બંધારણની પ્રસ્તાવનામાં ‘ધર્મનિરપેક્ષ’ અને ‘સમાજવાદ’ શબ્દો ઉમેરવા અંગે આરએસએસના મહાસચિવ દત્તાત્રેય હોસબોલે દ્વારા શરૂ કરાયેલી ચર્ચાને હવે દેશના ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડે આગળ ધપાવી છે. ઉપરાષ્ટ્રપતિ ગૃહમાં એક કાર્યક્રમ દરમિયાન ઉપરાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે કટોકટી દરમિયાન પ્રસ્તાવનામાં ઉમેરવામાં આવેલા શબ્દો દુ:ખદ છે, સનાતનની આત્માનું પવિત્ર અપમાન છે.
ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખરે કહ્યું, “કોઈપણ બંધારણની પ્રસ્તાવના તેનો આત્મા છે. ભારતીય બંધારણની પ્રસ્તાવના અનોખી છે. ભારત સિવાય વિશ્વના કોઈપણ દેશના બંધારણની પ્રસ્તાવનામાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો નથી, અને શા માટે? પ્રસ્તાવના અપરિવર્તનશીલ છે. પ્રસ્તાવના એ પાયો છે જેના પર સમગ્ર બંધારણ ટકે છે. તે તેનું બીજ સ્વરૂપ છે. તે બંધારણનો આત્મા છે. પરંતુ ભારતની આ પ્રસ્તાવના 1976 માં 42મા બંધારણીય સુધારા કાયદા હેઠળ બદલવામાં આવી હતી અને ‘સમાજવાદી’, ‘ધર્મનિરપેક્ષ’ અને ‘અખંડિતતા’ જેવા શબ્દો ઉમેરવામાં આવ્યા હતા.” તેમણે કહ્યું કે કટોકટી ભારતીય લોકશાહીનો સૌથી કાળો સમય હતો.
ઉપરાષ્ટ્રપતિએ ઉપરાષ્ટ્રપતિના નિવાસસ્થાને આયોજિત એક કાર્યક્રમ દરમિયાન આ વાત કહી. ધનખડે કહ્યું, “કટોકટી ભારતીય લોકશાહીનો સૌથી કાળો સમય હતો જ્યારે લોકો જેલમાં હતા, મૂળભૂત અધિકારો સ્થગિત કરવામાં આવ્યા હતા. શું તે ફક્ત તે લોકોના નામે ‘અમે ભારતના લોકો’ શબ્દોનું પ્રદર્શન હતું જેઓ તે સમયે ગુલામીમાં હતા? આની શબ્દોની બહાર નિંદા થવી જોઈએ. કેશવાનંદ ભારતી વિરુદ્ધ કેરળ રાજ્ય 1973 ના ઐતિહાસિક નિર્ણયમાં 13 ન્યાયાધીશોની બેન્ચે પ્રસ્તાવના પર ઊંડાણપૂર્વક ચિંતન કર્યું. ન્યાયાધીશ એચ.આર. ખન્નાએ કહ્યું કે પ્રસ્તાવના બંધારણના અર્થઘટન માટે માર્ગદર્શિકા તરીકે કામ કરે છે અને બતાવે છે કે બંધારણની શક્તિનો સ્ત્રોત કોણ છે એટલે કે ભારતના લોકો.
ઉપરાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરવું જોઈએ. ડૉ. આંબેડકરે આ કાર્ય ખૂબ જ મહેનતથી કર્યું. તેમણે તેના વિશે ઊંડાણપૂર્વક વિચાર્યું હશે. આપણા બંધારણ ઘડવૈયાઓએ તેને યોગ્ય માનીને પ્રસ્તાવના ઉમેરી. પરંતુ આ આત્મા એવા સમયે બદલાયો જ્યારે લોકો બંધનમાં હતા. ભારતના લોકો જે સર્વોચ્ચ શક્તિના સ્ત્રોત છે, જેલમાં હતા, તેમને ન્યાય વ્યવસ્થા સુધી પહોંચવાનો ઇનકાર કરવામાં આવ્યો હતો. હું 25 જૂન 1975 ના રોજ લાદવામાં આવેલી 22 મહિનાની કટોકટી વિશે વાત કરી રહ્યો છું. તો ન્યાયની કેવી મજાક! પહેલા આપણે કંઈક એવું બદલીએ છીએ જે ‘અપરિવર્તનશીલ’ છે જે ‘આપણે ભારતના લોકો’ માંથી નીકળે છે અને પછી આપણે તેને કટોકટી દરમિયાન બદલીએ છીએ. જ્યારે આપણે ભારતના લોકો પીડામાં હતા, હૃદયમાં, આત્મામાં, તેઓ અંધકારમાં જીવી રહ્યા હતા.
પહેલા દત્તાત્રેય હોસાબલે અને હવે દેશના ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડે બંધારણની પ્રસ્તાવનામાં ઉમેરાયેલા શબ્દો અંગે પોતાના નિવેદનો વ્યક્ત કર્યા છે અને હવે આ અંગે દેશમાં રાજકારણ પણ શરૂ થયું છે. છેલ્લા કેટલાક સમયથી વિપક્ષ સતત આ મુદ્દા પર સરકાર પર હુમલો કરી રહ્યું છે કે સરકાર બંધારણ બદલવાની તૈયારી કરી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં આવા નિવેદનો સામે આવ્યા પછી વિપક્ષ ફરી એકવાર આ અંગે આક્રમક છે અને દેશમાં બંધારણના નામે રાજકારણ ફરી ગરમાઈ રહ્યું છે.
