નવી દિલ્હીઃ વિશ્વ થોડા સમય પહેલા જ કોવિડ-19 વાયરસના ભયમાંથી બહાર આવી ગયું હતું પરંતુ હવે બીજા વાયરસે ચિંતા વધારી છે. આ વાયરસનું નામ એમપોક્સ (Mpox) છે, જેના સંદર્ભમાં WHOએ વૈશ્વિક જાહેર આરોગ્ય કટોકટી જાહેર કરી છે.
આરોગ્ય એજન્સીએ તેને ‘ગ્રેડ 3 ઈમરજન્સી’ તરીકે વર્ગીકૃત કરી છે જેનો અર્થ છે કે તેના પર તાત્કાલિક ધ્યાન આપવાની જરૂર છે. જાન્યુઆરી 2023 થી અત્યાર સુધીમાં આ વાયરસના વિશ્વમાં 27,000 થી વધુ કેસ નોંધાયા છે અને લગભગ 1100 મૃત્યુ નોંધાયા છે.
કોંગોના કેટલાક ભાગો ઉપરાંત આ વાયરસ હવે પૂર્વીય કોંગોથી રવાન્ડા, યુગાન્ડા, બુરુન્ડી અને કેન્યામાં ફેલાયો છે. અત્યાર સુધી એમપોક્સ વાયરસના કેસ ફક્ત આફ્રિકામાં જ જોવા મળતા હતા, પરંતુ હવે આફ્રિકાની બહાર પણ તેના કેસ મળવા લાગ્યા છે.
ભારતના પાડોશી દેશ પાકિસ્તાનમાં પણ કેસ નોંધાયો છે. પાકિસ્તાની સ્વાસ્થ્ય મંત્રાલયે એમપોક્સના પહેલાં કેસ નોંધાયા હોવાના સમાચારની પુષ્ટિ કરી છે. 34 વર્ષના પુરૂષમાં એમપોક્સના લક્ષણો જોવા મળ્યા છે અને પેશાવર સ્થિત ખૈબર મેડિકલ યુનિવર્સિટી દ્વારા તેની પુષ્ટિ કરવામાં આવી છે.
દર્દી 3 ઓગસ્ટના રોજ સાઉદી અરેબિયાથી પાકિસ્તાન પરત ફર્યો હતો અને પેશાવર પહોંચ્યા પછી તરત જ તેના શરીરમાં લક્ષણો વિકસિત થયા હતા. પબ્લિક હેલ્થ એજન્સીએ પુષ્ટિ કરી છે કે આ વાયરસનો એ જ લક્ષણ છે જે સપ્ટેમ્બર 2023 થી ડેમોક્રેટિક રિપબ્લિક ઓફ કોંગોમાં વધી રહ્યો છે અને તેને ક્લેડ 1B સબક્લેડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
ડેમોક્રેટિક રિપબ્લિક ઓફ કોંગો (DRC) એ મધ્ય આફ્રિકામાં સ્થિત એક દેશ છે, જે આફ્રિકામાં બીજા નંબરનો સૌથી મોટો અને વિશ્વનો સૌથી મોટો ફ્રેન્ચ બોલતો દેશ છે.
સ્વીડનની પબ્લિક હેલ્થ એજન્સીએ એક નિવેદન જારી કરીને કહ્યું કે, સ્ટૉકહોમમાં સારવાર માટે આવેલા એક વ્યક્તિમાં ક્લેડ I વેરિઅન્ટના કારણે એમ્પોક્સ જોવા મળ્યું છે. આફ્રિકન ખંડની બહાર ક્લેડ Iને કારણે આ પહેલો કેસ છે.
WHOએ શું કહ્યું?
ડબ્લ્યુએચઓના ડાયરેક્ટર જનરલ ડૉ. ટેડ્રોસ અધાનમ ઘેબ્રેયસસે એક ન્યૂઝ કોન્ફરન્સ દરમિયાન કહ્યું, એમપોક્સના નવા જૂથનો ઉદભવ પૂર્વી ડીઆરસી (ડેમોક્રેટિક રિપબ્લિક ઓફ કોંગો)માં તેનો ઝડપી ફેલાવો અને કેટલાક પડોશી દેશોમાં આ પ્રાપ્ત થવું ખૂબ જ ચિંતાજનક છે.
ડીઆરસી અને આફ્રિકાના અન્ય દેશોમાં અન્ય એમપોક્સ ક્લેડના ફાટી નીકળવાના ઉમેરા સાથે તે સ્પષ્ટ છે કે આ રોગચાળો રોકવા અને જીવન બચાવવા માટે આંતરરાષ્ટ્રીય પગલાંની જરૂર છે. એપિડેમિયોલોજિસ્ટ મેગ્નસ ગિસ્લેન કહે છે, એવું માનવામાં આવે છે કે દર્દી આફ્રિકાના એવા વિસ્તારની સફર દરમિયાન આ વાયરસથી સંક્રમિત થયો હતો જ્યાં હાલમાં એમપોક્સ ક્લેડ Iનો ખતરો છે.
MPOX શું છે?
એમપોક્સને સામાન્ય ભાષામાં મંકીપોક્સ કહેવાય છે જે એક વાયરલ રોગ છે. તે મંકીપોક્સ વાયરસથી થાય છે, જે ઓર્થોપોક્સ વાયરસ જીનસની એક પ્રજાતિ છે. એમપોક્સ પહેલા મંકીપોક્સ તરીકે ઓળખાતું હતું. 1958માં વાંદરાઓમાં પોક્સ જેવો રોગ ફાટી નીકળ્યો ત્યારે વૈજ્ઞાનિકો દ્વારા આ વાઈરસને સૌપ્રથમ ઓળખવામાં આવ્યો હતો. એમપોક્સ શીતળા જેવા વાયરસના જ પરિવારનો છે.
એમપોક્સ કેવી રીતે ફેલાય છે?
એમપોક્સ એક વાયરલ ચેપ છે જે મુખ્યત્વે ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિ અથવા પ્રાણીના સંપર્ક દ્વારા ફેલાય છે. એમપોક્સ ચેપગ્રસ્ત ત્વચા અથવા અન્ય જખમ જેમ કે મોં અથવા જનનાંગોના સીધા સંપર્ક દ્વારા એક વ્યક્તિથી બીજી વ્યક્તિમાં ફેલાય છે. મધ્ય અને પશ્ચિમ આફ્રિકામાં મોટાભાગના કેસો એવા લોકોમાં જોવા મળ્યા છે જેઓ ચેપગ્રસ્ત પ્રાણીઓના સંપર્કમાં હતા.
નિષ્ણાતો કહે છે કે આ ચેપ કપડા અથવા લિનન જેવી દૂષિત વસ્તુઓ, ટેટૂની દુકાનો, પાર્લર અથવા અન્ય જાહેર સ્થળોએ ઉપયોગમાં લેવાતી સામાન્ય વસ્તુઓના ઉપયોગથી પણ ફેલાય છે. ચેપગ્રસ્ત પ્રાણીઓના કરડવાથી, ખંજવાળ, ખાવાથી અથવા અન્ય પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા પણ વાયરસ પ્રાણીઓમાંથી માણસોમાં ફેલાય છે.
એમપોક્સના લક્ષણો શું છે?
એમપોક્સથી સંક્રમિત લોકો ઘણીવાર શરીર પર ફોલ્લીઓ વિકસાવે છે જે હાથ, પગ, છાતી, ચહેરા અથવા મોં પર અથવા જનનાંગોની આસપાસ દેખાઈ શકે છે. આ પુસ્ટ્યુલ્સ આખરે પુસ્ટ્યુલ્સ બનાવે છે. તે મોટા સફેદ કે પીળા પુસ્ટ્યુલ્સ પુસથી ભરેલા હોય છે અને રૂઝ આવે તે પહેલાં સ્કેબ. તેના અન્ય લક્ષણોમાં તાવ, માથાનો દુખાવો અને સ્નાયુઓમાં દુઃખાવો પણ સામેલ છે.
લસિકા ગાંઠો પણ ફૂલી શકે છે કારણ કે તેઓ વાયરસ સામે લડવાનો પ્રયાસ કરે છે, અને ભાગ્યે જ કિસ્સાઓમાં, વાયરસ જીવલેણ બની શકે છે. આનાથી સંક્રમિત વ્યક્તિ શરૂઆતના લક્ષણોથી લઈને ફોલ્લીઓ દેખાય અને પછી ઠીક થઈ જાય ત્યાં સુધી ઘણા લોકોને ચેપ લગાવી શકે છે.
લક્ષણો કેટલો સમય ચાલે છે?
સેન્ટર્સ ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન (CDC) મુજબ એમપોક્સના લક્ષણો વાયરસના સંપર્કમાં આવ્યાના 21 દિવસની અંદર દેખાવાનું શરૂ થાય છે. એમપોક્સના સંપર્કમાં આવવાથી લઈને લક્ષણો દેખાવા સુધીનો સમય 3 થી 17 દિવસનો છે. આ સમય દરમિયાન, વ્યક્તિમાં કોઈ લક્ષણો દેખાતા નથી. પરંતુ આ સમય પૂરો થયા પછી વાયરસની અસર દેખાવા લાગે છે.
એમપોક્સની સારવાર શું છે?
એમપોક્સ માટે હજુ સુધી કોઈ ચોક્કસ સારવાર નથી. જો કે, વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન પીડા અને તાવ જેવા તેના લક્ષણો માટે દવા આપવાની ભલામણ કરે છે. સીડીસી કહે છે કે જો દર્દીની રોગપ્રતિકારક શક્તિ સારી હોય અને તેને ચામડીનો રોગ ન હોય તો તે કોઈપણ સારવાર વિના પણ સાજો થઈ શકે છે. તેને ફક્ત સંભાળની જરૂર પડશે.
