નવી દિલ્હી: વર્ષનું પ્રથમ સૂર્યગ્રહણ (Solar Eclipse 2023) 20 એપ્રિલ 2023 ના રોજ થવા જઈ રહ્યું છે. આ સૂર્યગ્રહણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ બની રહેશે. આ સૂર્યગ્રહણ દરમિયાન સૂર્ય મેષ રાશિમાં બેઠો હશે અને ગુરુ મેષ રાશિમાં આવીને સૂર્ય સાથે યુતિ કરશે. વૈશાખ અમાવસ્યા પણ આ દિવસે થશે. આ સાથે એક જ દિવસમાં ત્રણ સૂર્યગ્રહણ પણ જોવા મળશે, જેને વૈજ્ઞાનિકોએ હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ નામ આપ્યું છે. ચાલો જાણીએ શું છે હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ (Hybrid Solar Eclipse) અને તેની શું અસર થશે.
આ વર્ષનું પ્રથમ સૂર્યગ્રહણ 20 એપ્રિલ, ગુરુવારે થવા જઈ રહ્યું છે. આ ગ્રહણ સવારે 7.4 થી શરૂ થશે અને બપોરે 12.29 કલાકે સમાપ્ત થશે. આ સૂર્યગ્રહણનો સમયગાળો 5 કલાક 24 મિનિટનો રહેશે. બીજી તરફ આ સૂર્યગ્રહણ પહેલા સૂર્યની રાશિમાં પરિવર્તન થશે અને સૂર્યગ્રહણના બે દિવસ બાદ દેવગુરુ ગુરુનું સંક્રમણ થશે. આ ગ્રહણ ભારતમાં દેખાશે નહીં, તેથી આ ગ્રહણનો સુતક સમયગાળો માનવામાં આવશે નહીં.
આ સૂર્યગ્રહણ ભારતમાં દેખાશે નહીં. પરંતુ આ વખતેનું સૂર્યગ્રહણ ખૂબ જ ખાસ બનવાનું છે કારણ કે આ સૂર્યગ્રહણ ત્રણ સ્વરૂપમાં જોવા મળશે. તેમાં આંશિક, પૂર્ણ અને વલયાકાર સૂર્યગ્રહણનો સમાવેશ થશે. વૈજ્ઞાનિકોએ તેને હાઇબ્રિડ સોલર એક્લિપ્સ નામ આપ્યું છે. આ હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ 100 વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર થાય છે.
આંશિક સૂર્યગ્રહણ
જ્યારે ચંદ્ર સૂર્યના નાના ભાગની સામે આવે છે અને પ્રકાશને અવરોધે છે, ત્યારે આંશિક સૂર્યગ્રહણ થાય છે.
વલયાકાર સૂર્યગ્રહણ
જ્યારે ચંદ્ર સૂર્યની મધ્યમાં આવે છે અને પ્રકાશને અવરોધે છે. પછી ચારે બાજુ પ્રકાશનું એક તેજસ્વી વર્તુળ રચાય છે. તેને રીંગ ઓફ ફાયર કહેવામાં આવે છે.
પૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ
જ્યારે પૃથ્વી, સૂર્ય અને ચંદ્ર એક સીધી રેખામાં હોય છે, જેના કારણે પૃથ્વીનો એક ભાગ સંપૂર્ણ અંધારું થઈ જાય છે, ત્યારે સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણની સ્થિતિ રચાય છે. તમે તેને કોઈપણ સાધન વિના ખુલ્લી આંખે જોઈ શકો છો.
હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ
હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ એ આંશિક, કુલ અને વલયાકાર સૂર્યગ્રહણનું મિશ્રણ છે. આ સૂર્યગ્રહણ લગભગ 100 વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર જોવા મળે છે. આ સૂર્યગ્રહણ સમયે પૃથ્વીથી ચંદ્રનું અંતર ન તો વધારે હોય છે કે ન ઓછું હોય છે. આ દુર્લભ ગ્રહણ દરમિયાન, સૂર્ય થોડી સેકન્ડો માટે રિંગ જેવો આકાર બનાવે છે, જેને આગની રિંગ કહેવામાં આવે છે.
આ સૂર્યગ્રહણ ક્યાં જોવા મળશે
આ સૂર્યગ્રહણ ભારતમાં દેખાશે નહીં. આ સૂર્યગ્રહણ કંબોડિયા, ચીન, અમેરિકા, માઈક્રોનેશિયા, મલેશિયા, ફિજી, જાપાન, સમોઆ, સોલોમન, બેરુની, સિંગાપોર, થાઈલેન્ડ, એન્ટાર્કટિકા, ઓસ્ટ્રેલિયા, ન્યુઝીલેન્ડ, વિયેતનામ, તાઈવાન, પાપુઆ ન્યુ ગીની, ઈન્ડોનેશિયા, ફિલિપાઈન્સમાં દેખાશે. દક્ષિણ હિંદ મહાસાગર અને દક્ષિણ માત્ર પેસિફિક મહાસાગર જેવા સ્થળોએ જ દેખાશે.
ગ્રહણની પૌરાણિક કથા
હિન્દુ ધર્મની પૌરાણિક કથા અનુસાર ગ્રહણનો સંબંધ રાહુ અને કેતુ ગ્રહો સાથે છે. કહેવાય છે કે સમુદ્ર મંથન દરમિયાન અમૃતથી ભરેલા કલશ માટે દેવતાઓ અને દાનવો વચ્ચે યુદ્ધ થયું હતું. પછી તે યુદ્ધમાં રાક્ષસોનો વિજય થયો અને રાક્ષસો કલશ સાથે પાતાળમાં ગયા. ત્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ મોહિની અપ્સરાનું રૂપ ધારણ કર્યું અને અસુરો પાસેથી તે અમૃતનું પાત્ર લીધું.
ત્યાર બાદ જ્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ દેવતાઓને અમૃત પીવડાવવાનું શરૂ કર્યું ત્યારે સ્વરભાનુ નામના રાક્ષસે છેતરપિંડી કરીને અમૃત પીધું હતું અને દેવતાઓને તેની જાણ થતાં જ તેમણે ભગવાન વિષ્ણુને તેના વિશે જણાવ્યું. આ પછી ભગવાન વિષ્ણુએ સુદર્શન ચક્ર વડે તેનો શિરચ્છેદ કર્યો. એવું કહેવામાં આવે છે કે સ્વરભાનુના શરીરના માત્ર બે ભાગો રાહુ અને કેતુ તરીકે ઓળખાય છે અને દેવતાઓ પાસેથી અપમાનનો બદલો લીધા પછી, તે સૂર્ય અને ચંદ્રનો બદલો લેવા માટે વારંવાર ગ્રહણ કરે છે.
