દુનિયામાં એક ડઝનથી વધુ યુદ્ધ રોકવાનો દાવો કરનારા અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ વેનેઝુએલા નામના દેશ સાથે યુદ્ધ કરવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ વેનેઝુએલાના રાષ્ટ્રપતિ નિકોલસ માદુરો પર ભારે નારાજ છે, કારણ કે તેઓ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના ઇશારા પર ચાલવા તૈયાર નથી. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની નજર વેનેઝુએલાના ખનિજ તેલના ભંડાર પર છે પણ માદુરો અમેરિકન કંપનીઓને ખનિજ તેલની ઇજારાશાહી આપવા તૈયાર નથી. નિકોલસ માદુરો પર દબાણ વધારવા ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ તેમના પર જાતજાતના જૂઠા આરોપો લગાવી રહ્યા છે.
તા. ૧૦ ડિસેમ્બરના રોજ, અમેરિકાએ વેનેઝુએલાના દરિયાકાંઠે એક ટેન્કર જપ્ત કર્યું અને આરોપ લગાવ્યો કે તે પ્રતિબંધિત ખનિજ તેલ લઈ જઈ રહ્યું હતું. આ દક્ષિણ અમેરિકન દેશની નજીક અમેરિકાનાં યુદ્ધજહાજો તૈનાત છે. ડ્રગ્સ વહન કરતી બોટો પર અમેરિકાના હુમલામાં ત્યાં તૈનાત બોટો પરનાં ડઝનબંધ લોકો માર્યા ગયાં હતાં. દરમિયાન, ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રે માદુરોની ધરપકડ તરફ દોરી જતી માહિતી માટે જાહેર કરાયેલા ઇનામને પણ બમણું કરી દીધું છે.
અમેરિકાએ કેરેબિયન ટાપુ પર ૧૫,૦૦૦ સૈનિકો તૈનાત કર્યા છે, જેમાં વિમાનવાહક જહાજો, માર્ગદર્શિત-મિસાઇલ વિનાશક અને ઉભયજીવી હુમલો કરનારાં જહાજો સહિત વિવિધ યુદ્ધજહાજો પણ છે. ૧૯૮૯માં પનામા પર અમેરિકાના આક્રમણ પછી આ પ્રદેશમાં સૌથી મોટી જમાવટનું કારણ અમેરિકામાં ફેન્ટાનાઇલ અને કોકેઈનની દાણચોરી અટકાવવાનું છે. વિશ્વનું સૌથી મોટું વિમાનવાહક જહાજ યુએસએસ ગેરાલ્ડ ફોર્ડ તૈનાત કરાયેલાં જહાજોમાં સામેલ હતું.
આ જહાજ પરથી અમેરિકન હેલિકોપ્ટરોએ વેનેઝુએલાના દરિયાકાંઠાના પાણીમાં તેલ ટેન્કરને કબજે કરતાં પહેલાં ઉડાન ભરી હતી. અમેરિકાનું કહેવું છે કે ટેન્કરનો ઉપયોગ પ્રતિબંધિત ખનિજ તેલના પરિવહન માટે થઈ રહ્યો હતો. વેનેઝુએલાએ આ કાર્યવાહીને આંતરરાષ્ટ્રીય ચાંચિયાગીરી ગણાવી છે. છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં અમેરિકાનાં સુરક્ષા દળોએ આંતરરાષ્ટ્રીય પાણીમાં ડ્રગ્સનું વહન કરતી બોટો પર ૨૦ થી વધુ હુમલા કર્યા છે, જેમાં ૮૦ થી વધુ લોકો માર્યા ગયાં છે. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પનું વહીવટીતંત્ર કહે છે કે તે ડ્રગ હેરફેર કરનારાઓ સાથે સશસ્ત્ર સંઘર્ષમાં રોકાયેલ છે.
અમેરિકાએ બોર્ડ પર રહેલાં લોકોને ડ્રગ આતંકવાદીઓ અથવા નાર્કો-આતંકવાદીઓ તરીકે વર્ણવ્યા છે, પરંતુ કાનૂની નિષ્ણાતો કહે છે કે આ હુમલાઓ કાયદેસર લશ્કરી લક્ષ્યો સામે નહોતા. ૨ સપ્ટેમ્બરના રોજ થયેલો પહેલો હુમલો ખાસ કરીને તપાસ હેઠળ છે, કારણ કે તેમાં એક નહીં પણ બે હુમલાઓ સામેલ હતા અને પહેલા હુમલામાં બચી ગયેલાં લોકો બીજા હુમલામાં માર્યા ગયાં હતાં. આંતરરાષ્ટ્રીય ફોજદારી અદાલતના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ફરિયાદીએ જણાવ્યું હતું કે અમેરિકાની લશ્કરી કાર્યવાહી શાંતિકાળમાં નાગરિકો પર આયોજિત અને વ્યવસ્થિત હુમલાઓની શ્રેણીમાં આવે છે.
તેના જવાબમાં વ્હાઇટ હાઉસે કહ્યું કે તેણે પોતાના કિનારા પર ઝેર લાવવા માંગતી કાર્ટેલથી અમેરિકાને બચાવવા માટે સશસ્ત્ર સંઘર્ષના કાયદા હેઠળ કાર્યવાહી કરી છે.નાર્કોટિક્સ વિરોધી નિષ્ણાતો કહે છે કે વેનેઝુએલા વૈશ્વિક ડ્રગ હેરફેરમાં પ્રમાણમાં નાનો ખેલાડી છે, જે એક ટ્રાન્ઝિટ દેશ તરીકે કામ કરે છે, જેના દ્વારા અન્ય દેશોમાં ઉત્પાદિત ડ્રગ્સની દાણચોરી કરવામાં આવે છે. તેનો પડોશી દેશ કોલંબિયા વિશ્વમાં કોકેઈનનો સૌથી મોટો ઉત્પાદક છે, પરંતુ તેમાંથી મોટા ભાગનું કોકેઈન વેનેઝુએલા દ્વારા નહીં પણ અન્ય માર્ગો દ્વારા અમેરિકા પહોંચે છે.
યુએસ ડ્રગ એન્ફોર્સમેન્ટ એડમિનિસ્ટ્રેશનના ૨૦૨૦ ના અહેવાલ મુજબ એવો અંદાજ છે કે અમેરિકા પહોંચતું લગભગ ત્રણ-ચતુર્થાંશ કોકેન પેસિફિક દ્વારા દાણચોરી કરવામાં આવે છે, જ્યારે કેરેબિયનમાં હાઇ-સ્પીડ બોટ દ્વારા માત્ર એક નાનો ભાગ આવે છે. સપ્ટેમ્બરમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે અમેરિકાના લશ્કરી અધિકારીઓને જણાવ્યું હતું કે જે બોટોને નિશાન બનાવવામાં આવી હતી તે સફેદ પાવડરથી ભરેલી હતી, જે મુખ્યત્વે ફેન્ટાનાઇલ અને અન્ય દવાઓ છે. ફેન્ટાનાઇલ એક કૃત્રિમ દવા છે, જે હેરોઇન કરતાં ૫૦ ગણી વધુ શક્તિશાળી છે અને અમેરિકામાં ઓપીઓઇડ ઓવરડોઝથી થતાં મૃત્યુનું મુખ્ય કારણ બની ગઈ છે. જો કે, ફેન્ટાનાઇલનું ઉત્પાદન મોટે ભાગે મેક્સિકોમાં થાય છે અને તે લગભગ સંપૂર્ણપણે જમીન માર્ગે, તેની દક્ષિણ સરહદ દ્વારા અમેરિકામાં પ્રવેશ કરે છે. યુએસ ડ્રગ એન્ફોર્સમેન્ટ એડમિનિસ્ટ્રેશનના ૨૦૨૫ નેશનલ ડ્રગ થ્રેટ એસેસમેન્ટ રિપોર્ટમાં ફેન્ટાનાઇલના સ્રોત તરીકે વેનેઝુએલાનું નામ આપવામાં આવ્યું નથી.
માદુરો સરકાર માટે ખનિજ તેલ વિદેશી આવકનો મુખ્ય સ્રોત છે અને આ ક્ષેત્રનો નફો સરકારના બજેટના અડધાથી વધુ હિસ્સો ધરાવે છે. તે હાલમાં દરરોજ લગભગ ૯,૦૦,૦૦૦ બેરલ તેલની નિકાસ કરે છે, જેમાં ચીન તેનો સૌથી મોટો ખરીદદાર છે. જો કે અમેરિકાના અંદાજ મુજબ વેનેઝુએલા પાસે વિશ્વનો સૌથી મોટો સાબિત ક્રુડ ઓઇલ ભંડાર છે. રિપોર્ટ કહે છે કે વેનેઝુએલા તેનો ઉપયોગ ખૂબ જ ઓછો કરે છે. ૨૦૨૩માં વેનેઝુએલાએ વૈશ્વિક ક્રુડ ઓઇલના માત્ર ૦.૮ ટકાનું જ ઉત્પાદન કર્યું હતું. અમેરિકાએ વેનેઝુએલાના આ આરોપને ફગાવી દીધો હતો કે માદુરો સરકાર વિરુદ્ધ લેવામાં આવેલાં પગલાં તેલ ભંડારો પર કબજો કરવાનો પ્રયાસ હતો.
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ કહે છે કે લાખો વેનેઝુએલાનાં લોકો અમેરિકામાં ઘૂસી રહ્યાં છે અને તેઓ ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ્સના પૂર માટે માદુરોને દોષી ઠેરવે છે. આ સ્થળાંતર કરનારાઓ ૨૦૧૩થી દેશના આર્થિક સંકટ અને દમનને કારણે દેશ છોડીને ભાગી ગયેલા લગભગ ૮૦ લાખ વેનેઝુએલાનાં લોકોમાં સામેલ છે. જો કે ટ્રમ્પે કોઈ પુરાવા આપ્યા ન હતા. તેમણે માદુરો પર તેમની જેલો અને માનસિક આશ્રયસ્થાનો ખાલી કરવાનો અને કેદીઓને બળજબરીથી અમેરિકામાં મોકલવાનો આરોપ મૂક્યો હતો. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે અમેરિકામાં દવાઓ, ખાસ કરીને ફેન્ટાનાઇલ અને કોકેઇનના વધતા પુરવઠાને રોકવા પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે.
તેમણે વેનેઝુએલાની બે ગેંગ – ટ્રેન ડી અરાગુઆ અને કાર્ટેલ ડી લોસ સોલ્સને વિદેશી આતંકવાદી સંગઠનો તરીકે સૂચિબદ્ધ કર્યા છે અને આરોપ લગાવ્યો છે કે બીજું જૂથ પોતે માદુરો દ્વારા સંચાલિત છે. માદુરોએ ટ્રમ્પના આ નિવેદનની સખત નિંદા કરી છે કે તેઓ કાર્ટેલના નેતા છે. તેમણે અમેરિકા પર આરોપ લગાવ્યો છે કે તેઓ ડ્રગ્સ સામેના યુદ્ધનો ઉપયોગ તેમને દૂર કરવા અને વેનેઝુએલાના વિશાળ તેલ ભંડાર પર કબજો મેળવવા માટે કરી રહ્યા છે. વિશ્લેષકોએ કહ્યું છે કે કાર્ટેલ ડી લોસ સોલ્સ એ કોઈ એક નેતા કે ગૌણ અધિકારીઓ ધરાવતી સંગઠિત ગેંગ નથી. તેના બદલે તે એક શબ્દ છે, જેનો ઉપયોગ ભ્રષ્ટ અધિકારીઓનું વર્ણન કરવા માટે થાય છે, જેઓ કોકેનને વેનેઝુએલામાંથી પસાર થવા દે છે.
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે નિકોલસ માદુરોને તેમના પરિવાર સાથે વેનેઝુએલા છોડવા માટે એક અઠવાડિયાનું અલ્ટીમેટમ આપ્યું હતું. માદુરોએ સલામત માર્ગની ઓફરનો ઇનકાર કર્યો છે. સમયમર્યાદાના એક દિવસ પછી ટ્રમ્પે વેનેઝુએલાની આસપાસના હવાઈ ક્ષેત્રને બંધ કરવાની જાહેરાત કરી છે. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે વેનેઝુએલાના ડ્રગ તસ્કરો સામે જમીન પર કાર્યવાહી કરવાની ધમકી આપી છે, પરંતુ આવી કાર્યવાહી કેવી રીતે થશે તે સમજાવ્યું નથી. ડાબેરી રાષ્ટ્રપતિ હ્યુગો ચાવેઝ અને તેમની યુનાઇટેડ સોશ્યાલિસ્ટ પાર્ટી ઓફ વેનેઝુએલા હેઠળ વર્તમાન રાષ્ટ્રપતિ નિકોલસ માદુરો પ્રખ્યાત થયા છે.
માદુરો, જે અગાઉ બસ ડ્રાઇવર અને યુનિયન નેતા હતા, તેમણે ચાવેઝનું સ્થાન લીધું અને તેઓ ૨૦૧૩ થી રાષ્ટ્રપતિ છે. ચાવેઝ અને માદુરો છેલ્લાં ૨૬ વર્ષથી સત્તામાં છે. તેમની પાર્ટીએ રાષ્ટ્રીય સભા, ન્યાયતંત્રના મોટા ભાગ અને ચૂંટણી પરિષદ સહિત અનેક મુખ્ય સંસ્થાઓ પર નિયંત્રણ મેળવ્યું છે. ૨૦૨૪ માં માદુરોને રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીના વિજેતા જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા, જ્યારે વિપક્ષી મત ગણતરીઓએ દર્શાવ્યું હતું કે તેમના ઉમેદવાર એડમંડો aગોન્ઝાલેઝ ભારે બહુમતીથી જીત્યા હતા. ગોન્ઝાલેઝે મુખ્ય વિપક્ષી નેતા મારિયા કોરિના માચાડોનું સ્થાન લીધું, જેમને ચૂંટણી લડવાથી પ્રતિબંધિત કરવામાં આવ્યાં હતાં. માચાડોને ઓક્ટોબરમાં નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. મહિનાઓ સુધી છુપાયા પછી માચાડો ડિસેમ્બરમાં પ્રતિબંધોને અવગણીને એવોર્ડ મેળવવા માટે ઓસ્લો પહોંચ્યાં હતાં.
– આ લેખમાં પ્રગટ થયેલાં વિચારો લેખકનાં પોતાના છે.
