બરસાના મથુરાથી 52 કિમી અને નવી દિલ્હીથી લગભગ 120 કિમી દૂર સ્થિત છે. બરસાના નામનો અર્થ થાય છે “પડવું, વિખેરવું અથવા ફેલાવવું.” સંતો દ્વારા સમજાવવામાં આવેલ બરસાનાનો અર્થ એ છે કે શ્રીમત રાધારાણીની દયા અને કરુણા (કરુણા, પ્રેમ) અહીં દરેક વ્યક્તિ પર ફેલાય છે, પડી રહી છે અથવા વિખેરી રહી છે. રાધાષ્ટમીએ દર વર્ષે બરસાનામાં ખૂબ જ ભવ્ય રીતે ઉજવવામાં આવે છે. રાધાષ્ટમી ઉત્સવની પૂર્વસંધ્યાએ બરસાનામાં વૃષભાનુ ગઢ ટેકરીની ટોચ પર આવેલા રાધારાની મંદિરમાં લગભગ અડધા મિલિયન ભક્તો આવે છે. બરસાના એ શ્રીમતી રાધારાનીનું શાશ્વત ઘર છે. બરસાનાનું નેતૃત્વ મુખિયા વૃષભાનુ (રાધારાણીના પિતા) દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. રાધારાની માતાનું નામ કીર્તિદા છે. વૃષભાનુ અને કીર્તિદા નાનપણમાં રાધાને મળવાથી ખૂબ ખુશ હતા પણ તેણીએ આંખો ખોલી નહીં. તે નાના કૃષ્ણના સંપર્કમાં આ્યા શ્રી રાધાએ પ્રથમ વખત તેની આંખો ખોલી. બરસાના વાસ્તવમાં ચાર ટેકરીઓ છે જે અન્ય કોઈ નહીં પરંતુ બ્રહ્માજીના ચાર માથા છે. ચાર પર્વત એટલે વૃષભાનુ ગઢ, દાન ગઢ, વિલાસ ગઢ અને માન ગઢ.
બરસાનામાં જોવાલાયક સ્થળો
રાધારાણી મંદિર: રાધારાણી મંદિર બરસાબાનું સૌથી લોકપ્રિય મંદિર છે અને વાસ્તવમાં શ્રીમતી રાધારાનીનું નિવાસસ્થાન છે. રાધારાણી મંદિરમાંથી બરસાનાનો નજારો અદભૂત છે. અહીંના દર્શન ખરેખર એક અલગ જ અનુભવ છે અને તમે નિષ્ઠાવાન પ્રાર્થના અને સ્મરણ દ્વારા શ્રી રાધાની હાજરી અનુભવી શકો છો. અહીં હોળી એક અતિ અદ્ભુત અનુભવ છે.
રાસ મંદિર: આ રાસ-સ્થાલીઓમાંનું એક છે (જ્યાં કૃષ્ણ અને રાધારાણી રાસ ઉત્સવ ઉજવે છે). તે માનવ મંદિર (રમેશ બાબા દ્વારા) દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે. રાસ મંદિરમાં સામાન્ય રીતે સવાર અને બપોરના સમયે ભક્તો માટે મફત પ્રસાદ (ભોજન) છે.
રાસ મંડપ: તે ગેબરવન ખાતે આવેલું એક અત્યંત ગોપનીય સ્થળ છે જ્યાં રાધારાણી, ગોપીઓ અને કૃષ્ણ રાસ-નૃત્ય ઉત્સવ કરતા હતા. આ સ્થાન રાગાનુગ ભક્તો માટે એક ગોપનીય પૂજા સ્થળ છે. શ્રી રાધા અને શ્રી કૃષ્ણની સ્તુતિમાં સ્થાનિક લોકગીતો ગાય છે જ્યારે ઘણી નાની વ્રજવાસી લાલીઓ રાસ નૃત્ય કરે છે. આ કોઈ સામાન્ય નૃત્ય નથી અને દૈવી દંપતીના આનંદ માટે છે.
માન મંદિર: માન મંદિર માનગઢ હિલ પર આવેલું છે અને તે તે છે જ્યાં કૃષ્ણ તેણીને મળવા ન આવ્યા પછી રાધારણી ગુસ્સે થઈ ગઈ. નીચે એક ગુફા છે જ્યાં રાધારાણી ગુસ્સે થઈને રડતી છુપાઈ જાય છે. રમેશ બાબા માન મંદિરમાં રહે છે અને તેમના માર્ગદર્શન હેઠળ બરસાનાનો મોટા ભાગનો વિકાસ આજે જે છે તેમાં થયો છે.
ચિત્રા સખી મંદિર: તે રાસ મંદિરના માર્ગ પર ચિકસૌલી ગાંવ (ગામ)માં આવેલું છે. ચિત્ર સખી એ અસ્ત સખીઓમાંની એક છે, શ્રીમતી રાધારાણીની 8 સિદ્ધાંત ગોપીઓમાંની એક છે.
કુશલ બિહારી મંદિર: જયપુર મંદિર તરીકે પણ ઓળખાય છે, કુશલ બિહારી મંદિર રાજસ્થાનના એક રાજા દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. જો કે, રાધારાણી મંદિરમાંથી દેવતાઓને સ્થળાંતર કરતા પહેલા, શ્રી રાધા રાજાના સ્વપ્નમાં આવ્યા અને તેમને સૂચના આપી કે તે રાધારાણી મંદિરમાં જ રહેવા માંગે છે. ત્યારપછી અહીં રાધા કૃષ્ણના નવા દેવતાની સ્થાપના કરવામાં આવી અને પૂજા શરૂ કરવામાં આવી. અહીંના પ્રવેશદ્વાર પર જ પકોડાની દુકાન છે જે ખરેખર અદ્ભુત પકોડા વેચે છે!
મોર કુટીર: રાસ મંદિરથી કુશલ બિહારી મંદિર જવાના માર્ગ પર, મોર કુર્તી વિલાસ ગઢ ટેકરી પર આવેલું છે. આ તે સ્થાન છે જ્યાં કૃષ્ણ અને રાધારાણી મોરના રૂપમાં નૃત્ય કરે છે. સુરદાસ, એક અંધ સંત, રાધા અને કૃષ્ણના ચિત્રને તેમના સ્વપ્નમાં શક્તિ મળ્યા બાદ મોર તરીકે નૃત્ય કરતા હતા.
પ્રેમ સરોવર: તે બરસાનાથી 800 મીટરની આસપાસ આવેલું છે અને આ તળાવ રાધા અને કૃષ્ણના આંસુ સાથે અસ્તિત્વમાં આવ્યું હતું. તેઓ સાથે હતા અને છતાં એકબીજાથી તીવ્ર અલગતા અનુભવતા હતા. તેમની આંખોમાંથી આંસુ આવવા લાગ્યા, અને જ્યારે પોપટ તેમના નામ “રાધા, કૃષ્ણ” બોલવા લાગ્યા કે તેઓ તેમના હોશમાં આવ્યા, અને તેમની આંખોમાંથી આંસુ નીકળી ગયા. આ રીતે પ્રેમ સરોવરની રચના થઈ.
પીલી પોખરા: તે તે છે જ્યાં રાધારાણીએ યસોધા મૈયા દ્વારા લગાવેલી તેની હળદર ધોઈ હતી. જ્યારે પણ છોકરાની માતા છોકરીના હાથ પર હળદર મૂકે છે, તેનો અર્થ એ થાય છે કે તેણે છોકરીને તેની વહુ તરીકે સ્વીકારી લીધી છે. એકવાર રાધારાણી નંદગાંવની મુલાકાતે ગયા હતા ત્યારે યસોદા મૈયાએ રાધરાણીના હાથ પર હળદર લગાવી હતી. રાધારાણીએ વિચાર્યું કે આંતરિક રીતે ખૂબ જ ખુશ થઈ ગઈ અને બહારથી શરમાળ બની ગઈ અને વિચાર્યું કે બરસાનાના લોકો તેણીની હળદર જોઈને શું વિચારશે, તેથી પાછા ફરતી વખતે, તેણીએ પીલી પોકરામાં તેના હાથ ધોયા. ત્યારથી પીલી પોખરાનો રંગ પીળો છે.
