એક ગામમાં મંગલ નામનો એક સરળ અને ગરીબ છોકરો રહેતો હતો. તે દિવસભર જંગલમાં સૂકા લાકડા કાપતો અને સાંજે તેનો ભારો બાંધી બજારમાં જતો હતો. લાકડા વેચતા તેને મળેલા પૈસામાંથી તે લોટ, મીઠું વગેરે ખરીદીને પછી ઘરે પરત ફરતો. તે તેની મહેનતથી મેળવેલા વળતરથી સંપૂર્ણ સંતુષ્ટ હતો. એક દિવસ મંગલ લાકડા કાપવા માટે જંગલમાં ગયો. તે નદીના કાંઠે ઝાડના સૂકા ભાગને કાપીને ઝાડ પર ચઢ્યો. ડાળી કાપતી વખતે તેની કુહાડી લાકડાની બહાર પડી અને નદીમાં પડી ગઈ. મંગળ ઝાડ પરથી નીચે આવ્યો. તેણે નદીના પાણીમાં ઘણો બધો સમય તરીને કુહાડી શોધવા માટે પ્રયત્ન કર્યો, પરંતુ તેને તેની કુહાડી મળી ન હતી.
મંગલને ઘણા બધો પ્રયત્નો કરવા છતાં તેની કુહાડી ન મળતા તે નદીના કાંઠે બંને હાથથી દુ:ખી થઇ તેનું માથું પકડીને બેઠો હતો. તેની આંખોમાંથી આંસુ વહેવા લાગ્યા હતા. તેની પાસે બીજી કુહાડી હતી નહીં અને બીજી કુહાડી ખરીદવા માટે પૈસા નહોતા. કેવી રીતે તે કુહાડી વિના પોતાનું અને તેના પરિવારનું ગુજરાન ચલાવશે તેની ચિંતા તેને સતાવી રહી હતી.
દુ:ખી મંગળને જોઈને વનના દેવતાને તેના પર દયા આવી. મંગલને તે મહારાજના સ્વરૂપમાં દેખા દીધી અને બોલ્યા, ‘’ભાઈ! તું શા માટે રડી રહ્યો છે?’’ મંગલે તેને બે હાથ જોડી વિનંતી કરતા કહ્યું, “મારી કુહાડી પાણીમાં પડી ગઈ છે. હવે હું લાકડું કાપી નહીં શકું અને જો લાકડા ન કાપી શકું તો, તેને બજારમાં વેચવા માટે પણ ન જઇ શકું અને મારી આવક બંધ થઇ જશે તો હું મારા પરિવારને કેવી રીતે ખવડાવીશ?”
દેવતાએ કહ્યું, “ભાઇ તું રડીશ નહીં! હું તારી કુહાડી કાઢી આપું છું.’’ આટલું કહી દેવે પાણીમાં ડૂબકી મારી અને મંગલ માટે સોનાની કુહાડી લઈને બહાર આવ્યા. તેમણે મંગલને કહ્યું, “લે આ તારી કુહાડી લઈ જા.” મંગલે માથું ઊંચું કરીને કુહાડીની તરફ નજર કરી અને કહ્યું, “આ કોઈ મોટા માણસની કુહાડી છે. આ મારી કુહાડી નથી. હું તો એક ગરીબ માણસ છું. મારી સાથે કુહાડી બનાવવા માટે સોનું ક્યાંથી આવશે? આ સોનાની કુહાડી છે.” દેવતાએ બીજી વાર ફરી પાણીમાં ડૂબકી લગાવી અને ચાંદીની કુહાડી કાઢી લાવ્યા પછી તેણે તેને મંગલને આપવા ગયા તો મંગલે કહ્યું, “મહારાજ, મેં મારું ભાગ્ય ગુમાવ્યું છે. તમે મારા માટે ઘણી મુશ્કેલી લીધી પણ મારી કુહાડી ન મળી. મારી કુહાડી સરળ લોખંડની છે.”
દેવતાએ ત્રીજી વખત પાણીમાં ડૂબકી લગાવી અને મંગળની લોખંડની કુહાડી કાઢી લાવ્યા. મંગલ તો તેની પોતાની કુહાડી જોઇને ખૂબ જ પ્રસન્ન થઈ ગયો. તેણે આભાર સાથે તેની કુહાડી લીધી. દેવતા મંગળની સત્યતા અને પ્રામાણિકતાથી પ્રસન્ન થયા. તેમણે કહ્યું, “હું તારા સત્યથી ખૂબ જ પ્રસન્ન છું. આ બે કુહાડી પણ તું તારી પાસે રાખ.” મંગલ દેવતાએ આપેલી સોના – ચાંદીની કુહાડી મેળવીને ધનિક બની ગયો. હવે તે લાકડા કાપવા ન ગયો. તેના પાડોશી છગને મંગલને પૂછ્યું કે હવે તમે લાકડા કાપવા કેમ નથી જતા? સીધાસાદા મંગલે છગનને બધી સત્યતા જણાવી દીધી. લોભી ધૂત છગન બીજા દિવસે સોના – ચાંદીની કુહાડીના લોભથી તેની કુહાડી લઈને તે જ જંગલમાં ગયો. તેણે એક જ ઝાડ પર લાકડું કાપવાનું શરૂ કર્યું. તેણે જાણી જોઈને કુહાડી નદીમાં મૂકી અને ઝાડ પર બેસીને રડવા લાગ્યો.
જંગલનો દેવતા ફરીથી છગનના લોભનું ફળ આપતા દેખાયા. છગનને પૂછતા તેણે નદીમાં ડૂબકી લગાવી અને સોનાની કુહાડી કાઢી. સોનાની કુહાડી જોતા જ છગને ચીસો પાડીને કહ્યું, “આ જ મારી કુહાડી છે.” વનદેવે કહ્યું, “તું જૂઠું બોલે છે, આ તારી કુહાડી નથી.” આટલું કહીને દેવતાએ કુહાડી પાણીમાં નાખી અને અદૃશ્ય થઈ ગયા. લોભને લીધે છગને પોતાની કુહાડી પણ ગુમાવી દીધી હતી. તે રડતો – રડતો પાછો ગયો. સત્ય હંમેશાં બળવાન હોય છે. માનવીએ સત્યનો હંમેશાં સહારો રાખવો જરૂરી છે.
