ચંદ્રનાં દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક તેર જુદા જુદા પ્રદેશો છે જ્યાં ચંદ્ર પર પ્રથમ મહિલા અને પુરૂષ ૨૦૨૫માં નાસાનાં આર્ટેમિસ III મિશન દ્વારા ઉતરાણ કરી શકે.નાસાનું રેન્ડરીંગ આર્ટેમિસ III માટે સંભવિત ઉતરાણ ક્ષેત્રો દર્શાવે છે. દરેક ક્ષેત્ર આશરે ૯.૩ બાય ૯.૩ માઇલ (૧૫ બાય ૧૫ કિલોમીટર) છે. છે,આ તમામ પ્રદેશો ચંદ્રનાં દક્ષિણ ધ્રુવનાં અક્ષાંશનાં છ ડિગ્રીની અંદર સ્થિત છે અને નાસાનાં અધિકારીઓનાં જણાવ્યા મુજબ તે બધામાં રસપ્રદ ભૌગોલિક વિશેષતાઓ છે. દરેક સાઇટ આર્ટેમિસ III માટે તમામ સંભવિત પ્રક્ષેપણ તકોને અનુરૂપ છે કારણ કે જ્યારે અવકાશયાન પૃથ્વી પરથી ઉપડે છે ત્યારે લેન્ડિંગ વિસ્તારો નજીકથી જોડાયેલાં હોય છે.
નાસા આર્ટેમિસ I નાં પ્રક્ષેપણની તૈયારી કરી રહ્યું છે. ત્યારે આ જાહેરાત કરવામાં આવી છે,જે ૨૯ ઓગસ્ટનાં ચંદ્રની આસપાસની સફર શરૂ કરશે! તે પહેલું અનક્રુડ મિશન છે. ઉદઘાટન મિશન નવાં સ્પેસ લોંચ સિસ્ટમ રોકેટ ઓરિયન અવકાશયાન આર્ટેમિસ II અને આર્ટેમિસ III મિશન પૂર્વનાં અન્ય ઘટકોનું ૨૦૨૪ અને ૨૦૨૫ માટે પરીક્ષણ કરશે.
નાસાનાં વૈજ્ઞાનિકો અને એન્જિનિયરોએ નાસાનાં ચંદ્ર રિકોનિસન્સ ઓર્બિટર જે ૨૦૦૯થી ચંદ્રની પરિક્રમા કરી રહ્યું છે, ઉપરાંત અન્ય વૈજ્ઞાનિક તારણોનો ઉપયોગ કરીને ચંદ્રનાં દક્ષિણ ધ્રુવનું મૂલ્યાંકન કર્યું છે. આર્ટેમિસ પ્રોગ્રામ લાંબા ગાળા માટે મનુષ્યોને ચંદ્ર પર ફરી લઇ જવાં અને પછી મંગળ પર ક્રૂ મિશન માટે માર્ગ મોકળો કરવા માટે રચાયેલ છે.
આર્ટેમિસ II માનવ ક્રૂને ચંદ્રની આસપાસની મુસાફરી પર લઈ જશે અને આર્ટેમિસ III ૧૯૭૨માં એપોલો ૧૭ પછી ચંદ્રની સપાટી પર માનવીઓ માટે પાછા ફરવાનું પ્રથમ મિશન હશે! પરંતુ આ વખતે મિશન અવકાશયાત્રીઓ ક્યાંક એવું સાહસ કરશે કે જ્યારે તેઓ ચંદ્રનાં દક્ષિણ ધ્રુવનું અન્વેષણ કરશે જ્યાં પહેલાં કોઈ માનવી ગયો ન હોય.નાસાનાં પ્લેનેટરી સાયન્સ ડિવિઝનનાં આર્ટેમિસ ચંદ્ર વિજ્ઞાન સાથે જોડાયેલાં સારાહ નોબલે જણાવ્યું હતું કે *તે એપોલો સાઇટ્સથી ઘણો દૂર છે. અને હવે પ્રાચીન ભૌગોલિક ભૂપ્રદેશમાં સંપૂર્ણપણે અલગ જગ્યાએ જઈ રહ્યા છીએ.”
નાસા દ્વારા ઓળખ કરાયેલ તેર પ્રદેશોમાંથી પ્રત્યેક બહુવિધ સંભવિત લેન્ડિંગ સાઇટ્સનું ઠેકાણું છે. આ વિસ્તારોને પસંદ કરવાનો અર્થ એ છે કે એપોલો પછી પ્રથમ વખત ચંદ્ર પર પાછા ફરવા માટે એક વિશાળ પગલું ભરવાની તૈયારી છે! તે કોઈપણ મિશનથી વિપરીત હશે જે પહેલાં અવકાશયાત્રીઓ દ્વારા અન્વેષિત અંધારાવાળા વિસ્તારોમાં પ્રવેશ કરવાનો અને ભવિષ્ય માટે લાંબા ગાળાનાં રોકાણ માટે પાયો નાખશે. સુલભતા, ભૂપ્રદેશ, લાઇટિંગ અને ક્રૂની પૃથ્વી સાથે વાતચીત કરવાની ક્ષમતા સહિત સંભવિત લેન્ડિંગ વિસ્તારોનું મૂલ્યાંકન કરતી વખતે ટીમે ક્રૂ સલામતીને ધ્યાનમાં લીધી.
આર્ટેમિસ III સપાટી પર્યટન માટે આયોજિત સાડા છ દિવસ દરમિયાન તેર સંભવિત લેન્ડિંગ સાઇટ્સને સૂર્યનાં પ્રકાશથી પ્રકાશિત કરવામાં આવશે. ચંદ્ર પર માનવીનાં પાછા ફરવાની વિચારણા અને યોજના ઘડતી વખતે સૂર્યનો પ્રકાશ ચાવીરૂપ છે કારણ કે તે શક્તિનો સ્ત્રોત પૂરો પાડી શકે છે અને અવકાશયાત્રીઓને ત્યાં થનારી આત્યંતિક તાપમાનની વિવિધતાઓથી બચાવી શકે છે. ચંદ્રનો દક્ષિણ ધ્રુવ રસપ્રદ છે કારણ કે તે પહેલાં ક્યારેય માનવીઓ દ્વારા શોધાયેલ નથી, તેનાં કાયમી છાયાવાળા પ્રદેશો બરફ જેવાં સંસાધનોને શોધખોળની તક આપી શકે છે.
પ્રદેશોની અંદરની કેટલીક સૂચિત સાઇટ્સ ચંદ્રનાં કેટલાંક સૌથી જૂનાં ભાગોમાં સ્થાયીરૂપે છાયાવાળા પ્રદેશો સાથે મળીને સ્થિત છે, છાયાવાળા પ્રદેશો અબજો વર્ષોથી સૂર્યનાં પ્રકાશનો સ્પર્શ થયો ન હોય તે અગાઉની અધ્યયનિત ચંદ્ર સામગ્રી દ્વારા ચંદ્રનાં ઇતિહાસને જાણવાની તક પૂરી પાડે છે. આર્ટેમિસ III મિશન ચોક્કસ વિજ્ઞાન ઉદ્દેશ્યો ધરાવે છે, જેમ કે ચંદ્રવૉક પર જવા માટે ક્રૂ માટે કાયમી પડછાયાવાળા પ્રદેશની બિલ્કુલ નજીક ઉતરવું, નમૂનાઓ એકત્રિત કરવાં અને ત્યાં પાણી અને બરફની રચના સમજવી, ઊંડાઈ અને જથ્થા વિશે વધુ જાણવા માટે વૈજ્ઞાનિક વિશ્લેષણ હાથ ધરવાનું ધ્યેય છે. સૌરમંડળનું અન્વેષણ કરવાં માટે એક બ્લુપ્રિન્ટ વિકસાવવાનો અર્થ એ છે કે ઉપલબ્ધ સંસાધનોનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો તે શીખવું અને તેની વૈજ્ઞાનિક અખંડિતતાને પણ જાળવી રાખવી.
ચંદ્ર પાણીનો બરફ વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિકોણથી અને સંસાધન તરીકે પણ મૂલ્યવાન છે, કારણ કે તેમાંથી જીવન સહાયક પ્રણાલીઓ અને બળતણ માટે ઓક્સિજન અને હાઇડ્રોજન મેળવી શકાય છે! આર્ટેમિસ ટીમ સંભવિત લેન્ડિંગ સાઇટ્સ વિશે વધુ ઇનપુટ મેળવવા માટે પરિષદો અને વર્કશોપ્સ યોજ્યા પછી તેની સાઇટ પસંદગીઓને સુધારશે, તેમજ કંપનીનું સ્ટારશિપ ચંદ્ર લેન્ડર ત્યાં સ્પર્શ કરી શકે તેની ખાતરી કરવા માટે સ્પેસએક્સ સાથે પરામર્શ કરશે. આર્ટેમિસ III માટે લક્ષ્ય લૉન્ચ તારીખ નક્કી થઈ ગયાં પછી સાઇટ્સની પુષ્ટિ કરવામાં આવશે. નાસાની ભાવિ યોજના નવો અધ્યાય રચશે!
– મુકેશ ઠક્કર
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
ચંદ્રનાં દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક તેર જુદા જુદા પ્રદેશો છે જ્યાં ચંદ્ર પર પ્રથમ મહિલા અને પુરૂષ ૨૦૨૫માં નાસાનાં આર્ટેમિસ III મિશન દ્વારા ઉતરાણ કરી શકે.નાસાનું રેન્ડરીંગ આર્ટેમિસ III માટે સંભવિત ઉતરાણ ક્ષેત્રો દર્શાવે છે. દરેક ક્ષેત્ર આશરે ૯.૩ બાય ૯.૩ માઇલ (૧૫ બાય ૧૫ કિલોમીટર) છે. છે,આ તમામ પ્રદેશો ચંદ્રનાં દક્ષિણ ધ્રુવનાં અક્ષાંશનાં છ ડિગ્રીની અંદર સ્થિત છે અને નાસાનાં અધિકારીઓનાં જણાવ્યા મુજબ તે બધામાં રસપ્રદ ભૌગોલિક વિશેષતાઓ છે. દરેક સાઇટ આર્ટેમિસ III માટે તમામ સંભવિત પ્રક્ષેપણ તકોને અનુરૂપ છે કારણ કે જ્યારે અવકાશયાન પૃથ્વી પરથી ઉપડે છે ત્યારે લેન્ડિંગ વિસ્તારો નજીકથી જોડાયેલાં હોય છે.
નાસા આર્ટેમિસ I નાં પ્રક્ષેપણની તૈયારી કરી રહ્યું છે. ત્યારે આ જાહેરાત કરવામાં આવી છે,જે ૨૯ ઓગસ્ટનાં ચંદ્રની આસપાસની સફર શરૂ કરશે! તે પહેલું અનક્રુડ મિશન છે. ઉદઘાટન મિશન નવાં સ્પેસ લોંચ સિસ્ટમ રોકેટ ઓરિયન અવકાશયાન આર્ટેમિસ II અને આર્ટેમિસ III મિશન પૂર્વનાં અન્ય ઘટકોનું ૨૦૨૪ અને ૨૦૨૫ માટે પરીક્ષણ કરશે.
નાસાનાં વૈજ્ઞાનિકો અને એન્જિનિયરોએ નાસાનાં ચંદ્ર રિકોનિસન્સ ઓર્બિટર જે ૨૦૦૯થી ચંદ્રની પરિક્રમા કરી રહ્યું છે, ઉપરાંત અન્ય વૈજ્ઞાનિક તારણોનો ઉપયોગ કરીને ચંદ્રનાં દક્ષિણ ધ્રુવનું મૂલ્યાંકન કર્યું છે. આર્ટેમિસ પ્રોગ્રામ લાંબા ગાળા માટે મનુષ્યોને ચંદ્ર પર ફરી લઇ જવાં અને પછી મંગળ પર ક્રૂ મિશન માટે માર્ગ મોકળો કરવા માટે રચાયેલ છે.
આર્ટેમિસ II માનવ ક્રૂને ચંદ્રની આસપાસની મુસાફરી પર લઈ જશે અને આર્ટેમિસ III ૧૯૭૨માં એપોલો ૧૭ પછી ચંદ્રની સપાટી પર માનવીઓ માટે પાછા ફરવાનું પ્રથમ મિશન હશે! પરંતુ આ વખતે મિશન અવકાશયાત્રીઓ ક્યાંક એવું સાહસ કરશે કે જ્યારે તેઓ ચંદ્રનાં દક્ષિણ ધ્રુવનું અન્વેષણ કરશે જ્યાં પહેલાં કોઈ માનવી ગયો ન હોય.નાસાનાં પ્લેનેટરી સાયન્સ ડિવિઝનનાં આર્ટેમિસ ચંદ્ર વિજ્ઞાન સાથે જોડાયેલાં સારાહ નોબલે જણાવ્યું હતું કે *તે એપોલો સાઇટ્સથી ઘણો દૂર છે. અને હવે પ્રાચીન ભૌગોલિક ભૂપ્રદેશમાં સંપૂર્ણપણે અલગ જગ્યાએ જઈ રહ્યા છીએ.”
નાસા દ્વારા ઓળખ કરાયેલ તેર પ્રદેશોમાંથી પ્રત્યેક બહુવિધ સંભવિત લેન્ડિંગ સાઇટ્સનું ઠેકાણું છે. આ વિસ્તારોને પસંદ કરવાનો અર્થ એ છે કે એપોલો પછી પ્રથમ વખત ચંદ્ર પર પાછા ફરવા માટે એક વિશાળ પગલું ભરવાની તૈયારી છે! તે કોઈપણ મિશનથી વિપરીત હશે જે પહેલાં અવકાશયાત્રીઓ દ્વારા અન્વેષિત અંધારાવાળા વિસ્તારોમાં પ્રવેશ કરવાનો અને ભવિષ્ય માટે લાંબા ગાળાનાં રોકાણ માટે પાયો નાખશે. સુલભતા, ભૂપ્રદેશ, લાઇટિંગ અને ક્રૂની પૃથ્વી સાથે વાતચીત કરવાની ક્ષમતા સહિત સંભવિત લેન્ડિંગ વિસ્તારોનું મૂલ્યાંકન કરતી વખતે ટીમે ક્રૂ સલામતીને ધ્યાનમાં લીધી.
આર્ટેમિસ III સપાટી પર્યટન માટે આયોજિત સાડા છ દિવસ દરમિયાન તેર સંભવિત લેન્ડિંગ સાઇટ્સને સૂર્યનાં પ્રકાશથી પ્રકાશિત કરવામાં આવશે. ચંદ્ર પર માનવીનાં પાછા ફરવાની વિચારણા અને યોજના ઘડતી વખતે સૂર્યનો પ્રકાશ ચાવીરૂપ છે કારણ કે તે શક્તિનો સ્ત્રોત પૂરો પાડી શકે છે અને અવકાશયાત્રીઓને ત્યાં થનારી આત્યંતિક તાપમાનની વિવિધતાઓથી બચાવી શકે છે. ચંદ્રનો દક્ષિણ ધ્રુવ રસપ્રદ છે કારણ કે તે પહેલાં ક્યારેય માનવીઓ દ્વારા શોધાયેલ નથી, તેનાં કાયમી છાયાવાળા પ્રદેશો બરફ જેવાં સંસાધનોને શોધખોળની તક આપી શકે છે.
પ્રદેશોની અંદરની કેટલીક સૂચિત સાઇટ્સ ચંદ્રનાં કેટલાંક સૌથી જૂનાં ભાગોમાં સ્થાયીરૂપે છાયાવાળા પ્રદેશો સાથે મળીને સ્થિત છે, છાયાવાળા પ્રદેશો અબજો વર્ષોથી સૂર્યનાં પ્રકાશનો સ્પર્શ થયો ન હોય તે અગાઉની અધ્યયનિત ચંદ્ર સામગ્રી દ્વારા ચંદ્રનાં ઇતિહાસને જાણવાની તક પૂરી પાડે છે. આર્ટેમિસ III મિશન ચોક્કસ વિજ્ઞાન ઉદ્દેશ્યો ધરાવે છે, જેમ કે ચંદ્રવૉક પર જવા માટે ક્રૂ માટે કાયમી પડછાયાવાળા પ્રદેશની બિલ્કુલ નજીક ઉતરવું, નમૂનાઓ એકત્રિત કરવાં અને ત્યાં પાણી અને બરફની રચના સમજવી, ઊંડાઈ અને જથ્થા વિશે વધુ જાણવા માટે વૈજ્ઞાનિક વિશ્લેષણ હાથ ધરવાનું ધ્યેય છે. સૌરમંડળનું અન્વેષણ કરવાં માટે એક બ્લુપ્રિન્ટ વિકસાવવાનો અર્થ એ છે કે ઉપલબ્ધ સંસાધનોનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો તે શીખવું અને તેની વૈજ્ઞાનિક અખંડિતતાને પણ જાળવી રાખવી.
ચંદ્ર પાણીનો બરફ વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિકોણથી અને સંસાધન તરીકે પણ મૂલ્યવાન છે, કારણ કે તેમાંથી જીવન સહાયક પ્રણાલીઓ અને બળતણ માટે ઓક્સિજન અને હાઇડ્રોજન મેળવી શકાય છે! આર્ટેમિસ ટીમ સંભવિત લેન્ડિંગ સાઇટ્સ વિશે વધુ ઇનપુટ મેળવવા માટે પરિષદો અને વર્કશોપ્સ યોજ્યા પછી તેની સાઇટ પસંદગીઓને સુધારશે, તેમજ કંપનીનું સ્ટારશિપ ચંદ્ર લેન્ડર ત્યાં સ્પર્શ કરી શકે તેની ખાતરી કરવા માટે સ્પેસએક્સ સાથે પરામર્શ કરશે. આર્ટેમિસ III માટે લક્ષ્ય લૉન્ચ તારીખ નક્કી થઈ ગયાં પછી સાઇટ્સની પુષ્ટિ કરવામાં આવશે. નાસાની ભાવિ યોજના નવો અધ્યાય રચશે!
– મુકેશ ઠક્કર
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.