વધેલી ઉંમરથી નાખુશ ના બન રસમંજન
હજી પણ ઈશ્ક જીવે છે, ને શૈશવ અધૂરું છે
ના, પ્રેમલા-પ્રેમલી વિષેના કોઈ ફટાકા આપણે ફોડવા નથી. આ તો વધેલી ઉંમરનો ઓડકાર આવ્યો ને, ટાઈટલમાં જડી દીધો..! બાકી વાત તો વધતી ઉંમરના વરતારાની કરવી છે હંઅઅકે..? દોસ્ત..! ગમે એટલી ફેંએએફેંફેં કરો, ચઢતી ઉંમરે તો હિમાલય પણ ચઢી જવાય, પણ ઉતરતી ઉંમરે ઘરનું પગથિયું પણ એક-એક ગિરનાર જેવું લાગે..! હાંફા-હાંફાઆઆ થઇ જવાય..! ઉંમરના પાનિયા ફાંટતા-ફાંટતા અડધી કાંઠી વટાવી જાય પછી તો, શ્વાસ પણ આપણા કહ્યાસર નહિ રહે. શ્વાસ લેવા માટે પણ માણસ ભાડે રાખવો પડે, એવું થાય..!
શેર- બજારની માફક ઊંચા-નીચા થઇ જવાય..! જાણે કમજોરીનું નામ કેજરીવાલ..! ઉંમર ક્યારેય કોઈની તરફદારી પણ કરતી નથી ને વફાદારી પણ રાખતી નથી. ગમે એટલા સુંવાળા સંબંધ રાખો, તો પણ થવાની હોય તો જ આપણી થાય. નહિ તો એવી આડી ફાટે કે, ગ્લુકોઝના બાટલા સાથે ભાઈબંધી કરાવે. ઉંમર છુપાવો કે નહિ છુપાવો, સમય આવે ત્યારે ઉંમર ફણગો તો કાઢે..! ઉંમર ભલે નહિ દેખાય, પણ દેખાડી ઘણું બધું જાય..! પછી એ દેહ હોય, વસ્તુ હોય, વ્યક્તિ હોય કે સંબંધ હોય..! યુવાનીને લૂણો લાગે ત્યારે ઉંમર સ્વૈરવિહારી બની જાય.
માપમાં નહિ રહે..! શરીરને સૌંદર્યવાન બતાવવા, ભલે મોંઘામૂલના લપેડા કર્યા હોય, પણ ઉંમરનો અસ્તાચળ આવે ત્યારે ભીંડો તો કાઢે..! ઈશ્વરની ડીઝાઈનમાં ફેરફાર કરે તો ઈશ્વરને ગમતું નથી, એ નિર્વિવાદ છે. કરાય જ નહિ. ઈશ્વરને પણ ખુમારી તો હોય ને દાદૂ, કે મારા બનાવેલા મને બનાવવા નીકળે તો હું તો ભગવાન છું, કેમ ચાલે..? ઈશ્વરે આપેલા ‘બ્યુટીફીકેશન’માં કાયમી કોઈ છેડછાડ નહિ થાય. પાઘડીનો વળ છેડે આવે ત્યારે ઢાંકેલું ઉઘાડું પડે જ..! બચપણ-યુવાની અને ઘડપણને ત્રણ વિભાગમાં ભગવાને એટલે વહેંચી કે, સમયે-સમયે બધાં ઉપર એનું નિયમન રહે.
આંખ ઉપર ચશ્માંના ‘MASK’આવી જાય, મોંઢામાં ફર્નીચર આવી જાય, કાનમાં સાંભળવાના દટ્ટા આવી જાય, ટણક મારતાં ઘૂંટણીએ પાટા આવી જાય, વાળમાં ‘ડાય’આવી જાય તો માનવું કે, ઉપરવાળાની રેડ પડવા માંડી છે. એને દૈવિક નોટીસ કહેવાય..! એક વાત છે, આવો નજારો માણવા માટે ‘ઉંમર-દર્શન’જરૂરી ખરો. ઉંમરના વરતારા પામ્યા વગર, નજારા જોવા મળતાં નથી. અનુભવના મોતી મેળવવા ઉંમરને તડકામાં ઓગાળવી પડે. તો જ જીવતર જીવ્યાનું પ્રમાણપત્ર અને અનુભવીની પદવી મળે. જીવેલા જીવતરની ‘BALANCE SHEET’એટલે વૃદ્ધાવસ્થા. વૃદ્ધાવસ્થા પણ સૂર્યાસ્ત જેવું એક સૌંદર્ય છે. વધતી ઉંમરના સરવાળામાં કેટલાંય સ્વજનોને ખોયાનો આઘાત હોય, નવા સંબંધોના સરવાળા હોય, પોતે પાળેલા સાપનાં ડંખો હોય, અને જંગલી પ્રાણીઓ સાથે સંવર્ધિત થયેલા પ્રેમના ઉમળકા હોય..!
બાકી અનુભવના મોતી એમને એમ હાથમાં આવતા નથી મામૂ..! જીવતાં જીવતાં પાઘડીનો વળ હાથમાં આવે એ ઉંમરનું સરવૈયું છે..! ઉંમરનાં કામણ ક્યારેય નજર અંદાજ નહિ કરાય. ઉંમર વધે એટલે ચહેરાનો નકશો બદલાય. ભારતના નકશા જેવો ચહેરો આફ્રિકાના જંગલ જેવો લાગવા માંડે, ત્યારે માનવું કે, ઉંમરે કરવટ બદલી છે. ભગવાન બાલકૃષ્ણ જેવી મુખની મસોટી કંસ જેવી થઇ જાય તો માનવું કે, ઉંમર હાથમાંથી છટકી છે. આંખ-કાન-ગળું-હાથ-પગ-પેટ-ચામડી વગેરેનાં દર્દો ડોકટરનાં સરનામાં શોધાવવા માંડે તો માનવું કે, ઉંમરની છેલ્લી ઓવર ચાલુ થઇ ગઈ છે. ‘હેર-ડાય’કરવાથી લીલાલહેર આવતી નથી, હસતા રહેવાથી જ લીલાલહેર આવે. યુવાન હોવાનો દેખાડો કરાય, પણ તેમ કરવાથી સનાતન સત્ય વિમુખ થતું નથી. વર્ષગાંઠની ઉજવણી તો ઓછાં થયેલા વર્ષના દર્દને ઢાંકવાનું ઢાંકણ છે.
કુદરતનું સંવિધાન તો એવું કહે છે કે, વિશ્વાસઘાત અને ઉંમર એક વાર વધ્યા પછી ઘટતાં નથી. ગમે એટલાં ઊંચા ચઢો, ગુમાવેલો વિશ્વાસ અને વિતાવેલી ઉંમર ફરી સ્થાપન થતી નથી. વધતી ઉંમરનું અભિમાન રખાય, પણ સ્વ-રૂપ ઉપર ભરોસો નહિ રખાય. રૂપ ઉપરનું અભિમાન પણ નાશવંત અને ક્ષણિક છે. જે દિવસે રૂપ ઉપર અભિમાન આવે તે દિવસે જૂની ફિલ્મની ‘હીરો-હિરોઈન’ને જોઈ લેવાની. આપમેળે અભિમાનનો પરપોટો ફૂટી જશે. સાચી વાત તો એ છે કે, માણસ ઉપર ઉંમરનો અધિકાર છે, પણ ઉંમર ઉપર માણસનો કોઈ અધિકાર નથી. માણસે તો માત્ર ભોગવટો કરવાનો. બાકી સંચાલનની લગામ તો હરિના હાથમાં હોય. માણસ પાસે જનમની તારીખ છે, પણ EXPAYRI DATE ની ખબર નથી. ધારો કે, ઉંમરની વધઘટ કરવાના હવાલા જો માણસ પાસે હોત તો, નામદાર કોર્ટની માફક મરવા માટે પણ તારીખ પે તારીખ પડી હોત..! અને ઉંમરના ચોપડા પણ CA પાસે ઓડીટ કરાવવા પડ્યા હોત..! પછી તો, સહિયારી ઘાલમેલમાં ઉંમરની વધઘટ કરવાના અરસપરસ જલસા પડી ગયા હોત!
રતનજીએ એંસી વર્ષની ઉંમરે પણ વાળને સફેદી આવવા દીધી નથી. કાળાં કામ ભલે ઓછાં કર્યાં, પણ કાળા વાળ વધારે કરેલા. બુઢાપો એને પસંદ નથી, ક્યાં તો સફેદી સાથે એને ફાવતું નથી. રતનજી વાળને કાળા કરે, ને એનો બચુડો વાળને સફેદ કરે. મેં પૂછ્યું, ‘બચુડા, તું કેમ તારા વાળને સફેદ કરે છે..?’મને કહે, ‘અંકલ…! ઘરમાં એકાદ તો વડીલ જોઈએ ને..? ‘એના કપાળમાં કાંદા ફોડે..!
ટાલ જ્યારે વાળનો ગૃહત્યાગ કરે, દેવાનંદ જેવી ચાલમાં ગાબડાં પડવા માંડે, માશૂકાને બદલે વોલેટમાં દેવી-દેવતાના ફોટાઓ સ્થાન જમાવવા માંડે ત્યારે માનવું કે, ઉંમરની પાઘડીનો વળ હવે આવી રહ્યો છે. યુવાનીના રૂટની બસ બંધ થવા માંડી છે. એક વાર ઉંમર વધે એટલે શાંતિલાલમાં પણ અશાંતિ આવવા માંડે. માણસ ચીડિયો થવા માંડે. જેને ડીયર-ડાર્લિંગ-હની કે જાનૂ…થી પંપાળી હોય, એ હની જ એને હન્ટરવાળી લાગવા માંડે..! જાત ઉપરથી વિશ્વાસનું ઉઠમણું આવી જાય. હાથમાં અરીસો પકડીને છાશવારે ખાતરી કરતો રહે કે, ‘હું જેવો છું તેવો જ છું, કે પછી તિરાડ પડવા માંડી છે?‘ભૈઈઈઇ…પોતાની સેલ્ફી પોતે જ લેવાની હોય, સેલ્ફી લેવા માણસ ભાડે નહિ કરાય..! સેલ્ફી લેવામાં તો ક્ષણનો પણ સમય નહિ લાગે, પણ ઈમેજ બનાવવામાં પેઢી પણ ચાલી જાય..!
શ્રીશ્રી ભગાના ઉંમરની જેવી ૭૫ મી ઘંટડી વાગી એટલે હલબલી ગયો. મને કહે, ‘હજી તો હું ખુદને જ મળ્યો નથી અને કેલેન્ડરના પાનિયા ક્યાં ફરી ગયા, એની ખબર સુદ્ધાં ના પડી. સાલા ૧૦૦ માં હવે ૨૫ જ બાકી રહ્યા..!’એનું ચોપળું ભેજું હજી માનવા તૈયાર થયું નથી કે, હવે મારે ઢીંગલા રમવાના નથી, પણ ઢીંગલા સમેટવાના છે. મારે ઉછેરની જરૂર નથી, પણ ઉછળવાનું બંધ કરવાની નોબત આવી છે. હવે હું હાલરડાં વગર સૂઈ શકું છું ને જીવતી ઢીંગલી સાથે ‘ડેટિંગ’કરી શકું છું. ઝભલા ટોપીવાળું ટાબેરીયું નથી, પણ ‘ટોપચી’બનીને ફરી શકું છું. ધેટ્સ ઇટ્ટ..!
લાસ્ટ ધ બોલ
તમારા શરીરની નસે નસમાં સંગીત ભરેલું છે, બોસ…!
તમને કેવી રીતે ખબર પડી?
તમે ઊંઘો છો ત્યારે સંગીત નસકોરાં વાટે બહાર બહુ નીકળે છે, એટલે..!
તારા કપાળમાં કાંદા ફોડું?
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલા વિચારો લેખકના પોતાના છે.
વધેલી ઉંમરથી નાખુશ ના બન રસમંજન
હજી પણ ઈશ્ક જીવે છે, ને શૈશવ અધૂરું છે
ના, પ્રેમલા-પ્રેમલી વિષેના કોઈ ફટાકા આપણે ફોડવા નથી. આ તો વધેલી ઉંમરનો ઓડકાર આવ્યો ને, ટાઈટલમાં જડી દીધો..! બાકી વાત તો વધતી ઉંમરના વરતારાની કરવી છે હંઅઅકે..? દોસ્ત..! ગમે એટલી ફેંએએફેંફેં કરો, ચઢતી ઉંમરે તો હિમાલય પણ ચઢી જવાય, પણ ઉતરતી ઉંમરે ઘરનું પગથિયું પણ એક-એક ગિરનાર જેવું લાગે..! હાંફા-હાંફાઆઆ થઇ જવાય..! ઉંમરના પાનિયા ફાંટતા-ફાંટતા અડધી કાંઠી વટાવી જાય પછી તો, શ્વાસ પણ આપણા કહ્યાસર નહિ રહે. શ્વાસ લેવા માટે પણ માણસ ભાડે રાખવો પડે, એવું થાય..!
શેર- બજારની માફક ઊંચા-નીચા થઇ જવાય..! જાણે કમજોરીનું નામ કેજરીવાલ..! ઉંમર ક્યારેય કોઈની તરફદારી પણ કરતી નથી ને વફાદારી પણ રાખતી નથી. ગમે એટલા સુંવાળા સંબંધ રાખો, તો પણ થવાની હોય તો જ આપણી થાય. નહિ તો એવી આડી ફાટે કે, ગ્લુકોઝના બાટલા સાથે ભાઈબંધી કરાવે. ઉંમર છુપાવો કે નહિ છુપાવો, સમય આવે ત્યારે ઉંમર ફણગો તો કાઢે..! ઉંમર ભલે નહિ દેખાય, પણ દેખાડી ઘણું બધું જાય..! પછી એ દેહ હોય, વસ્તુ હોય, વ્યક્તિ હોય કે સંબંધ હોય..! યુવાનીને લૂણો લાગે ત્યારે ઉંમર સ્વૈરવિહારી બની જાય.
માપમાં નહિ રહે..! શરીરને સૌંદર્યવાન બતાવવા, ભલે મોંઘામૂલના લપેડા કર્યા હોય, પણ ઉંમરનો અસ્તાચળ આવે ત્યારે ભીંડો તો કાઢે..! ઈશ્વરની ડીઝાઈનમાં ફેરફાર કરે તો ઈશ્વરને ગમતું નથી, એ નિર્વિવાદ છે. કરાય જ નહિ. ઈશ્વરને પણ ખુમારી તો હોય ને દાદૂ, કે મારા બનાવેલા મને બનાવવા નીકળે તો હું તો ભગવાન છું, કેમ ચાલે..? ઈશ્વરે આપેલા ‘બ્યુટીફીકેશન’માં કાયમી કોઈ છેડછાડ નહિ થાય. પાઘડીનો વળ છેડે આવે ત્યારે ઢાંકેલું ઉઘાડું પડે જ..! બચપણ-યુવાની અને ઘડપણને ત્રણ વિભાગમાં ભગવાને એટલે વહેંચી કે, સમયે-સમયે બધાં ઉપર એનું નિયમન રહે.
આંખ ઉપર ચશ્માંના ‘MASK’આવી જાય, મોંઢામાં ફર્નીચર આવી જાય, કાનમાં સાંભળવાના દટ્ટા આવી જાય, ટણક મારતાં ઘૂંટણીએ પાટા આવી જાય, વાળમાં ‘ડાય’આવી જાય તો માનવું કે, ઉપરવાળાની રેડ પડવા માંડી છે. એને દૈવિક નોટીસ કહેવાય..! એક વાત છે, આવો નજારો માણવા માટે ‘ઉંમર-દર્શન’જરૂરી ખરો. ઉંમરના વરતારા પામ્યા વગર, નજારા જોવા મળતાં નથી. અનુભવના મોતી મેળવવા ઉંમરને તડકામાં ઓગાળવી પડે. તો જ જીવતર જીવ્યાનું પ્રમાણપત્ર અને અનુભવીની પદવી મળે. જીવેલા જીવતરની ‘BALANCE SHEET’એટલે વૃદ્ધાવસ્થા. વૃદ્ધાવસ્થા પણ સૂર્યાસ્ત જેવું એક સૌંદર્ય છે. વધતી ઉંમરના સરવાળામાં કેટલાંય સ્વજનોને ખોયાનો આઘાત હોય, નવા સંબંધોના સરવાળા હોય, પોતે પાળેલા સાપનાં ડંખો હોય, અને જંગલી પ્રાણીઓ સાથે સંવર્ધિત થયેલા પ્રેમના ઉમળકા હોય..!
બાકી અનુભવના મોતી એમને એમ હાથમાં આવતા નથી મામૂ..! જીવતાં જીવતાં પાઘડીનો વળ હાથમાં આવે એ ઉંમરનું સરવૈયું છે..! ઉંમરનાં કામણ ક્યારેય નજર અંદાજ નહિ કરાય. ઉંમર વધે એટલે ચહેરાનો નકશો બદલાય. ભારતના નકશા જેવો ચહેરો આફ્રિકાના જંગલ જેવો લાગવા માંડે, ત્યારે માનવું કે, ઉંમરે કરવટ બદલી છે. ભગવાન બાલકૃષ્ણ જેવી મુખની મસોટી કંસ જેવી થઇ જાય તો માનવું કે, ઉંમર હાથમાંથી છટકી છે. આંખ-કાન-ગળું-હાથ-પગ-પેટ-ચામડી વગેરેનાં દર્દો ડોકટરનાં સરનામાં શોધાવવા માંડે તો માનવું કે, ઉંમરની છેલ્લી ઓવર ચાલુ થઇ ગઈ છે. ‘હેર-ડાય’કરવાથી લીલાલહેર આવતી નથી, હસતા રહેવાથી જ લીલાલહેર આવે. યુવાન હોવાનો દેખાડો કરાય, પણ તેમ કરવાથી સનાતન સત્ય વિમુખ થતું નથી. વર્ષગાંઠની ઉજવણી તો ઓછાં થયેલા વર્ષના દર્દને ઢાંકવાનું ઢાંકણ છે.
કુદરતનું સંવિધાન તો એવું કહે છે કે, વિશ્વાસઘાત અને ઉંમર એક વાર વધ્યા પછી ઘટતાં નથી. ગમે એટલાં ઊંચા ચઢો, ગુમાવેલો વિશ્વાસ અને વિતાવેલી ઉંમર ફરી સ્થાપન થતી નથી. વધતી ઉંમરનું અભિમાન રખાય, પણ સ્વ-રૂપ ઉપર ભરોસો નહિ રખાય. રૂપ ઉપરનું અભિમાન પણ નાશવંત અને ક્ષણિક છે. જે દિવસે રૂપ ઉપર અભિમાન આવે તે દિવસે જૂની ફિલ્મની ‘હીરો-હિરોઈન’ને જોઈ લેવાની. આપમેળે અભિમાનનો પરપોટો ફૂટી જશે. સાચી વાત તો એ છે કે, માણસ ઉપર ઉંમરનો અધિકાર છે, પણ ઉંમર ઉપર માણસનો કોઈ અધિકાર નથી. માણસે તો માત્ર ભોગવટો કરવાનો. બાકી સંચાલનની લગામ તો હરિના હાથમાં હોય. માણસ પાસે જનમની તારીખ છે, પણ EXPAYRI DATE ની ખબર નથી. ધારો કે, ઉંમરની વધઘટ કરવાના હવાલા જો માણસ પાસે હોત તો, નામદાર કોર્ટની માફક મરવા માટે પણ તારીખ પે તારીખ પડી હોત..! અને ઉંમરના ચોપડા પણ CA પાસે ઓડીટ કરાવવા પડ્યા હોત..! પછી તો, સહિયારી ઘાલમેલમાં ઉંમરની વધઘટ કરવાના અરસપરસ જલસા પડી ગયા હોત!
રતનજીએ એંસી વર્ષની ઉંમરે પણ વાળને સફેદી આવવા દીધી નથી. કાળાં કામ ભલે ઓછાં કર્યાં, પણ કાળા વાળ વધારે કરેલા. બુઢાપો એને પસંદ નથી, ક્યાં તો સફેદી સાથે એને ફાવતું નથી. રતનજી વાળને કાળા કરે, ને એનો બચુડો વાળને સફેદ કરે. મેં પૂછ્યું, ‘બચુડા, તું કેમ તારા વાળને સફેદ કરે છે..?’મને કહે, ‘અંકલ…! ઘરમાં એકાદ તો વડીલ જોઈએ ને..? ‘એના કપાળમાં કાંદા ફોડે..!
ટાલ જ્યારે વાળનો ગૃહત્યાગ કરે, દેવાનંદ જેવી ચાલમાં ગાબડાં પડવા માંડે, માશૂકાને બદલે વોલેટમાં દેવી-દેવતાના ફોટાઓ સ્થાન જમાવવા માંડે ત્યારે માનવું કે, ઉંમરની પાઘડીનો વળ હવે આવી રહ્યો છે. યુવાનીના રૂટની બસ બંધ થવા માંડી છે. એક વાર ઉંમર વધે એટલે શાંતિલાલમાં પણ અશાંતિ આવવા માંડે. માણસ ચીડિયો થવા માંડે. જેને ડીયર-ડાર્લિંગ-હની કે જાનૂ…થી પંપાળી હોય, એ હની જ એને હન્ટરવાળી લાગવા માંડે..! જાત ઉપરથી વિશ્વાસનું ઉઠમણું આવી જાય. હાથમાં અરીસો પકડીને છાશવારે ખાતરી કરતો રહે કે, ‘હું જેવો છું તેવો જ છું, કે પછી તિરાડ પડવા માંડી છે?‘ભૈઈઈઇ…પોતાની સેલ્ફી પોતે જ લેવાની હોય, સેલ્ફી લેવા માણસ ભાડે નહિ કરાય..! સેલ્ફી લેવામાં તો ક્ષણનો પણ સમય નહિ લાગે, પણ ઈમેજ બનાવવામાં પેઢી પણ ચાલી જાય..!
શ્રીશ્રી ભગાના ઉંમરની જેવી ૭૫ મી ઘંટડી વાગી એટલે હલબલી ગયો. મને કહે, ‘હજી તો હું ખુદને જ મળ્યો નથી અને કેલેન્ડરના પાનિયા ક્યાં ફરી ગયા, એની ખબર સુદ્ધાં ના પડી. સાલા ૧૦૦ માં હવે ૨૫ જ બાકી રહ્યા..!’એનું ચોપળું ભેજું હજી માનવા તૈયાર થયું નથી કે, હવે મારે ઢીંગલા રમવાના નથી, પણ ઢીંગલા સમેટવાના છે. મારે ઉછેરની જરૂર નથી, પણ ઉછળવાનું બંધ કરવાની નોબત આવી છે. હવે હું હાલરડાં વગર સૂઈ શકું છું ને જીવતી ઢીંગલી સાથે ‘ડેટિંગ’કરી શકું છું. ઝભલા ટોપીવાળું ટાબેરીયું નથી, પણ ‘ટોપચી’બનીને ફરી શકું છું. ધેટ્સ ઇટ્ટ..!
લાસ્ટ ધ બોલ
તમારા શરીરની નસે નસમાં સંગીત ભરેલું છે, બોસ…!
તમને કેવી રીતે ખબર પડી?
તમે ઊંઘો છો ત્યારે સંગીત નસકોરાં વાટે બહાર બહુ નીકળે છે, એટલે..!
તારા કપાળમાં કાંદા ફોડું?
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલા વિચારો લેખકના પોતાના છે.