નેધરલેન્ડ્ (Netherland) ઈચ્છામૃત્યુને (Euthanasia) મંજૂરી આપનાર વિશ્વનો પ્રથમ દેશ બન્યો છે. આ જ નેધરલેન્ડની એક છોકરીએ નિર્ણય લીધો છે કે તેણે મે મહિનામાં આ દુનિયા (World) છોડી દેવી છે. આ યુવતી ફક્ત 28 વર્ષની છે. સુંદર, સુડોળ આ યુવતીનો ફોટો જોઈને તમને લાગે કે તે આવું શું કામ કરે છે? તે બીમાર છે કે પરેશાન છે? પરંતુ તેને જોઈને એવું બિલકુલ લાગતું નથી. જોકે સચ્ચાઈ એ છે કે તેને કોઈ માનસિક બીમારી છે. ડૉક્ટરે કહી દીધું છે કે આ બીમારીઓ તેને ક્યારેય છોડશે નહીં અને હવે તે તેનાથી છુટકારો મેળવવામાં મદદ કરી શકશે નહીં. તેથી જ 28 વર્ષીય ઝોરાયા ટેર બીક એ ((Zoraya ter Beek)) જીવનમાં પૂર્ણ વિરામ મુકી દેવાનું નક્કી કર્યું છે. તેણે દુનિયાને અલવિદા કહેવાનું મન બનાવી લીધું છે. આવતા મહિને એક દિવસ એવો આવશે જ્યારે ડૉક્ટરો તેને તેની બીમારીઓમાંથી હંમેશ માટે મુક્ત કરી દેશે. ઝોરાયાએ પોતાના મૃત્યુ માટે મે મહિનો પસંદ કર્યો છે.
ઝોરાયા ખૂબ અસ્વસ્થ છે પરંતુ તેના પરિજનો પ્રત્યેના તેના પ્રેમને જુઓ. તેણે નક્કી કર્યું છે કે મૃત્યુ પછી તેના મૃતદેહને બાળવામાં આવશે. આમ તો ધાર્મિક પ્રથા અનુસાર તેને કબરમાં દફનાવવો જોઈએ. તો પછી તેણે શા માટે બીજો વિકલ્પ પસંદ કર્યો? જવાબ તમારી આંખોમાં આંસુ લાવશે. વાસ્તવમાં ઝોરાયા ઈચ્છે છે કે તેના બોયફ્રેન્ડને તેની કબરને વારંવાર સાફ કરવાની તકલીફ સહન ન કરવી પડે. જો તેને તેના બોયફ્રેન્ડ માટે આટલો પ્રેમ છે તો તે શા માટે દુનિયા છોડી દેવા માંગે છે? પરંતુ સત્ય ઘણું અલગ છે. તેની પાલતુ બિલાડીને ખૂબ પ્રેમ કરતી ઝોરાયા શા માટે તેના જીવનનો ત્યાગ કરશે? કારણકે તે ડિપ્રેશન, ઓટિઝમ અને બોર્ડરલાઈન પર્સનાલિટી ડિસઓર્ડરથી પીડાય છે.
નેધરલેન્ડ એ એવો દેશ છે જેણે વિશ્વમાં પ્રથમ વખત ઈચ્છામૃત્યુને કાયદેસરની માન્યતા આપી છે. ત્યાં વર્ષ 2001માં ઈચ્છામૃત્યુને કાયદેસર કરવામાં આવી હતી અને વર્ષ 2022માં ઈચ્છામૃત્યુના 8,702 કેસ નોંધાયા હતા. ફક્ત 5 ફેબ્રુઆરીએ, નેધરલેન્ડના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ડ્રાઈસ વેન એગટે તેમની પત્ની સાથે આત્મહત્યા કરવાનું પસંદ કર્યું. એવા અહેવાલો છે કે નેધરલેન્ડ્સમાં ડિપ્રેશનની સમસ્યા સામાન્ય બની રહી છે. કદાચ આ જ કારણથી નેધરલેન્ડ સરકાર પર ઈચ્છામૃત્યુ પર કાયદો લાવવાનું દબાણ વધ્યું હશે અને તેને સંજોગોને સમજ્યા પછી જ તેની જરૂરિયાત અનુભવાઈ હશે. જોકે હવે ઘણા દેશો ઈચ્છામૃત્યુનો કાયદો લાવ્યા છે.
જાણો શું કહે છે ઝોરાયા?
ઝોરાયા કહે છે, મને મૃત્યુનો થોડો ડર લાગે છે કારણ કે તે સૌથી મોટું રહસ્ય છે. આપણે ખરેખર જાણતા નથી કે આગળ શું છે અથવા કશું જ નથી? તે ડરામણી બાબત છે. પરંતુ હું હંમેશા સ્પષ્ટ હતી કે જો રોગ મટાડવામાં ન આવે અથવા સારું ન જ થાય તેવી સ્થિતિ હશે તો હું વધુ જીવી શકીશ નહીં. હું કબરને સ્વચ્છ રાખવાનો બોજ મારા બોયફ્રેન્ડ પર નાખવા માંગતો નથી.
વધુમાં તેણે કહ્યું કે તે સમયે ડોકટરો તેને પૂરતો સમય આપશે. એવું નથી કે અંદર આવતા જ તે કહેશે – કૃપા કરીને સૂઈ જાઓ! ખૂબ મૈત્રીપૂર્ણ વાતાવરણ બનાવવામાં આવેશે, પછી તેને પૂછવામાં આવશે કે તમે તૈયાર છો કે નહીં. હું સોફા પર મારી જગ્યા લઈશ. તે ફરી એકવાર પૂછશે કે શું મારે મરવું છે? એકવાર હું ફરીથી હા કહું તો તે પ્રક્રિયા શરૂ કરશે અને મને એક સરસ પ્રવાસની શુભેચ્છા પાઠવશે. જોકે હું કહીશ કે તેઓ કહે કે એક ‘સુંદર નિદ્રા લો,’ કારણ કે મને લોકો એવું કહે તે નથી ગમતું કે ‘સુરક્ષિત યાત્રા કરો.’ સત્ય એ છે કે હું ક્યાંય જવાની નથી.
ભારતમાં પણ મળી છે ઇચ્છામૃત્યુને મંજૂરી
ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતે સૌપ્રથમ 2018માં ઈચ્છામૃત્યુને મંજૂરી આપી હતી. પરંતુ અહીં માત્ર નિષ્ક્રિય ઈચ્છામૃત્યુની મંજૂરી છે. આનો અર્થ એ છે કે ડૉક્ટરો અથવા અન્ય કોઈ પણ મૃત્યુ પામનારને મદદ કરી શકશે નહીં, ફક્ત સારવાર બંધ કરવામાં આવશે. નિષ્ક્રિય ઈચ્છામૃત્યુને પણ ત્યારે જ મંજૂરી આપી શકાય જ્યારે દર્દીને કોઈ અસાધ્ય રોગ હોય અને તેના માટે જીવિત રહેવું અશક્ય હોય. એક ઐતિહાસિક નિર્ણયમાં સુપ્રીમ કોર્ટે મરનાર વ્યક્તિને લિવિંગ વિલ લખવાની મંજૂરી આપી હતી. કોર્ટે કહ્યું કે મૃત્યુ પામનાર વ્યક્તિને અંતિમ શ્વાસ ક્યારે લેવા તે નક્કી કરવાનો અધિકાર હશે. કોર્ટે કહ્યું કે લોકોને સન્માન સાથે મરવાનો સંપૂર્ણ અધિકાર છે. ‘લિવિંગ વિલ’ એ એક લેખિત દસ્તાવેજ છે જેમાં દર્દી આગોતરી સૂચનાઓ આપે છે કે જો તે ગંભીર રીતે બીમાર હોય અથવા સંમતિ આપવા માટે અસમર્થ હોય તો તેને કેવા પ્રકારની સારવાર આપવી જોઈએ.
- 2002માં ટર્મિનેશન ઓફ લાઈફ ઓન રિક્વેસ્ટ એન્ડ આસિસ્ટેડ સ્યુસાઈડ (રિવ્યુ પ્રોસેસ) એક્ટ હેઠળ ઈચ્છામૃત્યુ અને ચિકિત્સક-આસિસ્ટેડ આત્મહત્યાને કાયદેસર બનાવનાર નેધરલેન્ડ વિશ્વનો પ્રથમ દેશ હતો.
- ઈચ્છામૃત્યુની પરવાનગી ફક્ત એવી વ્યક્તિને જ આપી શકાય કે જે કોઈ એવી બીમારીથી પીડિત હોય કે જેનાથી સુધરવાની કોઈ શક્યતા ન હોય, અસહ્ય પીડામાંથી પસાર થઈ રહી હોય અને કાળજીપૂર્વક વિચારણા કર્યા પછી વારંવાર ઈચ્છામૃત્યુ માટે કહ્યું હોય.
- આવા દર્દીએ ડૉક્ટર પાસેથી પ્રમાણપત્ર લેવું પડશે કે તેનો રોગ અસાધ્ય છે.
- આવું પ્રમાણપત્ર આપતા પહેલા ડૉક્ટરે ઓછામાં ઓછા એક અન્ય સ્વતંત્ર ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ.
મૃત્યુની પ્રક્રિયામાં તબીબી ધોરણોનું પાલન કરવું પડશે. - ઈચ્છામૃત્યુના દરેક કેસની પ્રાદેશિક સમીક્ષા સમિતિ દ્વારા સમીક્ષા કરવામાં આવે, તેની ખાતરી કરવા માટે કે તમામ કાયદાકીય જરૂરિયાતો પૂરી થઈ છે.
