટે લગ્ન કરવાનો કોઈ મૂળભૂત અધિકાર નથી.
CJIએ આપ્યા આ નિર્દેશ
- CJIએ કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોને સમલૈંગિકોના અધિકારો સુનિશ્ચિત કરવા માટે યોગ્ય પગલાં લેવાનો આદેશ આપ્યો.
- CJIએ કેન્દ્ર સરકારને મુખ્ય સચિવની અધ્યક્ષતામાં એક કમિટી બનાવવા માટે કહ્યું છે.
- આ કમિટી સમલૈંગિક યુગલોને રાશન કાર્ડમાં પરિવાર તરીકે સામેલ કરવા અંગે નિર્ણય લેશે.
- કમિટી એ પણ વિચારશે કે શું તબીબી નિર્ણય, જેલ મુલાકાત, મૃતદેહ મેળવવાના અધિકાર મુજબ પરિવારને ધ્યાનમાં લઈ શકાય.
- આ સિવાય કમિટી સંયુક્ત બેંક ખાતા માટે નોમિનેશન, નાણાકીય લાભો, પેન્શન, ગ્રેચ્યુઈટી વગેરે સંબંધિત અધિકારો સુનિશ્ચિત કરવાના મુદ્દાઓ પર વિચાર કરશે.
- CJI એ કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોને સુનિશ્ચિત કરવા નિર્દેશ આપ્યો કે ગે સમુદાયને સુરક્ષિત ઘરો, તબીબી સારવાર, એક હેલ્પલાઈન ફોન નંબર મળે જેના પર તેઓ તેમની ફરિયાદો નોંધાવી શકે, કોઈ સામાજિક ભેદભાવ ન થાય અને જો તેઓ આમ કરે તો કોઈ પોલીસ ઉત્પીડન ન થાય. ઘરે જવા માંગતા નથી, તેમને ઘરે જવા દબાણ કરશો નહીં.
સુપ્રીમ કોર્ટે સમલૈંગિકોના લગ્નને માન્યતા આપવાનો ઇનકાર કર્યો હોવા છતાં, CJIએ તેમના નિર્ણયમાં કેન્દ્ર અને પોલીસને વિવિધ સૂચનાઓ આપી હતી, જે ભવિષ્યમાં ગે યુગલો સામેના ભેદભાવને સમાપ્ત કરશે અને તેમને મદદ કરશે અને તમને ઘણા મોટા અધિકારો મળી શકશે. જોકે, CJIએ ગે કપલને બાળક દત્તક લેવાનો અધિકાર આપ્યો છે. CJIએ કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોને સમલૈંગિકો માટે યોગ્ય પગલાં લેવાનો આદેશ આપ્યો છે. જો કે, જસ્ટિસ ભટ્ટે કહ્યું કે, તેઓ સમલિંગી યુગલોને દત્તક લેવાની મંજૂરી આપતા CJIના અભિપ્રાય સાથે અસંમત છે.
CJIએ કહ્યું કે, અમે હોમોસેક્સ્યુઅલ વ્યક્તિઓના અધિકારો પર વિચાર કરવા માટે મુખ્ય સચિવ અને અન્ય અધિકારીઓ સહિતની સમિતિ બનાવવાના કેન્દ્રના સૂચનને સ્વીકારીએ છીએ. સમલૈંગિક ભાગીદારોને રાશન કાર્ડ, તબીબી નિર્ણય, જેલની મુલાકાત, મૃતદેહ પ્રાપ્ત કરવા વગેરેના અધિકારો હેઠળ કુટુંબ તરીકે ગણી શકાય કે કેમ તે અંગે સમિતિ વિચારણા કરશે. કેબિનેટ સચિવની આગેવાની હેઠળની એક સમિતિ આઈટી એક્ટ હેઠળ નાણાકીય લાભો, ગ્રેચ્યુઈટી, પેન્શન વગેરેનો અહેવાલ આપશે અને તેનો અમલ કરશે.
