નવી દિલ્હી: ચંદ્રયાન-3 (Chandrayaan3) અત્યારે 40,400 કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ઝડપે પૃથ્વીની આસપાસ ફરે છે. હવે 01 ઓગસ્ટ 2023ની મધ્યરાત્રિ 12 થી 12.30 ની વચ્ચે તેને લુનર ટ્રાન્સફર ટ્રેજેક્ટરીમાં મૂકવામાં આવશે. એટલે કે ચંદ્રયાન-3 લાંબા પ્રવાસ પર જશે. લગભગ પાંચ દિવસની મુસાફરી પછી એટલે કે 5 ઓગસ્ટે તે ચંદ્રની પ્રથમ બાહ્ય ભ્રમણકક્ષામાં જશે. એટલે કે, ચંદ્ર બાઉન્ડ નેવિગેશન શરૂ થશે.
ચંદ્રયાન-3માં જીપીએસ સિસ્ટમ લગાવવામાં આવી નથી. વાસ્તવમાં અવકાશમાં કોઈ જીપીએસ સિસ્ટમ કામ કરતી નથી. તો પછી ઉપગ્રહો અને અવકાશયાનને તેમનો રસ્તો કેવી રીતે ખબર પડે? તેને કઈ રીતે ખબર પડે કે કઈ દિશામાં જવું છે? આવી સ્થિતિમાં, અવકાશયાનમાં લાગેલા સ્ટાર સેન્સર મદદ કરે છે.
ચંદ્રયાન-3માં ઘણા કેમેરા છે. સ્ટાર સેન્સર લગાવવામાં આવ્યા છે. જેના દ્વારા તે અવકાશમાં દિશા શોધે છે. આ માટે તે ધ્રુવ, તારા અને સૂરજની મદદ લે છે. તે રાત્રે ધ્રુવ તારો અને દિવસ દરમિયાન સૂર્યથી માર્ગ અને દિશાનું જ્ઞાન લે છે. વાસ્તવમાં ધ્રુવ તારા જે ધ્રુવ સ્ટાર તરીકે પણ ઓળખાય છે. તે ઉત્તર દિશા તરફ નિર્દેશ કરે છે. મતલબ કે જો તમે તેની તરફ જઈ રહ્યા છો તો તમે ઉત્તર દિશામાં જઈ રહ્યા છો. તેનાથી વિપરીત, દક્ષિણ આ રીતે પૂર્વ અને પશ્ચિમ ઓળખાય છે.
ધ્રુવ તારો સાચી દિશા બતાવે છે
ધ્રુવ તારા માત્ર જમીન પર જ નહીં પણ અંતરિક્ષમાં પણ મુસાફરી કરવામાં મદદ કરે છે. તે ઊંડા અંધારાવાળી જગ્યામાં પૃથ્વી પરથી દેખાતો સૌથી તેજસ્વી તારો છે. એટલા માટે અવકાશયાન અથવા ઉપગ્રહો તેના દ્વારા મુસાફરી કરે છે. રાત્રે તેની મદદ લો. જ્યારે દિવસ દરમિયાન તેઓ સૂર્યની દિશા પ્રમાણે આગળ વધે છે.
ઈસરોનું આગામી આયોજન શું છે?
1 ઓગસ્ટ: આ દિવસે ચંદ્રયાન-3ને ચંદ્ર ટ્રાન્સફર ટ્રેજેક્ટરીમાં મૂકવામાં આવશે. એટલે કે તે ચંદ્ર તરફ લાંબા હાઈવે પર જશે.
5 ઓગસ્ટ: ચંદ્રયાન-3 ચંદ્રની પ્રથમ ભ્રમણકક્ષામાં પ્રવેશ કરશે. ઓગસ્ટ 6: ચંદ્રયાન-3ને ચંદ્રની બીજી ભ્રમણકક્ષામાં દાખલ કરવામાં આવશે.
9 ઓગસ્ટ: ચંદ્રયાન-3ને ચંદ્રની ત્રીજી ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવામાં આવશે. 14 ઓગસ્ટ: ચંદ્રયાન-3ને ચંદ્રની ચોથી કક્ષામાં મૂકવામાં આવશે.
16 ઓગસ્ટ: ચંદ્રયાન-3 ચંદ્ર તરફ તેની પાંચમી ભ્રમણકક્ષા કરશે. 17 ઓગસ્ટ: ચંદ્રયાન-3નું પ્રોપલ્શન મોડ્યુલ અને લેન્ડર મોડ્યુલ અલગ થશે. અલગ થતાં પહેલાં, બંને મોડ્યુલ ચંદ્રની આસપાસ 100X100 કિમીની ભ્રમણકક્ષામાં રહેશે.
18 ઓગસ્ટ: ડી-આર્બિટ્રિંગ એટલે કે ડી-બૂસ્ટિંગ શરૂ થશે. લેન્ડર મોડ્યુલની સ્પીડ ઓછી થશે. તેને 180 ડિગ્રીનું પરિભ્રમણ આપીને વિરુદ્ધ દિશામાં ફેરવશે. તેની ઝડપ ઘટાડવા માટે. આ ભ્રમણકક્ષામાંથી ચંદ્ર તરફ જવા માટે ઝડપ 2.38 કિલોમીટર પ્રતિ સેકન્ડથી ઘટીને 1 કિલોમીટર પ્રતિ સેકન્ડ થઈ જશે.
20 ઓગસ્ટ: બીજી વખત ડીઓર્બીટીંગ થશે. ચંદ્રયાન-3ને 100X30 કિમીની ચંદ્ર ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવામાં આવશે.
23 ઓગસ્ટ: ચંદ્રયાન-3નું લેન્ડર સાંજે 5.47 વાગ્યે ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરશે.
ચંદ્રયાન-3માં એવા ઉપકરણો છે જે જાતે જ લેન્ડિંગ કરી શકશે
ચંદ્રયાન-3માં લેસર અને આરએફ આધારિત અલ્ટીમીટર, લેસર ડોપ્લર વેલોસીટી મીટર છે. આ તેના એન્જિનને વેગ આપવા અથવા તેને ઝડપી કરવામાં મદદ કરે છે. ઓનબોર્ડ કમ્પ્યુટર નક્કી કરશે કે કયું એન્જિન કયા સમયે અને કેટલા સમય માટે ચાલુ રહેશે. વાહન કઈ દિશામાં જશે? ચંદ્રયાન-2ના ઓર્બિટરે ઉતરાણની જગ્યા નક્કી કરી છે.
