મંગળવારે લેબનોનમાં કંઈક એવું થયું જેણે આખી દુનિયાને ચોંકાવી દીધી. લેબનોનમાં શ્રેણીબદ્ધ પેજર બ્લાસ્ટ થયા છે જેમાં ત્રણ હજારથી વધુ લોકો ઘાયલ થયા છે અને ઘણા લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા છે. ઘાયલોમાં સશસ્ત્ર જૂથ હિઝબુલ્લાહના સભ્યો અને ડોકટરોનો સમાવેશ થાય છે. હુમલા કરતાં આમાં ઉપયોગમાં લેવાતી પેજર ટેક્નોલોજીની વધુ ચર્ચા થઈ રહી છે. મોબાઈલના આગમન પહેલા પેજરનો ઉપયોગ સંદેશાવ્યવહારના માધ્યમ તરીકે થતો હતો. જો કે ઇઝરાયેલ સાથે ચાલી રહેલા સંઘર્ષ વચ્ચે તાજેતરના સમયમાં હિઝબુલ્લાના સભ્યો દ્વારા તેને અપનાવવામાં આવ્યું છે. આ હુમલા પાછળ ઈઝરાયેલનો હાથ હોવાનો દાવો કરવામાં આવ્યો છે. લેબનોનના વિદેશ મંત્રાલયે વિસ્ફોટોને ઈઝરાયેલનો સાયબર હુમલો ગણાવ્યો છે. યુએસ સ્ટેટ ડિપાર્ટમેન્ટે કહ્યું કે અમેરિકા માહિતી એકઠી કરી રહ્યું છે.
લેબનીઝ રાજધાની બેરૂતના દક્ષિણ ઉપનગરો દહિયા અને પૂર્વીય બેકા ખીણમાં લગભગ બપોરે 3:30 વાગ્યે (સ્થાનિક સમય) વિસ્ફોટો શરૂ થયા હતા. આ વિસ્ફોટો થોડીક સેકન્ડ કે મિનિટો માટે નહિ પરંતુ લગભગ એક કલાક સુધી ચાલુ રહ્યા હતા. પેજર હુમલામાં દેશના ઘણા વિસ્તારો પ્રભાવિત થયા હતા. આ હુમલામાં ખાસ કરીને બેરૂતના દક્ષિણી ઉપનગરોને નિશાન બનાવવામાં આવ્યા હતા જે ગીચ વસ્તીવાળા વિસ્તારને હિઝબોલ્લાહનો ગઢ માનવામાં આવે છે. વિસ્ફોટો બાદ દુકાનદારો અને રસ્તા પર ચાલતા લોકો પડી ગયા હતા. હુમલામાં એક બાળક સહિત ઓછામાં ઓછા નવ લોકો માર્યા ગયા અને લગભગ 3,000 ઘાયલ થયા. વિસ્ફોટોથી લેબનોનની હોસ્પિટલોમાં અરાજકતા ફેલાઈ ગઈ હતી.
હિઝબુલ્લાહ શા માટે પેજરનો ઉપયોગ કરી રહ્યો હતો?
લેબનીઝ સંગઠન હિઝબુલ્લાહ લાંબા સમયથી તેની સૈન્ય વ્યૂહરચના તરીકે ગુપ્તતાનો ઉપયોગ કરી રહ્યું છે. આ વ્યૂહરચના હેઠળ, હિઝબુલ્લાહના લોકો ઇઝરાયેલ અને અમેરિકન જાસૂસી સોફ્ટવેર દ્વારા હેકિંગથી બચવા માટે હાઇ-ટેક સાધનોનો ઉપયોગ કરતા નથી. હિઝબોલ્લાહના સભ્યો આંતરિક સંચાર નેટવર્ક દ્વારા એકબીજા સાથે વાતચીત કરે છે. હિઝબુલ્લાહે દક્ષિણ લેબનોનમાં તેના સભ્યો અને તેમના પરિવારોને તેમના મોબાઇલ ફોન બંધ કરવા કહ્યું હતું. દક્ષિણ લેબનોનમાં જ સરહદ પાર ઈઝરાયલી દળો સાથે લડાઈ ચાલી રહી છે. હિઝબોલ્લાહનું માનવું હતું કે ઈઝરાયેલ તે ઉપકરણો દ્વારા તેના નેટવર્કની ગતિવિધિઓ પર નજર રાખી શકે છે. “ફોન બંધ કરો, તેને દાટી દો, તેને લોખંડના બોક્સમાં મૂકો અને તેને લોક કરો,” હિઝબુલ્લાના એક નેતાએ ફેબ્રુઆરીમાં કહ્યું હતું. તમારા અને તમારી પત્ની અને તમારા બાળકોના હાથમાં રહેલો સેલ ફોન ખૂની છે.’
ઇઝરાયેલની ગુપ્તચર એજન્સી મોસાદે મંગળવારના વિસ્ફોટોના મહિનાઓ પહેલા હિઝબોલ્લાહ દ્વારા ઓર્ડર કરાયેલા 5,000 તાઇવાન બનાવટના પેજરની અંદર હળવા વિસ્ફોટકો ઇન્સ્ટોલ કર્યા હતા, રોઇટર્સે એક વરિષ્ઠ લેબનીઝ સુરક્ષા સ્ત્રોતને ટાંકીને અહેવાલ આપ્યો હતો. ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સના અહેવાલમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે આ પેજર્સ ઈઝરાયેલ દ્વારા તાઈવાનની ગોલ્ડ એપોલો કંપની પાસેથી મંગાવવામાં આવ્યા હતા અને તેને હિઝબુલ્લાહને મોકલવાના હતા. તેમાં એક સ્વીચ પણ લગાવવામાં આવી હતી જેથી દૂરથી વિસ્ફોટ કરી શકાય. લેબનોનથી સામે આવેલી તસવીરોમાં ગોલ્ડ એપોલોના પેજર્સ ક્ષતિગ્રસ્ત જોવા મળે છે. CNN એ અહેવાલ આપ્યો છે કે ફોટામાં બતાવેલ પેજરમાંથી ઓછામાં ઓછું એક ગોલ્ડ એપોલો AR924 મોડલ હતું. દરમિયાન ગોલ્ડ એપોલોના સ્થાપકે જણાવ્યું હતું કે કંપનીએ લેબનોન બોમ્બ ધડાકામાં વપરાતા પેજર બનાવ્યા નથી. તાઈવાનના એક વરિષ્ઠ સુરક્ષા અધિકારીએ સીએનએનને જણાવ્યું કે ગોલ્ડ એપોલોએ જાન્યુઆરી 2022 અને ઓગસ્ટ 2024 વચ્ચે તાઈવાનથી લગભગ 2.60 લાખ પેજર મોકલ્યા પરંતુ લેબનોન મોકલવામાં આવતા સાધનોનો કોઈ રેકોર્ડ નથી.
લેબનોન મોકલવામાં આવે તે પહેલા ઈઝરાયેલે પેજરના બેચમાં વિસ્ફોટક સામગ્રી છુપાવી હતી. નિષ્ણાતોએ શંકા વ્યક્ત કરી છે કે માત્ર બેટરી જ વિસ્ફોટ કરવા માટે પૂરતી હશે. ન્યુકેસલ યુનિવર્સિટીના લિથિયમ-આયન બેટરી સલામતીના નિષ્ણાત પોલ ક્રિસ્ટેનસેને રોઇટર્સને જણાવ્યું હતું કે આ પ્રકારની બેટરીને સંડોવતા અગાઉના કેસ કરતાં નુકસાન અલગ હતું. ક્રિસ્ટેનસેને જણાવ્યું હતું કે પ્રમાણમાં નાની બેટરીઓ આગ પકડે છે.
ઑસ્ટિન ખાતે યુનિવર્સિટી ઑફ ટેક્સાસમાં મિકેનિકલ એન્જિનિયરિંગના પ્રોફેસર ઑફોડાઇક ઇઝેકોયેએ રોઇટર્સને જણાવ્યું હતું કે સામાન્ય રીતે માત્ર સંપૂર્ણ ચાર્જ થયેલી બેટરી જ આગ પકડી શકે છે અથવા વિસ્ફોટ કરી શકે છે. જો બેટરી 50% કરતા ઓછી ચાર્જ થયેલ હોય તો તે ગેસ અને બાષ્પ છોડે છે, પરંતુ આગ અથવા વિસ્ફોટનું કારણ બનશે નહીં. પ્રોફેસર એઝેકોયે જણાવ્યું હતું કે જે લોકોના પેજરને નુકસાન થયું છે તે તમામ લોકો માટે સંપૂર્ણ ચાર્જ થયેલ બેટરી હોવી અશક્ય છે.
રોઈટર્સે 2018ના પુસ્તક ‘રાઈઝ એન્ડ કિલ ફર્સ્ટ’ને ટાંકીને જણાવ્યું હતું કે ઈઝરાયેલની ગુપ્તચર દળોએ અગાઉ દુશ્મનોને નિશાન બનાવવા માટે અંગત ફોનમાં વિસ્ફોટકો લગાવ્યા હતા. હેકર્સ વ્યક્તિગત ઉપકરણોમાં ખોટા કોડ દાખલ કરી રહ્યાં છે જેના કારણે તેઓ વધુ ગરમ થાય છે અને ક્યારેક વિસ્ફોટ થાય છે.
