યુનિફોર્મ સિવિલ કોડના (Uniform Civil Code) મુદ્દે દેશના અલગ-અલગ રાજ્યોમાં (States) વિરોધ પ્રદર્શન શરૂ થઈ ગયા છે. તાજેતરમાં ઝારખંડની રાજધાનીમાં આદિવાસી સંગઠનોએ પોતાનો અવાજ ઉઠાવ્યો હતો. આદિવાસી (Tribal) સંગઠનોને ડર છે કે જો યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ લાગુ કરવામાં આવશે તો આદિવાસી સમાજની ઓળખ ખતમ થઈ જશે. આટલું જ નહીં તેની અસર જમીન સંબંધિત CNT, SPT અને PESA કાયદાઓ પર પણ પડશે. આદિવાસી નેતા દેવ કુમાર ધાનનું કહેવું છે કે કોમન સિવિલ કોડ આદિવાસી સમાજ માટે લાગુ થઈ શકે નહીં કારણ કે તે બંધારણની (Constitution) વિરુદ્ધ હશે. પાંચમી અનુસૂચિ હેઠળ આવતા રાજ્યોમાં સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરી શકાતી નથી. આથી કેન્દ્ર સરકાર માત્ર રાજકીય ફાયદા માટે આને આગળ વધારી રહી છે. આદિવાસી સમાજ પરંપરાઓ, પ્રથાઓ અને યુસીસીના આધારે ચાલે છે એટલે કે સમાન કાયદાનો અમલ આદિવાસીઓની ઓળખને નષ્ટ કરશે.
અયોધ્યામાં રામ મંદિર અને જમ્મુ-કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 નાબૂદ કર્યા પછી કેન્દ્રની ભાજપ સરકાર હવે તેના ત્રીજા સૌથી મહત્વપૂર્ણ એજન્ડા સમાન નાગરિક સંહિતા પર ઝડપથી આગળ વધી રહી છે. કેન્દ્ર સરકાર પણ આ દિશામાં ઝડપથી કામ કરતી જોવા મળી રહી છે. જો કે આ દરમિયાન સમાજના ઘણા વર્ગોમાંથી જોરદાર અને તીવ્ર વિરોધ પણ સાંભળવામાં આવી રહ્યો છે. સિવિલ કોડનો સૌથી વધુ વિરોધ મુસ્લિમ સમાજ તેમજ આદિવાસી સમાજમાં જોવા મળી રહ્યો છે. કેન્દ્ર સરકારના આ પ્રયાસ સામે આદિવાસી સમાજ પણ હવે સામે આવ્યો છે. બીજી તરફ આદિવાસી સંગઠનોના વિરોધ પર ભાજપના નેતાઓએ પણ મૌન સેવ્યું છે. રાજકીય નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે જો આદિવાસી સમાજ તેનો વિરોધ કરશે તો ભાજપને નફા કરતાં રાજકીય નુકસાન વધુ થઈ શકે છે.
ઝારખંડ પછી દેશના બીજા આદિવાસી બહુલ રાજ્ય છત્તીસગઢમાં તેનો વિરોધ થઈ રહ્યો છે. છત્તીસગઢના સીએમ ભૂપેશ બઘેલે પીએમ મોદીને સીધો સવાલ પૂછ્યો છે કે આ કાયદાના અમલ પછી આદિવાસી સંસ્કૃતિ અને પ્રથાઓનું શું થશે. છત્તીસગઢમાં આપણી પાસે જે આદિવાસી લોકો છે તેમની માન્યતાઓ અને રૂઢિચુસ્ત નિયમોનું શું થશે જેના દ્વારા તેઓ તેમના સમાજ પર શાસન કરે છે. જો UCC લાગુ થશે તો તેમની પરંપરાનું શું થશે. હિંદુઓમાં ઘણા જાતિ જૂથો છે જેમના પોતાના નિયમો છે.
AJSUના સ્થાપક અને પૂર્વ ધારાસભ્ય સૂર્ય સિંહ બેસરાએ કહ્યું છે કે સમાન નાગરિક સંહિતા આદિવાસી સમાજની વિરુદ્ધ છે. જો કેન્દ્ર સરકાર તેનો અમલ કરવાનો પ્રયાસ કરશે તો આદિવાસી સમાજ તેનો ઉગ્ર વિરોધ કરશે. આદિવાસી સમાજમાં સ્ત્રી અને પુરુષ માટે અલગ વ્યવસ્થા છે. આ સમાજનો એક અલગ ધર્મ કોડ છે જેનો કેન્દ્ર સરકાર અમલ કરી રહી નથી. દરમિયાન જો યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ લાગુ કરવામાં આવશે તો આદિવાસી સમાજ રાષ્ટ્રવ્યાપી આંદોલન કરીને કેન્દ્ર સરકારના આવા નિર્ણયનો ઉગ્ર વિરોધ કરશે.
આદિવાસી સમાજ શા માટે વિરોધ કરી રહ્યો છે?
આદિવાસી સંગઠનોનું કહેવું છે કે યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ લાગુ થવાથી આદિવાસીઓના તમામ રૂઢિગત કાયદા ખતમ થઈ જશે. છોટા નાગપુર ટેનન્સી એક્ટ, સંથાલ પરગણા ટેનન્સી એક્ટ, એસપીટી એક્ટ, પેસા એક્ટ હેઠળ, આદિવાસીઓને ઝારખંડમાં જમીન સંબંધિત વિશેષ અધિકારો છે. આદિવાસીઓને ડર છે કે યુસીસીના કાયદાથી આ અધિકારો છીનવાઈ જશે. યુસીસીના અમલીકરણથી લગ્ન, છૂટાછેડા, વિભાજન, દત્તક અને વારસો, ઉત્તરાધિકાર સમગ્ર દેશમાં એકસમાન હશે. જોકે આદિવાસીઓ કે જેમના રિવાજો અને પરંપરાઓ અલગ છે અને સદીઓથી ચાલી આવે છે જો તેમના કાયદા UCCના દાયરામાં આવે તો ત્યાં તેમના અસ્તિત્વ પર સંકટ હશે.
