સિંધુ જળ સંધિ સ્થગિત કર્યા પછી ભારતે પાકિસ્તાન સામે વધુ એક કાર્યવાહી કરી છે. હવે ભારતે બગલીહાર ડેમ દ્વારા ચિનાબ નદીનું પાણી રોકી દીધું છે. તેવી જ રીતે તે જેલમ નદી પર બનેલા કિશનગંગા બંધ અંગે કડક કાર્યવાહી કરવાની યોજના બનાવી રહી છે. એક સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે જમ્મુના રામબનમાં બગલીહાર હાઇડ્રોપાવર ડેમ અને ઉત્તર કાશ્મીરમાં કિશનગંગા હાઇડ્રોપાવર ડેમ ભારતમાં પાણી છોડવાના સમયને નિયંત્રિત કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
જમ્મુ અને કાશ્મીરના પહેલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા બાદ ભારતે દાયકાઓ જૂની સંધિને સ્થગિત કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ હુમલામાં 26 લોકો માર્યા ગયા હતા જેમાંથી મોટાભાગના પ્રવાસીઓ હતા. વિશ્વ બેંકની મધ્યસ્થી હેઠળ સિંધુ જળ સંધિ 1960 થી ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે સિંધુ નદી અને તેની ઉપનદીઓના ઉપયોગને નિયંત્રિત કરે છે.
બગલીહાર ડેમ પર વિવાદ
બગલીહાર ડેમ લાંબા સમયથી બંને પડોશીઓ વચ્ચે વિવાદનો વિષય રહ્યો છે. પાકિસ્તાને આ મામલે વિશ્વ બેંકની મધ્યસ્થી માંગી છે. પાકિસ્તાનને કિશનગંગા બંધ સામે પણ વાંધો છે. ખાસ કરીને જેલમની ઉપનદી નીલમ નદી પર તેની અસરને કારણે.
1960માં ભારતના વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુ અને પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ અયુબ ખાન દ્વારા સિંધુ જળ સંધિ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. આ એક ઐતિહાસિક કરાર હતો જે વિશ્વ બેંક દ્વારા મધ્યસ્થી કરવામાં આવ્યો હતો. તેનો ઉદ્દેશ્ય ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે જળ સંસાધનોને લઈને ભવિષ્યમાં થતા સંઘર્ષોને ટાળવાનો હતો. આ સંધિ હેઠળ ભારતને રાવી, સતલજ અને બિયાસ પર અધિકાર મળ્યો. સિંધુ, ચિનાબ, ઝેલમનું નિયંત્રણ પાકિસ્તાનને સોંપવામાં આવ્યું. જોકે ભારતને મર્યાદિત સિંચાઈ, વીજળી ઉત્પાદન અને ઘરેલું ઉપયોગ માટે મુક્તિ મળી હતી.
સિંધુ પાકિસ્તાનની જીવાદોરી છે
સિંધુ નદી પ્રણાલી પાકિસ્તાનના પાણી આધારિત અર્થતંત્રનો મુખ્ય આધાર છે. તેની મદદથી પાકિસ્તાન પશ્ચિમી નદીઓના 93% પાણીનો ઉપયોગ કરે છે. 80% ખેતીલાયક જમીન આ પાણી પર આધારિત છે. લાખો લોકોની આજીવિકા, શહેરોનું પાણી પુરવઠા નેટવર્ક અને જળવિદ્યુત ઉત્પાદન આ સિસ્ટમ પર આધારિત છે. તેથી જ્યારે ભારતે સિંધુ જળ સંધિ સ્થગિત કરવાનો સંકેત આપ્યો ત્યારે પાકિસ્તાનના રાજકીય અને લશ્કરી નેતૃત્વમાં ગભરાટ અને ગુસ્સો ફેલાયો.
