નવી દિલ્હી: એસ સ્થિત રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન હેલ્થ ઈફેક્ટ્સ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ (HEI) એ પોતાના રિપોર્ટમાં (Report) ચોંકવનાર ખુલાસો કર્યો હતો. 2010 થી 2019 દરમિયાન PM (particulate matter) 2.5 માં સૌથી વધુ વધારો ધરાવતા 20 શહેરોમાંથી 18 ભારતના (India) છે. HEI એ વિશ્વના 7,000 થી વધુ શહેરોના અભ્યાસ બાદ બુધવારે તેનો રિપોર્ટ જાહેર કર્યો હતો. આ તારણો વાયુ પ્રદૂષણ અને વૈશ્વિક સ્વાસ્થ્ય પર થતી અસરોના વ્યાપક અને વિગતવાર વિશ્લેષણ પર આધારિત છે. આ રિપોર્ટ અનુસાર, વિશ્વના સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા શહેરોમાં દિલ્હીમાં (Delhi) PM 2.5નું સૌથી વધુ સરેરાશ સ્તર છે.
PM 2.5 ના કારણે 2019માં વિશ્વભરના શહેરોમાં 1.7 મિલિયન લોકોના મોત થયા હતા
‘એર ક્વોલિટી એન્ડ હેલ્થ ઇન સિટીઝ’ શીર્ષકવાળા રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે PM2.5 પ્રદૂષણના કારણે 2019માં વિશ્વના 7,239 શહેરોમાં 1.7 મિલિયન લોકોના મોત થયા છે. આ સિવાય સ્વાસ્થ્ય પર તેની સૌથી વધુ અસર એશિયા, આફ્રિકા અને પૂર્વ અને મધ્ય યુરોપના શહેરોમાં જોવા મળી છે.
ભારત અને ઈન્ડોનેશિયામાં PM 2.5 પ્રદૂષણમાં સૌથી વધુ વધારો
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારત અને ઈન્ડોનેશિયાએ પીએમ 2.5 પ્રદૂષણમાં સૌથી વધુ વધારો દર્શાવ્યો છે, જ્યારે ચીને સૌથી વધુ સુધારો દર્શાવ્યો છે. અભ્યાસમાં સમાવિષ્ટ 7,239 શહેરોમાંથી ભારતના 18 શહેરોમાં 2010 થી 2019 દરમિયાન PM 2.5 પ્રદૂષણમાં સૌથી વધુ વધારો જોવા મળ્યો છે. આ સિવાય બે શહેરો ઈન્ડોનેશિયાના છે. આ સિવાય 2010 થી 2019 દરમિયાન PM2.5 પ્રદૂષણમાં ઘટાડો ધરાવતા 20 શહેરો ચીનના છે. સંશોધન સંસ્થા હેલ્થ ઇફેક્ટ્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (HEI) એ આ અભ્યાસ માટે 2010 થી 2019 સુધીના ડેટાનો અભ્યાસ કર્યો હતો. વિશ્લેષણ બે સૌથી હાનિકારક પ્રદૂષકો, ફાઇન પાર્ટિક્યુલેટ મેટર (PM2.5) અને નાઇટ્રોજન ડાયોક્સાઇડ (NO2) પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને કરવામાં આવ્યું હતું.
ટોપ ટેનમાં દિલ્હી અને કોલકાતા
અભ્યાસમાં દરેક ક્ષેત્રમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા શહેરોનું પણ વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું હતું. તેમાં 21 પ્રદેશોના 103 શહેરોનો સમાવેશ થાય છે. દિલ્હી અને કોલકાતા ટોચના 10 સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા શહેરોમાં સામેલ છે જ્યાં PM2.5 પ્રદૂષણને કારણે 2019માં સૌથી વધુ સંખ્યામાં બીમાર લોકો નોંધાયા છે. રિપોર્ટમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારત, નાઈજીરિયા, પેરુ અને બાંગ્લાદેશ એવા 20 શહેરોમાં સામેલ છે જ્યાં સૌથી વધુ PM 2.5 એક્સપોઝર છે.
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ઓછી અને મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં સ્થિત શહેરોમાં પીએમ 2.5 પ્રદૂષણનું જોખમ વધારે છે. તે જ સમયે, ઉચ્ચ આવક ધરાવતા શહેરો તેમજ ઓછી અને મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં NO2નું એક્સપોઝર વધારે છે. અહેવાલમાં ઓછી અને મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં ડેટા ગેપ પણ દર્શાવવામાં આવ્યો છે, જે વાયુ પ્રદૂષણની આરોગ્ય અસરોને સમજવાનું એક મહત્વપૂર્ણ પાસું છે. WHO ના એર ક્વોલિટી ડેટાબેઝ મુજબ, હાલમાં વિશ્વભરના માત્ર 117 દેશો પાસે PM2.5 ને ટ્રેક કરવાની સિસ્ટમ છે.
અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે વિશ્વભરમાં, નવમાંથી એક મૃત્યુ માટે હવાનું પ્રદૂષણ જવાબદાર છે. તેમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે 2019માં વાયુ પ્રદૂષણને કારણે 6.7 મિલિયન લોકોના મોત થયા હતા. વાયુ પ્રદૂષણ ખાસ કરીને યુવાનો, વૃદ્ધો અને ક્રોનિક શ્વસન અને હૃદયના રોગોથી પીડાતા લોકોને અસર કરે છે.
PM2.5 પ્રદૂષણને કારણે દિલ્હીમાં દર લાખની વસ્તી દીઠ 106 મૃત્યુ
યુએસ સ્થિત રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન હેલ્થ ઈફેક્ટ્સ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ (HEI) દ્વારા રજૂ કરાયેલા આ નવા રિપોર્ટ અનુસાર, 2019માં દિલ્હી અને કોલકાતામાં દર એક લાખની વસ્તી દીઠ 106 થી 99 મૃત્યુ થયા હતા. આ મૃત્યુ પીએમ 2.5 પ્રદૂષણને કારણે થયા છે. 2019 માં, દિલ્હીએ વાર્ષિક સરેરાશ 110 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ક્યુબિક મીટર પર PM 2.5 સાંદ્રતા રેકોર્ડ કરી. તે વિશ્વના સૌથી વધુ વસ્તીવાળા શહેરોમાંનું એક છે. આ પછી, કોલકાતામાં 84 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટરની સાંદ્રતા નોંધવામાં આવી હતી. 2010 થી 2019 દરમિયાન PM 2.5 માં સૌથી વધુ વધારો ધરાવતા 20 શહેરોમાંથી 18 ભારતમાં છે. યુએસ સ્થિત રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન હેલ્થ ઈફેક્ટ્સ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ (HEI) એ પોતાના રિપોર્ટમાં આ વાતનો ખુલાસો કર્યો છે. HEI એ વિશ્વના 7,000 થી વધુ શહેરોના અભ્યાસ બાદ બુધવારે તેનો રિપોર્ટ જાહેર કર્યો. આ તારણો વાયુ પ્રદૂષણ અને વૈશ્વિક સ્વાસ્થ્ય પર થતી અસરોના વ્યાપક અને વિગતવાર વિશ્લેષણ પર આધારિત છે. આ રિપોર્ટ અનુસાર, વિશ્વના સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા શહેરોમાં દિલ્હીમાં PM 2.5નું સૌથી વધુ સરેરાશ સ્તર છે.
PM 2.5 શું છે?
આરોગ્ય નિષ્ણાતોના મતે, PM 2.5 એ પ્રદૂષક કણોના વર્ગનો ઉલ્લેખ કરે છે જેનું કદ 2.5 માઇક્રોનની નજીક છે. તેનું સ્તર મુખ્યત્વે જંગલની આગ, પાવર પ્લાન્ટ અને ઔદ્યોગિક પ્રક્રિયાઓને કારણે વધે છે. PM 2.5 ના વધારાને કારણે, ધુમ્મસ અને નબળી દ્રષ્ટિ સાથે ઘણા ગંભીર રોગોનું જોખમ પણ વધે છે. આ કણો શ્વાસ દ્વારા સરળતાથી શરીરમાં પ્રવેશી શકે છે અને ગળામાં દુખાવો, બળતરા અને ફેફસાંને ગંભીર નુકસાન પહોંચાડે છે.
આ અંગોને અસર કરી શકે છે
આરોગ્ય નિષ્ણાતોના મતે, PM 2.5 ના વધેલા સ્તરના સંપર્કમાં આવવાથી આંખો, નાક, ગળા, ફેફસા અને હૃદયને ગંભીર જોખમો થઈ શકે છે. આંખમાં બળતરા, આંખોમાં પાણી આવવું, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, ઉધરસ અને ત્વચા સંબંધિત સમસ્યાઓ સૌથી વધુ જોખમમાં છે. PM 2.5 થી સુરક્ષિત રહેવા માટે, બધા લોકોએ બહાર નીકળતી વખતે સારા અને ચુસ્ત માસ્ક પહેરવા જોઈએ અને તેમની આંખો પર ચશ્મા રાખવા જોઈએ.
