પોર્ટ મોરેસ્બી: દક્ષિણ પશ્ચિમ સમુદ્રના દેશ પાપુઆ ન્યુ ગિનીમાં (Papua New Guinea) રવિવારે સવારે ભૂકંપના (earthquake) જોરદાર આંચકા અનુભવાયા હતા. રિક્ટર સ્કેલ પર ભૂકંપની તીવ્રતા 7.7 નોંધવામાં આવી હતી. આ પહેલાં શરૂઆતમાં નાના આંચકા પણ આવ્યા હતા. ત્યારબાદ જોરદાર આંચકાના કારણે લોકો ઘરની બહાર આવી ગયા હતા અને અરાજકતા જેવી સ્થિતિ સર્જાઈ હતી.
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ જિયોલોજિકલ સર્વે (USGS) અનુસાર, યુએસ સંસ્થા જે ભૂકંપ પર નજર રાખે છે અને ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય સર્વેક્ષણ કરે છે. ભૂકંપનું કેન્દ્ર રાજધાની પોર્ટ માર્સેબેથી લગભગ 60 કિમી દૂર હતું. અહીં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો વિસ્તાર કાયનાન્તૂ છે. ભૂકંપ કેન્ટોન્ટુ શહેરની નજીક 61 કિલોમીટર (38 માઇલ) ની ઊંડાઇએ આવ્યો હતો. ભૂકંપના કારણે મડાંગ શહેરમાં ઘણી ઇમારતોને નુકસાન થયું છે. આ વિસ્તારમાં અવારનવાર વધુ તીવ્રતાના ભૂકંપ આવે છે. સુનામીનું એલર્ટ જાહેર કરી દેવામાં આવ્યું હતું.
USGS એ ભૂકંપ પછી સુનામીની ચેતવણી પણ જારી કરી હતી, પરંતુ સંસ્થાએ પાછળથી કહ્યું હતું કે સુનામીનો ખતરો ટળી ગયો હતો. મદંગના સ્થાનિક લોકોએ જણાવ્યું કે તેમને અચાનક જ જોરદાર આફ્ટરશોકનો અનુભવ થયો. પાપુઆ ન્યુ ગિની ઉપરાંત ઈન્ડોનેશિયામાં પણ ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા છે. ઈન્ડોનેશિયાના સુમાત્રા ટાપુ પર રવિવારે ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા હતા. રિક્ટર સ્કેલ પર તેની તીવ્રતા 6.0ની તીવ્રતા નોંધાઈ હતી.
ભૂકંપ શા માટે થાય છે?
પૃથ્વી મુખ્યત્વે ચાર સ્તરોથી બનેલી છે. આંતરિક કોર, બાહ્ય કોર, આવરણ અને પોપડો. પોપડો અને ઉપલા આવરણ કોરને લિથોસ્ફિયર કહેવામાં આવે છે. હવે આ 50 કિમી જાડા સ્તરને કેટલાક વિભાગોમાં વહેંચવામાં આવ્યું છે, જેને ટેક્ટોનિક પ્લેટ્સ કહેવામાં આવે છે. એટલે કે પૃથ્વીની ઉપરની સપાટી 7 ટેક્ટોનિક પ્લેટોથી બનેલી છે. જ્યાં પણ આ પ્લેટો એકબીજા સાથે અથડાય છે ત્યાં ભૂકંપનો ભય રહે છે. જ્યારે આ પ્લેટો એકબીજાના વિસ્તારમાં પ્રવેશવાનો પ્રયાસ કરે છે ત્યારે ધરતીકંપ આવે છે, પ્લેટો એકબીજા સામે ઘસવામાં આવે છે, તેમાંથી અપાર ઊર્જા છૂટી જાય છે અને તે ઘર્ષણ અથવા ઘર્ષણને કારણે પૃથ્વી ધ્રૂજવા લાગે છે.
રિક્ટર સ્કેલ પર ભૂકંપની તીવ્રતા
રિક્ટર સ્કેલ પર 0 થી 1.9 સુધીના ધરતીકંપને માત્ર સિસ્મોગ્રાફ દ્વારા જ શોધી શકાય છે. રિક્ટર સ્કેલ પર 2 થી 2.9 સુધીનો ભૂકંપ આવે ત્યારે થોડો ધ્રુજારી અનુભવાય છે. જ્યારે 3 થી 3.9 રિક્ટર સ્કેલ પર ભૂકંપ આવે છે, તમારી નજીકથી ટ્રક પસાર થાય છે, આવી અસર થાય છે. 4 થી 4.9 રિક્ટર સ્કેલ પર ભૂકંપના કારણે વિન્ડોઝ તૂટી શકે છે. દિવાલો પર લટકતી ફ્રેમ પડી શકે છે. જ્યારે 5 થી 5.9 ના રિક્ટર સ્કેલ પર ભૂકંપ આવે ત્યારે ફર્નિચર ખસેડી શકે છે. 6 થી 6.9 ના રિક્ટર સ્કેલ પર ભૂકંપ આવે ત્યારે ઇમારતોના પાયામાં તિરાડ પડી શકે છે. ઉપરના માળને નુકસાન થઈ શકે છે. જ્યારે 7 થી 7.9 ના રિક્ટર સ્કેલ પર ભૂકંપ આવે છે ત્યારે ઇમારતો ધરાશાયી થાય છે. જમીનની અંદર પાઈપો ફૂટી. જ્યારે 8 થી 8.9 રિક્ટર સ્કેલ પર ભૂકંપ આવે છે ત્યારે ઇમારતો સહિત મોટા પુલ તૂટી પડે છે. 9 અને તેથી વધુના રિક્ટર સ્કેલ પર ધરતીકંપના કિસ્સામાં સંપૂર્ણ વિનાશ. જો કોઈ ખેતરમાં ઊભું હોય, તો તે પૃથ્વીને લહેરાતી જોશે. જો સમુદ્ર નજીક હોય તો સુનામી આવે છે. ભૂકંપમાં, રિક્ટર સ્કેલનો દરેક સ્કેલ અગાઉના સ્કેલ કરતાં 10 ગણો વધુ શક્તિશાળી હોય છે.
