રિઝર્વ બેંક દ્વારા ૩૧ જાન્યુઆરીએ પેટીએમ પેમેન્ટ્સ બેંક પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો. ફાસ્ટેગ, વોલેટ અને તેના બેંક ખાતામાં પૈસા જમા કરાવવા પર પણ પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે. આરબીઆઈએ કહ્યું કે પેટીએમ બેંકિંગ સેવા ૨૯ ફેબ્રુઆરી પછી કામ કરશે નહીં. નિયમોના ઉલ્લંઘનને કારણે રિઝર્વ બેંકે આ બેંક પર પ્રતિબંધ મૂક્યો, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે Paytm પેમેન્ટ્સ બેંક રિઝર્વ બેંકના રડાર પર કેવી રીતે આવી? Paytm પેમેન્ટ્સ બેંક પર પ્રતિબંધનું એક મુખ્ય કારણ યોગ્ય ઓળખ વિના બનાવવામાં આવેલા કરોડો ખાતાં હતાં. આ ખાતાઓ હેઠળ KYC પ્રક્રિયા પૂર્ણ થઈ ન હતી. એટલું જ નહીં, તેણે ઓળખ વિના કરોડો રૂપિયાના વ્યવહારો પણ કર્યા હતા, જેના કારણે મની લોન્ડરિંગનો ભય ઊભો થયો હતો.
પ્રતિબંધ લાદવાનું સૌથી મોટું કારણ એ હતું કે Paytm પેમેન્ટ્સ બેંક હેઠળ ૧,૦૦૦ થી વધુ વપરાશકર્તાઓના ખાતાં એક જ પાન પર લિંક કરવામાં આવ્યા હતા. આરબીઆઈ અને ઓડિટર બંને દ્વારા તપાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે પેટીએમ બેંકના નિયમોનું પાલન કરતું નથી. Paytm પેમેન્ટ્સ બેંક પાસે લગભગ ૩૫ કરોડ ઈ-વોલેટ્સ છે. તેમાંથી લગભગ ૩૧ કરોડ સક્રિય નથી, જ્યારે લગભગ ૪ કરોડ જ કોઈ રકમ અથવા ખૂબ ઓછી રકમ સાથે ચાલી રહ્યા છે. તેનો અર્થ એ છે કે મોટી સંખ્યામાં નિષ્ક્રિય એકાઉન્ટ્સ છે, જ્યારે લાખો ખાતાંઓમાં KYC અપડેટ કરવામાં આવ્યું નથી.
ભારતીય રિઝર્વ બેંકે Paytm ને બેંકિંગ સેવાઓ આપવાનું બંધ કરી દીધું છે. હવે Paytm પેમેન્ટ્સ બેંક પણ આવતા મહિનાની શરૂઆતમાં તેનું ઓપરેટિંગ લાઇસન્સ ગુમાવી શકે છે. આનો સીધો અર્થ એ થશે કે Paytm બેંકિંગ સેવાનું સંચાલન કરી શકશે નહીં. બુધવારે આરબીઆઈએ પેટીએમની પેરેન્ટ કંપનીમાં ૪૯% હિસ્સો ધરાવતી પેટીએમ પેમેન્ટ્સ બેંકને આદેશ આપ્યો હતો કે તે નિયમોનું પાલન ન કરવા બદલ મોબાઈલ વોલેટ બિઝનેસ તેમજ અન્ય પ્રવૃત્તિઓ બંધ કરે. આરબીઆઈએ વધુમાં કહ્યું કે ગ્રાહકોએ પેટીએમ વોલેટ અને આ બેંક ખાતામાં પૈસા જમા ન કરવા જોઈએ.
રિઝર્વ બેંક ૨૯ ફેબ્રુઆરીની અંતિમ તારીખ પછી બેંકનું લાઇસન્સ રદ કરી શકે છે. આનો અર્થ એ છે કે તમે તમારા પેટીએમ પેમેન્ટ્સ બેંક ખાતામાં કોઈ પણ નવી રકમ જમા કરાવી શકશો નહીં તેમ જ વોલેટમાં પૈસા જમા કરાવી શકાતા નથી. જો કે, જો તમારી પાસે પહેલાથી જ તેમાં ડિપોઝિટ હોય તો તેને ઉપાડી શકાય છે. Paytm ૨૦૨૧ ના અંતમાં ખૂબ જ ધામધૂમથી તેનો IPO લાવી હતી, પરંતુ ત્યારથી તેનો સ્ટોક ૭૦ ટકાથી વધુ ઘટી ગયો છે. તે જ સમયે, છેલ્લા બે દિવસમાં પેટીએમના શેરમાં ૪૦ ટકાથી વધુનો ઘટાડો થયો છે.
આ કારણે તેની માર્કેટ કેપમાં બે અબજ ડોલરનો ઘટાડો થયો છે. RBIએ Paytm નિયમોનું પાલન ન કરવાને કારણે આ પગલું ભર્યું છે. અગાઉ આરબીઆઈએ પેટીએમ પેમેન્ટ બેંકને ઘણી વખત ચેતવણી આપી હતી. Paytm બેંક લાંબા સમયથી યોગ્ય ગ્રાહક માહિતી દસ્તાવેજો વિના ગ્રાહકોને ઉમેરતી હતી. વળી રૂપિયાની લેવડદેવડ પણ મર્યાદા કરતાં વધુ થઈ રહી હતી. આરબીઆઈના પગલાથી તે વપરાશકર્તાઓને સમસ્યા થઈ શકે છે, જેમણે તેમના પેટીએમ પેમેન્ટ બેંક એકાઉન્ટને UPI સાથે લિંક કર્યું છે.
જો તમારું UPI સરનામું SBI અથવા ICICI જેવા અન્ય કોઈ બેંક ખાતા સાથે જોડાયેલું છે, તો RBIની કાર્યવાહી તમને અસર કરશે નહીં. જે દુકાનદારો તેમના પેટીએમ પેમેન્ટ બેંક ખાતામાં પૈસા મેળવે છે તેઓ ચૂકવણી પ્રાપ્ત કરી શકશે નહીં. Paytm ફાસ્ટેગ યુઝર્સે અન્ય પાસેથી નવો ટેગ ખરીદવો પડશે અને તેઓ હાલમાં ઉપયોગ કરી રહ્યાં છે તેને નિષ્ક્રિય કરવો પડશે. Paytm દ્વારા લોન લેનારાઓએ નિયમિત ચુકવણી કરવાનું ચાલુ રાખવું પડશે કારણ કે આ લોન પેટીએમની નહીં પણ તૃતીય-પક્ષ ધિરાણકર્તાની છે. Paytm પર લાદવામાં આવેલ પ્રતિબંધ Paytm પેમેન્ટ્સ બેંકની સેવાઓ પર છે અને Paytm એપ પર નહીં. એટલે કે Paytm એપના યુઝર્સ પહેલાંની જેમ એપની સેવાઓનો ઉપયોગ કરી શકશે. Paytm અનુસાર કંપની RBIના નિર્દેશોનું પાલન કરવા માટે તાત્કાલિક પગલાં લઈ રહી છે.
કંપનીએ કહ્યું કે આનાથી યુઝર્સના સેવિંગ એકાઉન્ટ, વોલેટ, ફાસ્ટેગ અને NCMC એકાઉન્ટમાં જમા રકમ પર કોઈ અસર થશે નહીં. ગ્રાહકો અહીં ઉપલબ્ધ તેમના બેલેન્સનો ઉપયોગ કરી શકે છે. તેમણે જણાવ્યું કે Paytm ઘણી બેંકો સાથે પેમેન્ટ કંપની તરીકે કામ કરી રહી છે. હવે કંપની તેની યોજનાઓને વેગ આપશે અને અન્ય બેંકો સાથે ભાગીદારી આગળ ધપાવશે. હવેથી કંપની PPBL સાથે નહીં પરંતુ અન્ય બેંકો સાથે જ કામ કરશે. કંપનીની બાકીની નાણાંકીય સેવાઓ, જેમ કે લોન વિતરણ, વીમા વિતરણ અને ઇક્વિટી બ્રોકિંગ, કોઈ પણ રીતે સહયોગી બેંક સાથે સંબંધિત નથી અને આ દિશાથી અપ્રભાવિત રહેવાની અપેક્ષા છે.
અહેવાલો અનુસાર પેટીએમના વિવિધ વિભાગોમાંથી ૧,૦૦૦ થી વધુ કર્મચારીઓને બરતરફ કરવામાં આવ્યા છે. છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં છટણીના ભાગરૂપે ચૂકવણી, ધિરાણ, કામગીરી અને વેચાણ જેવા વિભાગોને અસર થઈ છે. અહેવાલો અનુસાર કંપનીના કુલ કર્મચારીઓના લગભગ દસ ટકા કર્મચારીઓ છટણીનો ભોગ બન્યા છે. પેટીએમના પ્રવક્તા નોકરીમાં કાપની સંખ્યા સાથે અસંમત હોવા છતાં, તેમણે પુષ્ટિ કરી હતી કે નોકરી બાબતમાં ફેરફારો કરવામાં આવી રહ્યા છે. સૂત્રે જણાવ્યું હતું કે ચાલુ નાણાંકીય વર્ષમાં કર્મચારીઓના ખર્ચમાં ૧૦-૧૫ ટકાનો ઘટાડો કરવાનો લક્ષ્યાંક છે. તેના કર્મચારીઓ પર અસર ઘટાડવા માટે Paytm કેટલીક ભૂમિકાઓને બદલવા માટે AI નો ઉપયોગ કરવાની યોજના ધરાવે છે. આ પહેલ તે વિભાગોમાં કરવામાં આવશે, જે ખાસ કરીને છટણીથી પ્રભાવિત થશે.
એક્સચેન્જોને આપેલી માહિતીમાં, Paytm એ કહ્યું કે તે વધુ રકમની વ્યક્તિગત અને વેપારી લોન આપવા પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે. કેન્દ્રીય બેંક આરબીઆઈ દ્વારા અસુરક્ષિત લોન પર તાજેતરના ક્રેકડાઉન પછી, ફિનટેક કંપનીએ કહ્યું કે તે રૂ. ૫૦,૦૦૦ થી ઓછી લોનના વિતરણ પર કાપ મૂકશે. કંપની ૫૦,૦૦૦ રૂપિયાથી વધુની લોન માટે સારી માંગની અપેક્ષા રાખીને ઓછા જોખમવાળા અને ઉચ્ચ ક્રેડિટ-લાયક ગ્રાહકો માટે તેની લોનની રકમ અને કોમર્શિયલ લોનનો પોર્ટફોલિયો વિસ્તારશે. મોટી બેંકો અને નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્સ કંપનીઓ (NBFC) સાથે ભાગીદારી દ્વારા આ કરશે.
પેટીએમના પ્રેસિડેન્ટ અને ચીફ ઓપરેટિંગ ઓફિસર ભાવેશ ગુપ્તાએ જણાવ્યું હતું કે કંપનીના પગલાથી પ્લેટફોર્મની પોસ્ટ-પેઇડ પ્રોડક્ટ દ્વારા આપવામાં આવતી લોનની માત્રામાં લગભગ ૪૦ થી ૫૦ ટકાનો ઘટાડો થશે. કંપની દ્વારા આ પગલું એવા સમયે લેવામાં આવ્યું છે જ્યારે ભારતીય રિઝર્વ બેંકે બેંકો અને નોન-બેંક ફાઇનાન્શિયલ કંપનીઓ (NBFCs) માટે જોખમ વેઇટેજમાં ૨૫ ટકાનો વધારો કર્યો છે. રિટર્નમાં લીધેલી લોનની સંખ્યા ઘટાડવા માટે સેન્ટ્રલ બેંક પર્સનલ લોન અને ક્રેડિટ કાર્ડ માટેનાં ધોરણોને કડક બનાવવાનું વિચારી રહી છે.
ભારતીય ફિનટેક કંપની Paytm પાસે લોન આપવા માટે સાત NBFC ભાગીદારો છે. કંપનીએ કહ્યું કે તે એક બેન્કિંગ પાર્ટનર અને બે વધુ NBFC પાર્ટનર ઉમેરવાની પ્રક્રિયામાં છે. આ સિવાય કંપની પાસે ૩ ક્રેડિટ કાર્ડ પાર્ટનર્સ છે. કંપની વધુ ભાગીદારો શોધી રહી છે અને તેનું મુખ્ય લક્ષ્ય Rupay ક્રેડિટ કાર્ડ માટે ભાગીદાર શોધવાનું છે. Paytm બેંકનું લાઈસન્સ રદ કરવામાં રિઝર્વ બેંક દ્વારા જે ઢીલાશ અખત્યાર કરવામાં આવી રહી છે તેના માટે Paytmના સ્થાપક વિજય શેખર શર્માના વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સાથેના અંગત સંબંધો જવાબદાર હોવાનો આક્ષેપ પણ વિપક્ષો કરી રહ્યા છે.
