લોકસભાએ બુધવારે રાત્રે લગભગ 1 વાગ્યે વકફ સુધારા બિલને બહુમતીથી પસાર કર્યું. બિલના પક્ષમાં 288 મત પડ્યા જ્યારે તેની વિરુદ્ધમાં 232 મત પડ્યા. ગૃહે વિપક્ષના તમામ સુધારાઓને ધ્વનિ મતથી નકારી કાઢ્યા. વિપક્ષી સાંસદ એનકે પ્રેમચંદ્રનના સુધારા પ્રસ્તાવ પર 1.15 વાગ્યે મતદાન થયું, જેને 231 વિરુદ્ધ 288 મતોથી નકારી કાઢવામાં આવ્યું. બોર્ડમાં બિન-મુસ્લિમ સભ્યો ન રાખવાનો પ્રસ્તાવ હતો. લોકસભામાં આ બિલ પર 12 કલાકથી વધુ સમય સુધી ચર્ચા થઈ. આ બિલ આજે રાજ્યસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યું છે જેના પર ચર્ચા ચાલી રહી છે.
ચર્ચા દરમિયાન રિજિજુએ કહ્યું કે ભારતમાં વિશ્વની સૌથી મોટી વકફ મિલકત છે અને વકફ બોર્ડ પાસે ભારતમાં સૌથી મોટી જમીન પણ છે. રેલ્વે અને સંરક્ષણ ક્ષેત્રની મિલકત એ દેશની મિલકત છે અને આ બધી વસ્તુઓનો ઉપયોગ દેશના નાગરિકોની સુવિધા અને સુરક્ષા માટે થાય છે. સુધારા પછી વકફ મિલકતનું સંપૂર્ણ ટ્રેકિંગ થશે. આનાથી ગરીબ મુસ્લિમોને ફાયદો થશે. રિજિજુએ કહ્યું કે જો મિલકત વકફમાં નોંધાયેલી હોય તો તેમાં કોઈ છેડછાડ થશે નહીં પરંતુ જે બાબતો વિવાદિત છે તેમાં કોર્ટ નિર્ણય લેશે. કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે જમીન એ રાજ્ય સરકારનો મામલો છે અને કેન્દ્ર તેમાં કોઈ દખલ કરશે નહીં.
રિજિજુએ કહ્યું કે વિધવાઓ અને અનાથ બાળકો માટે સુરક્ષા હોવી જોઈએ. તેથી જે મિલકતમાં મહિલાનો અધિકાર છે તેને વકફ મિલકત તરીકે જાહેર કરી શકાશે નહીં. આ બિલ ખાતરી કરે છે કે સમગ્ર પરિવારની મિલકતને વકફ મિલકત તરીકે જાહેર કરી શકાતી નથી.
યુપીએ સરકાર દરમિયાન દિલ્હીની ટોચની 123 મિલકતો દિલ્હી વક્ફ બોર્ડને આપવામાં આવી હતી
2013 માં તત્કાલીન સરકારે દિલ્હીના પ્રીમિયમ વિસ્તારોમાં સ્થિત 123 મિલકતોને ડી-નોટિફાઇડ કરી અને તેમને દિલ્હી વક્ફ બોર્ડને સોંપી દીધી હતી જ્યારે તેમનો કેસ કોર્ટમાં ચાલી રહ્યો હતો. આ મિલકતો શહેરી વિકાસ મંત્રાલય હેઠળ હતી. આમાં CGO કોમ્પ્લેક્સ સહિત ઘણી મહત્વપૂર્ણ મિલકતોનો સમાવેશ થાય છે. અમે એક સુધારો કર્યો છે કે જે વ્યક્તિ પાંચ વર્ષથી ઇસ્લામનું પાલન કરે છે તે જ મિલકતને વકફ તરીકે જાહેર કરી શકે છે. ઉપરાંત શિયા અને સુન્ની જેવા મુસ્લિમોના તમામ વર્ગના લોકોને વકફ બોર્ડમાં સામેલ કરવામાં આવશે. અમે વક્ફ બોર્ડને સમાવિષ્ટ બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. સેન્ટ્રલ વક્ફ કાઉન્સિલના 22 સભ્યોમાંથી ત્રણ સાંસદ અને 10 સભ્યો મુસ્લિમ સમુદાયના હોઈ શકે છે. મુસ્લિમોમાં પણ બે સભ્યો મહિલાઓ હોવી જોઈએ. વક્ફ કાઉન્સિલમાં ચારથી વધુ બિન-મુસ્લિમ સભ્યો રહેશે નહીં. આ ઉપરાંત બે ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશ, એક સચિવ સ્તરના અધિકારી અને ચાર પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિઓ હોઈ શકે છે.
2013માં રચાયેલી JPC અને 2024માં રચાયેલી JPCના કામ વચ્ચેનો તફાવત
રિજિજુએ કહ્યું કે દેશની આઝાદી પછી 1954 માં રાજ્યોમાં વકફ અંગે એક બોર્ડની રચના કરવામાં આવી હતી. આ અંગેનો વિગતવાર કાયદો 1995માં આવ્યો. વકફ અંગે સ્પષ્ટ કાયદા બનાવવામાં આવ્યા. વર્ષ 2013 માં યુપીએ સરકારે ચૂંટણી સમયે વકફ કાયદામાં કેટલાક ફેરફારો કર્યા. તે સમયે JPC ની રચના પણ કરવામાં આવી હતી જેમાં 13 સભ્યો હતા. આ વખતે 31 સભ્યો હતા. તે વખતે JPC ની 22 બેઠકો હતી અને આ વખતે 36 બેઠકો હતી. તે સમયે 14 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે ચર્ચા કરવામાં આવી હતી અને આ વખતે 25 રાજ્યોની સાથે ઘણી અન્ય સંસ્થાઓ અને સાંસદો સાથે ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. ઉપરાંત લાખો સૂચનો પ્રાપ્ત થયા હતા. અગાઉ સમિતિએ ફક્ત જમ્મુ, શ્રીનગર અને લેહની મુલાકાત લીધી હતી પરંતુ આ વખતે સમિતિના સભ્યોએ 10 શહેરોની મુલાકાત લીધી.
ધાર્મિક બાબતોમાં દખલગીરીનો કોઈ પ્રશ્ન જ નથી
કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે એવો પ્રશ્ન જ ઊભો થતો નથી કે મુસ્લિમોના ધાર્મિક મામલાઓમાં કે વકફના મામલાઓમાં બિન-મુસ્લિમોની કોઈ દખલગીરી હશે. જો કોઈ મુસ્લિમ પોતે ટ્રસ્ટ બનાવીને પોતાની મિલકતનું સંચાલન કરવા માંગતો હોય તો તેને વક્ફ બોર્ડમાં સામેલ કરવાની કોઈ જરૂર નથી. આમાં કોઈ દખલગીરી થઈ શકે નહીં. જો કોઈ વ્યક્તિ પોતાની મિલકત વકફ બોર્ડને આપે છે તો વકફ બોર્ડ તે મિલકતનું સંચાલન કરે છે અને વકફ બોર્ડ ફક્ત મિલકતનું સંચાલન કરવા માટે જ છે, ધાર્મિક બાબતોમાં દખલગીરીનો કોઈ પ્રશ્ન જ નથી. વકફ મિલકતની દેખરેખ રાખતા મુતવલ્લી પર દેખરેખ રાખવા માટે વકફ બોર્ડની રચના કરવામાં આવી છે.
