એક મોટા ફેરબદલમાં કોંગ્રેસે 23 ડિસેમ્બરે પુષ્ટિ કરી હતી કે, પ્રિયંકા ગાંધી વાડ્રાને ઉત્તર પ્રદેશના પ્રભારી મહાસચિવ પદેથી રાહત આપવામાં આવી છે. તે કોઈપણ સોંપાયેલ પોર્ટફોલિયો વિના જનરલ સેક્રેટરી તરીકે ચાલુ રહેશે. તેમને ગત લોકસભા ચૂંટણીના મહિનાઓ પહેલા 2019માં ઉત્તર પ્રદેશની જવાબદારી સોંપવામાં આવી હતી. જોકે, ત્યારથી કોંગ્રેસ રાજ્યમાં માત્ર 1 સંસદીય સેગમેન્ટ અને બે વિધાનસભા બેઠકો સુધી સીમિત રહી ગઈ છે. તો શું પ્રિયંકાને યુપીના પ્રભારી પદેથી હટાવવા એ તેમની ભૂમિકાને ઘટાડી દેવા જેવું છે? બિલકુલ નહીં. કારણ કે, યુપી કોંગ્રેસના નેતાઓ તેના પર ઉત્તર પ્રદેશમાંથી લોકસભાની ચૂંટણી લડવા માટે દબાણ કરી રહ્યા છે. તે રાયબરેલીથી ચૂંટણી લડી શકે છે, જેનું પ્રતિનિધિત્વ તેની માતા સોનિયા ગાંધી કરે છે.
જો સોનિયા રાયબરેલીથી ચૂંટણી ન લડવાનું નક્કી કરે છે અને દક્ષિણ ભારતમાં શિફ્ટ થાય છે તો પ્રિયંકા તે મતદારક્ષેત્રમાંથી સંસદમાં પ્રવેશ કરી શકે છે. યુપી કોંગ્રેસના નેતાઓ પણ ઇચ્છે છે કે રાહુલ ગાંધી કેરળના વાયનાડ ઉપરાંત યુપીમાંથી ખાસ કરીને અમેઠીમાંથી ચૂંટણી લડે. 2019માં રાહુલ અમેઠીથી હારી ગયા હતા, પરંતુ વાયનાડથી જીત્યા હતા. તેલંગાણાના નવા મુખ્ય પ્રધાન રેવન્ત રેડ્ડીએ ગાંધી પરિવારને તેમના રાજ્યમાંથી કોઈપણ મતદારક્ષેત્ર પસંદ કરવા માટે ખુલ્લું આમંત્રણ આપ્યું છે અને તેઓ તેમની જીત સુનિશ્ચિત કરશે.
એ જ રીતે કર્ણાટકના નાયબ મુખ્ય પ્રધાન ડી કે શિવકુમારે સોનિયા, પ્રિયંકા અને રાહુલને કનકપુરા અથવા અન્ય કોઈ મતવિસ્તારમાંથી ચૂંટણી લડવા વિનંતી કરી છે. કોંગ્રેસ મહાસચિવ તરીકે પ્રિયંકાને કોઈ ભૂમિકા વિના કેમ છોડી દેવામાં આવી? દેખીતી રીતે, રાહુલ નથી ઇચ્છતો કે તેના પરિવારનો કોઈ સભ્ય કોઈ ચોક્કસ કાર્ય હાથમાં લે. જોકે, પ્રિયંકાએ ભારપૂર્વક કહ્યું હતું કે તે જવાબદારી લેવા માંગે છે અને તે મુજબ પ્રદર્શન કરવા માંગે છે. આ મુદ્દે રાહુલ અને પ્રિયંકા વચ્ચેના મતભેદને કારણે કોંગ્રેસ પદાધિકારીઓની ફેરબદલીમાં વિલંબ થયો હોવાનું કહેવાય છે. જોકે, મલિકાર્જુન ખડગેએ કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ તરીકે એક વર્ષથી વધુ સમય પૂરો કર્યો છે.
પરંતુ તે સ્પષ્ટ છે કે પ્રિયંકા 2024ની સંસદીય ચૂંટણીમાં પ્રવેશ કરી શકે છે. કોઈ શંકા નથી કે તેણીએ કોઈ એક મતવિસ્તારની શોધ કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે. આદર્શ રીતે કહીએ તો પ્રિયંકાએ રાયબરેલીમાંથી ચૂંટણી લડવી જોઈએ, જેનું પ્રતિનિધિત્વ હાલમાં તેની માતા સોનિયા ગાંધી કરે છે અથવા અમેઠીથી કરવું જોઈએ, જ્યાંથી તેના માતા-પિતા તેમ જ ભાઈ રાહુલ બંને ભૂતકાળમાં ચૂંટાઈ ચૂક્યા છે. જોકે, સમસ્યા એ છે કે ઉત્તર પ્રદેશમાં ગાંધી પરિવાર માટે કોઈ સુરક્ષિત બેઠક નથી.
રાયબરેલી અને અમેઠીના તેમના ગઢમાં પણ તેમની સ્થિતિ અસ્થિર છે. જ્યાં સુધી સાથી પક્ષો તેમને સંપૂર્ણ સમર્થન ન આપે અને ભાજપને કેટલાક ગંભીર રાજકીય આંચકા ન આવે ત્યાં સુધી તેઓ આ બેઠકો જીતી શકે તેવી શક્યતા ઓછી છે. તેથી, ભાઈ અને બહેન બંને કદાચ દક્ષિણ ભારતમાં મતદારક્ષેત્રો શોધી રહ્યા હશે.પ્રિયંકાના પતિ રોબર્ટ વાડ્રાએ તાજેતરમાં તેલંગાણાની મુલાકાત દરમિયાન એવો સંકેત આપ્યો હતો કે પ્રિયંકા નિઝામાબાદથી ચૂંટણી લડી શકે છે, પરંતુ આ માત્ર છેતરવાની કવાયત હોઈ શકે છે.
મતદારોને તેની દાદી વિશે યાદ અપાવવાના પ્રિયંકાના સતત પ્રયાસને જોતાં તે તમામ સંભવિત રીતે ઇન્દિરા ગાંધી દ્વારા જીતેલી બેઠકો પસંદ કરશે. આમ, 1980માં ઇન્દિરા ગાંધી જ્યાંથી જીત્યા હતા ત્યાંથી મેડકમાં તેમનો મૂડ જાણવાની શક્યતા પ્રબળ છે. સ્થાનિક કોંગ્રેસના નેતાઓ તેને તેલંગાણા આવવા વિનંતી કરી રહ્યા છે. કારણ કે, તેઓ જાણે છે કે જો તેણી પોતાનો આધાર ત્યાં સ્થળાંતરિત કરશે તો તેઓ તેમની સાથેની નિકટતાને કારણે પાર્ટીમાં રાજકીય લાભ મેળવી શકશે.
બીજી બેઠક, તેણી વિચારી શકે છે તે કર્ણાટકમાં ચિકમગલુર હશે જ્યાંથી ઇન્દિરા ગાંધીએ 1979માં સંયુક્ત જનતા પાર્ટીના ઉમેદવાર વીરેન્દ્ર પાટીલને હરાવીને તેમના રાજકીય વાપસીની શરૂઆત કરી હતી. એ બીજી વાત છે કે વીરેન્દ્ર પાટીલ પાછળથી કોંગ્રેસમાં શિફ્ટ થયા અને તેમના કેબિનેટનો ભાગ હતા. કર્ણાટકની બીજી બેઠક જે પ્રિયંકાના રડાર પર હોઈ શકે છે તે બેલ્લારી હોઈ શકે છે જ્યાંથી તેમની માતા સોનિયા ગાંધીએ 2009માં સુષ્મા સ્વરાજને હરાવ્યાં હતાં.
ઇન્ડિયા ગઠબંધનમાં એવા કેટલાક નેતાઓ છે જે ઇચ્છે છે કે પ્રિયંકા વારાણસીથી મોદી સામે ચૂંટણી લડે, પરંતુ એ જોખમ તે લેવા તૈયાર ન હોય. થોડા દિવસો પહેલા એવી ચર્ચા હતી કે પ્રિયંકા કેસી વેણુગોપાલ પાસેથી સંગઠનના પ્રભારી જનરલ સેક્રેટરીનું પદ સંભાળી શકે છે. જોકે, રાહુલે આ પગલાનો પ્રતિકાર કર્યો અને આગ્રહ કર્યો કે તેમના પસંદ કરાયેલા ઉમેદવારે આ પદ પર ચાલુ રહેવું જોઈએ. 2024ની હરીફાઈ કોંગ્રેસ અને ખાસ કરીને ગાંધીવાદીઓ માટે નિર્ણાયક બનવાની છે. તેઓ રાજકીય રીતે કૉંગ્રેસને જે સ્થિતિમાં લાવી ચૂક્યા છે તેના કરતાં વધુ નીચે લઈ જવાનું જોખમ ઉઠાવી શકે તેમ નથી.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલા વિચારો લેખકના પોતાના છે.
એક મોટા ફેરબદલમાં કોંગ્રેસે 23 ડિસેમ્બરે પુષ્ટિ કરી હતી કે, પ્રિયંકા ગાંધી વાડ્રાને ઉત્તર પ્રદેશના પ્રભારી મહાસચિવ પદેથી રાહત આપવામાં આવી છે. તે કોઈપણ સોંપાયેલ પોર્ટફોલિયો વિના જનરલ સેક્રેટરી તરીકે ચાલુ રહેશે. તેમને ગત લોકસભા ચૂંટણીના મહિનાઓ પહેલા 2019માં ઉત્તર પ્રદેશની જવાબદારી સોંપવામાં આવી હતી. જોકે, ત્યારથી કોંગ્રેસ રાજ્યમાં માત્ર 1 સંસદીય સેગમેન્ટ અને બે વિધાનસભા બેઠકો સુધી સીમિત રહી ગઈ છે. તો શું પ્રિયંકાને યુપીના પ્રભારી પદેથી હટાવવા એ તેમની ભૂમિકાને ઘટાડી દેવા જેવું છે? બિલકુલ નહીં. કારણ કે, યુપી કોંગ્રેસના નેતાઓ તેના પર ઉત્તર પ્રદેશમાંથી લોકસભાની ચૂંટણી લડવા માટે દબાણ કરી રહ્યા છે. તે રાયબરેલીથી ચૂંટણી લડી શકે છે, જેનું પ્રતિનિધિત્વ તેની માતા સોનિયા ગાંધી કરે છે.
જો સોનિયા રાયબરેલીથી ચૂંટણી ન લડવાનું નક્કી કરે છે અને દક્ષિણ ભારતમાં શિફ્ટ થાય છે તો પ્રિયંકા તે મતદારક્ષેત્રમાંથી સંસદમાં પ્રવેશ કરી શકે છે. યુપી કોંગ્રેસના નેતાઓ પણ ઇચ્છે છે કે રાહુલ ગાંધી કેરળના વાયનાડ ઉપરાંત યુપીમાંથી ખાસ કરીને અમેઠીમાંથી ચૂંટણી લડે. 2019માં રાહુલ અમેઠીથી હારી ગયા હતા, પરંતુ વાયનાડથી જીત્યા હતા. તેલંગાણાના નવા મુખ્ય પ્રધાન રેવન્ત રેડ્ડીએ ગાંધી પરિવારને તેમના રાજ્યમાંથી કોઈપણ મતદારક્ષેત્ર પસંદ કરવા માટે ખુલ્લું આમંત્રણ આપ્યું છે અને તેઓ તેમની જીત સુનિશ્ચિત કરશે.
એ જ રીતે કર્ણાટકના નાયબ મુખ્ય પ્રધાન ડી કે શિવકુમારે સોનિયા, પ્રિયંકા અને રાહુલને કનકપુરા અથવા અન્ય કોઈ મતવિસ્તારમાંથી ચૂંટણી લડવા વિનંતી કરી છે. કોંગ્રેસ મહાસચિવ તરીકે પ્રિયંકાને કોઈ ભૂમિકા વિના કેમ છોડી દેવામાં આવી? દેખીતી રીતે, રાહુલ નથી ઇચ્છતો કે તેના પરિવારનો કોઈ સભ્ય કોઈ ચોક્કસ કાર્ય હાથમાં લે. જોકે, પ્રિયંકાએ ભારપૂર્વક કહ્યું હતું કે તે જવાબદારી લેવા માંગે છે અને તે મુજબ પ્રદર્શન કરવા માંગે છે. આ મુદ્દે રાહુલ અને પ્રિયંકા વચ્ચેના મતભેદને કારણે કોંગ્રેસ પદાધિકારીઓની ફેરબદલીમાં વિલંબ થયો હોવાનું કહેવાય છે. જોકે, મલિકાર્જુન ખડગેએ કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ તરીકે એક વર્ષથી વધુ સમય પૂરો કર્યો છે.
પરંતુ તે સ્પષ્ટ છે કે પ્રિયંકા 2024ની સંસદીય ચૂંટણીમાં પ્રવેશ કરી શકે છે. કોઈ શંકા નથી કે તેણીએ કોઈ એક મતવિસ્તારની શોધ કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે. આદર્શ રીતે કહીએ તો પ્રિયંકાએ રાયબરેલીમાંથી ચૂંટણી લડવી જોઈએ, જેનું પ્રતિનિધિત્વ હાલમાં તેની માતા સોનિયા ગાંધી કરે છે અથવા અમેઠીથી કરવું જોઈએ, જ્યાંથી તેના માતા-પિતા તેમ જ ભાઈ રાહુલ બંને ભૂતકાળમાં ચૂંટાઈ ચૂક્યા છે. જોકે, સમસ્યા એ છે કે ઉત્તર પ્રદેશમાં ગાંધી પરિવાર માટે કોઈ સુરક્ષિત બેઠક નથી.
રાયબરેલી અને અમેઠીના તેમના ગઢમાં પણ તેમની સ્થિતિ અસ્થિર છે. જ્યાં સુધી સાથી પક્ષો તેમને સંપૂર્ણ સમર્થન ન આપે અને ભાજપને કેટલાક ગંભીર રાજકીય આંચકા ન આવે ત્યાં સુધી તેઓ આ બેઠકો જીતી શકે તેવી શક્યતા ઓછી છે. તેથી, ભાઈ અને બહેન બંને કદાચ દક્ષિણ ભારતમાં મતદારક્ષેત્રો શોધી રહ્યા હશે.પ્રિયંકાના પતિ રોબર્ટ વાડ્રાએ તાજેતરમાં તેલંગાણાની મુલાકાત દરમિયાન એવો સંકેત આપ્યો હતો કે પ્રિયંકા નિઝામાબાદથી ચૂંટણી લડી શકે છે, પરંતુ આ માત્ર છેતરવાની કવાયત હોઈ શકે છે.
મતદારોને તેની દાદી વિશે યાદ અપાવવાના પ્રિયંકાના સતત પ્રયાસને જોતાં તે તમામ સંભવિત રીતે ઇન્દિરા ગાંધી દ્વારા જીતેલી બેઠકો પસંદ કરશે. આમ, 1980માં ઇન્દિરા ગાંધી જ્યાંથી જીત્યા હતા ત્યાંથી મેડકમાં તેમનો મૂડ જાણવાની શક્યતા પ્રબળ છે. સ્થાનિક કોંગ્રેસના નેતાઓ તેને તેલંગાણા આવવા વિનંતી કરી રહ્યા છે. કારણ કે, તેઓ જાણે છે કે જો તેણી પોતાનો આધાર ત્યાં સ્થળાંતરિત કરશે તો તેઓ તેમની સાથેની નિકટતાને કારણે પાર્ટીમાં રાજકીય લાભ મેળવી શકશે.
બીજી બેઠક, તેણી વિચારી શકે છે તે કર્ણાટકમાં ચિકમગલુર હશે જ્યાંથી ઇન્દિરા ગાંધીએ 1979માં સંયુક્ત જનતા પાર્ટીના ઉમેદવાર વીરેન્દ્ર પાટીલને હરાવીને તેમના રાજકીય વાપસીની શરૂઆત કરી હતી. એ બીજી વાત છે કે વીરેન્દ્ર પાટીલ પાછળથી કોંગ્રેસમાં શિફ્ટ થયા અને તેમના કેબિનેટનો ભાગ હતા. કર્ણાટકની બીજી બેઠક જે પ્રિયંકાના રડાર પર હોઈ શકે છે તે બેલ્લારી હોઈ શકે છે જ્યાંથી તેમની માતા સોનિયા ગાંધીએ 2009માં સુષ્મા સ્વરાજને હરાવ્યાં હતાં.
ઇન્ડિયા ગઠબંધનમાં એવા કેટલાક નેતાઓ છે જે ઇચ્છે છે કે પ્રિયંકા વારાણસીથી મોદી સામે ચૂંટણી લડે, પરંતુ એ જોખમ તે લેવા તૈયાર ન હોય. થોડા દિવસો પહેલા એવી ચર્ચા હતી કે પ્રિયંકા કેસી વેણુગોપાલ પાસેથી સંગઠનના પ્રભારી જનરલ સેક્રેટરીનું પદ સંભાળી શકે છે. જોકે, રાહુલે આ પગલાનો પ્રતિકાર કર્યો અને આગ્રહ કર્યો કે તેમના પસંદ કરાયેલા ઉમેદવારે આ પદ પર ચાલુ રહેવું જોઈએ. 2024ની હરીફાઈ કોંગ્રેસ અને ખાસ કરીને ગાંધીવાદીઓ માટે નિર્ણાયક બનવાની છે. તેઓ રાજકીય રીતે કૉંગ્રેસને જે સ્થિતિમાં લાવી ચૂક્યા છે તેના કરતાં વધુ નીચે લઈ જવાનું જોખમ ઉઠાવી શકે તેમ નથી.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલા વિચારો લેખકના પોતાના છે.