નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે (Finance Minister Nirmala Sitharaman) આ વર્ષે અમેરિકી ડૉલર (US Dollar) સામે ભારતીય ચલણમાં 8 ટકાના ઘટાડાને બહુ મહત્વ આપ્યું નથી અને કહ્યું છે કે રૂપિયામાં નબળાઈ નથી આવી પરંતુ ડૉલર મજબૂત થયો છે. ઈન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ (આઈએમએફ) (IMF) અને વિશ્વ બેંકની વાર્ષિક બેઠકમાં હાજરી આપ્યા બાદ શનિવારે અહીં પત્રકારો સાથે વાત કરતા સીતારમણે કહ્યું કે ભારતીય અર્થતંત્રના મૂળભૂત સિદ્ધાંતો મજબૂત છે. તેમણે કહ્યું કે અમેરિકી ડોલર મજબૂત હોવા છતાં ભારતીય રૂપિયો (Indian Currency) સ્થિર રહ્યો છે.
નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે શું કહ્યું?
રૂપિયાના અવમૂલ્યન અંગેના પ્રશ્નના જવાબમાં નાણામંત્રીએ કહ્યું કે સૌ પ્રથમ તો હું તેને એ રીતે નહીં જોઉં કે રૂપિયો લપસી રહ્યો છે પરંતુ હું એટલું કહેવા માંગીશ કે રૂપિયો મજબૂત થયો છે. ડૉલર સતત મજબૂત થઈ રહ્યો છે. શુક્રવારે ડૉલર સામે રૂપિયો 82.35 પર બંધ થયો હતો. 7 ઓક્ટોબર, 2022 સુધીમાં ભારતનું વિદેશી વિનિમય અનામત $532.87 બિલિયન હતું, જે એક વર્ષ અગાઉ $642.45 બિલિયન હતું. સીતારમણે કહ્યું કે ભારતના વિદેશી મુદ્રા ભંડારમાં ઘટાડો થવાનું મુખ્ય કારણ યુએસ ડૉલરના મજબૂત થવાના કારણે મૂલ્યાંકનમાં ફેરફાર છે. ભારતીય રિઝર્વ બેંક પણ આ સાથે સહમત છે.
વિદેશી ચલણમાં પણ નબળાઈ જોવા મળી રહી છે
આજથી માત્ર બે મહિના પહેલા એટલે કે 10 ઓગસ્ટની આસપાસ એક પાઉન્ડની કિંમત $1.22 હતી, જે 10 સપ્ટેમ્બરે ઘટીને $1.16 પ્રતિ પાઉન્ડ થઈ ગઈ હતી. આજે એટલે કે 15 ઓક્ટોબરે તે $1.12 પ્રતિ પાઉન્ડ થઈ ગયો છે. યુરો પણ બે મહિનામાં પ્રતિ યુરો $1.03 થી ઘટીને આજે $0.97 થયો છે. તેનો ફાયદો ભારતને મળી રહ્યો છે અને ભારતીય રૂપિયો પાઉન્ડ અને યુરો સામે મજબૂત થઈ રહ્યો છે. તેની પાછળનું એક કારણ એ છે કે આ સમયે ભારતની સ્થિતિ સારી છે અને નિષ્ણાતો કહે છે કે ભારતમાં મંદીની કોઈ શક્યતા નથી.
પાઉન્ડ સામે રૂપિયો મજબૂત થયો છે
હાલમાં 1 પાઉન્ડની કિંમત 92.07 રૂપિયા છે, જે બે મહિના પહેલા 5 ઓગસ્ટના રોજ 95.91 રૂપિયા પ્રતિ પાઉન્ડ હતી. એક મહિનામાં ભારતીય રૂપિયો પાઉન્ડ સામે 3.84 રૂપિયા મજબૂત થયો છે. બે મહિના પહેલા એક યુરોનો ભાવ રૂ. 82.17 હતો જે આજે ઘટીને રૂ. 80.12 પ્રતિ યુરો થયો છે.
કેવી રીતે યુરો તેના સૌથી ખરાબ સ્તર સુધી પહોંચ્યો
યુરોપ અને લગભગ સમગ્ર વિશ્વમાં ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં વધારાને કારણે યુરોપના ઘણા દેશો મોંઘવારીનો સામનો કરી રહ્યા છે. ખાસ કરીને એનર્જી સેક્ટરમાં રશિયા દ્વારા નોર્ડ સ્ટ્રીમ પાઈપલાઈનને સંપૂર્ણપણે બંધ કરવાના તાજેતરના નિર્ણયથી સ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ છે. આ ઓર્ડરથી યુરોપમાં ગેસ અને તેલ જેવા ઉર્જા સ્ત્રોતોની કિંમતમાં વધારો થયો છે, જે EURO ના મૂલ્યને ઘટાડવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. હાલમાં ડોલર પ્રતિ યુરોનો ભાવ છેલ્લા 20 વર્ષમાં સૌથી નીચો સ્તર છે. જો આ ઘટાડો ચાલુ રહેશે તો ટૂંક સમયમાં એક યુરોની કિંમત ડોલરની બરાબર થઈ જશે.
15 જુલાઈ 2002ના રોજ યુરો ડોલરની બરાબર હતો
1 જાન્યુઆરી 1999ના રોજ લોન્ચ થયા પછી તરત જ યુરોપિયન ચલણ તેની સર્વકાલીન ઉચ્ચતમ $1.18 પ્રતિ યુરો પર પહોંચ્યું હતું પરંતુ તે લાંબો સમય ટકી શક્યું નહીં. ફેબ્રુઆરી 2000માં યુરો ઘટીને $1 કરતા પણ ઓછો થઈ ગયો હતો અને ઓક્ટોબર સુધીમાં તે 82.30 સેન્ટના વિક્રમી નીચા સ્તરે પહોંચ્યો હતો. પછી ધીમે ધીમે પરિસ્થિતિ સુધરતી ગઈ અને 15 જુલાઈ 2002ના રોજ યુરો એક ડોલરની સમકક્ષ થઈ ગયો. ત્યારથી યુરોમાં એટલો ઘટાડો જોવા મળ્યો નથી જે આજે જોવા મળે છે.
પાઉન્ડની સ્થિતિ શા માટે આટલી ખરાબ
યુકેની રાજનીતિથી લઈને યુકેની અર્થવ્યવસ્થા સુધી આ સમયે અનિશ્ચિતતાનું વાતાવરણ છે. તાજેતરમાં જ ચૂંટણીઓ થઈ છે. નવા પીએમ બનાવવામાં આવશે. કહેવાય છે કે જો તમારે માર્કેટમાં મજબૂત બનવું હોય તો અનિશ્ચિતતા દૂર કરવી પડશે. બીજી તરફ યુરોપિયન યુનિયનમાંથી બ્રિટનનું બહાર નીકળવું ભારે ખર્ચાળ રહ્યું છે. જેના કારણે બ્રિટિશ વેપારીઓને તકલીફ પડી રહી છે. તેમને પહેલા કરતા વધુ ટેક્સ ચૂકવવો પડશે. અગાઉ જ્યારે બ્રિટન EU નો ભાગ હતું ત્યારે યુરોપિયન યુનિયનમાં સમાવિષ્ટ કોઈપણ દેશ સાથે વેપાર કરવા માટે કોઈ ટેક્સ ચૂકવવો પડતો ન હતો. તેમની અર્થવ્યવસ્થાને આનાથી ઘણો ફાયદો થતો હતો જે હવે બંધ થઈ ગયો છે. આ સમયે મોંઘવારી પણ તેની ટોચ પર છે. લોકોને રોજગારી ઓછી મળી રહી છે. આ સમસ્યા માત્ર બ્રિટનમાં જ નહીં પરંતુ તેના અન્ય પડોશી દેશોમાં પણ છે.
યુએસ ડોલર વૈશ્વિક ચલણ
જેમ આપણે જાણીએ છીએ કે યુએસ ડોલર વૈશ્વિક ચલણ છે. વિશ્વભરની કેન્દ્રીય બેંકો પાસેના વિદેશી વિનિમય અનામતનો 64% હિસ્સો એકલા યુએસ ડોલરનો છે. વિશ્વના મોટાભાગના દેશો ડોલરમાં વેપાર કરે છે. આ બધું યુએસ ડોલરને મજબૂત બનાવે છે. અત્યારે અમેરિકા વિશ્વની સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા ધરાવતો દેશ છે. તેમની પાસે $25,350 બિલિયનની નેટવર્થ છે.
