કેન્દ્ર સરકાર મતદાર ID અને આધાર કાર્ડને લિંક કરવાની તૈયારી કરી રહી છે. આ અંગે મંગળવારે ચૂંટણી પંચ અને યુનિક આઇડેન્ટિફિકેશન ઓથોરિટી ઓફ ઇન્ડિયા (UIDAI) ના અધિકારીઓની બેઠક યોજાઈ હતી. આ માટે ટૂંક સમયમાં નિષ્ણાતોનો અભિપ્રાય લેવામાં આવશે. કમિશનનું કહેવું છે કે મતદાર કાર્ડને આધાર સાથે લિંક કરવાનું કામ હાલના કાયદા અને સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્દેશો અનુસાર કરવામાં આવશે. અગાઉ 2015 માં પણ આવો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશ બાદ તે બંધ થઈ ગયું હતું.
ચૂંટણી પંચે કહ્યું કે બંધારણના અનુચ્છેદ 326 મુજબ મતદાનનો અધિકાર ફક્ત ભારતના નાગરિકને જ આપી શકાય છે પરંતુ આધાર ફક્ત વ્યક્તિની ઓળખ છે. તેથી એવો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો કે મતદાર ફોટો આઈડી કાર્ડને આધાર સાથે લિંક કરવા માટે તમામ કાયદાઓનું પાલન કરવામાં આવશે.
મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર જ્ઞાનેશ કુમારના નેતૃત્વમાં ચૂંટણી કમિશનર ડો. સુખબીર સિંહ સંધુ અને ડો. વિવેક જોશીએ નવી દિલ્હીના નિર્વાચન સદન ખાતે કેન્દ્રીય ગૃહ સચિવ, કાયદાકીય વિભાગના સચિવ, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજી મંત્રાલયના સચિવ અને UIDAIના CEO અને ચૂંટણી પંચના ટેકનિકલ નિષ્ણાતો સાથે બેઠક યોજી હતી. બેઠકમાં નિર્ણય લેવામાં આવ્યો કે મતદાર ઓળખ કાર્ડને આધાર સાથે લિંક કરવાનું કામ બંધારણના અનુચ્છેદ 326 ની જોગવાઈઓ અનુસાર કરવામાં આવશે. એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે યુનિક આઇડેન્ટિફિકેશન ઓથોરિટી ઓફ ઇન્ડિયા અને ચૂંટણી પંચના ટેકનિકલ નિષ્ણાતો ટૂંક સમયમાં આ સંદર્ભમાં વધુ ચર્ચા કરશે.
લિંકિંગ પ્રક્રિયા શું છે?
આ કાયદો મતદાર યાદીઓને આધાર ડેટાબેઝ સાથે સ્વૈચ્છિક રીતે જોડવાની મંજૂરી આપે છે. સરકારે સંસદમાં જણાવ્યું છે કે આધાર-મતદાર કાર્ડને લિંક કરવાની પ્રક્રિયા પહેલાથી જ ચાલી રહી છે. પ્રસ્તાવિત લિંકિંગ માટે કોઈ લક્ષ્ય કે સમયરેખા નક્કી કરવામાં આવી ન હતી. સરકારે એમ પણ કહ્યું કે જે લોકો પોતાના આધાર કાર્ડને મતદાર યાદી સાથે લિંક નહીં કરે તેમના નામ મતદાર યાદીમાંથી કાઢી નાખવામાં આવશે નહીં.
ચૂંટણી પંચે એપ્રિલ 2025 પહેલા સૂચનો માંગ્યા
ભારતીય ચૂંટણી પંચ (ECI) ના સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર મતદાર-આધારને જોડવાનો ઉદ્દેશ્ય આગામી ચૂંટણીઓ પહેલા ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતા, સમાવેશીતા અને કાર્યક્ષમતા વધારવાનો છે. ચૂંટણી પંચ 31 માર્ચ પહેલા ચૂંટણી નોંધણી અધિકારીઓ (ERO), જિલ્લા ચૂંટણી અધિકારીઓ (DEO) અને મુખ્ય ચૂંટણી અધિકારીઓ (CEO) ના સ્તરે બેઠકો યોજશે. આ માટે છેલ્લા 10 વર્ષમાં પ્રથમ વખત ચૂંટણી પંચે 30 એપ્રિલ, 2025 સુધીમાં કાનૂની માળખામાં તમામ રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય-માન્યતા પ્રાપ્ત રાજકીય પક્ષો પાસેથી સત્તાવાર રીતે સૂચનો માંગ્યા છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે મતદાર ઓળખપત્રને આધાર સાથે લિંક કરવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે
ચૂંટણી પંચ પહેલાથી જ મતદાર ID ને આધાર સાથે લિંક કરવાનો પ્રયાસ કરી ચૂક્યું છે. 2015 માં ચૂંટણી પંચે માર્ચ 2015 થી ઓગસ્ટ 2015 દરમિયાન રાષ્ટ્રીય મતદાર યાદી શુદ્ધિકરણ કાર્યક્રમ (NERPAP) હાથ ધર્યો હતો. તે સમયે ચૂંટણી પંચે 30 કરોડથી વધુ મતદાર ઓળખપત્રોને આધાર સાથે લિંક કરવાની પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટે મતદાર ID ને આધાર સાથે લિંક કરવા પર રોક લગાવ્યા બાદ આ પ્રક્રિયા અટકી ગઈ.
બંધારણમાં મતદાર ID ને આધાર સાથે લિંક કરવાની જોગવાઈ
બંધારણમાં મતદાર ઓળખપત્રને આધાર સાથે લિંક કરવાની પણ જોગવાઈ છે. એવું કહેવાય છે કે લોક પ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ 1950 જેને ચૂંટણી કાયદા (સુધારા) અધિનિયમ 2021 તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે તેની કલમ 23 મુજબ ચૂંટણી નોંધણી અધિકારી સ્વૈચ્છિક ધોરણે ઓળખ સ્થાપિત કરવા માટે હાલના અથવા સંભવિત મતદારોને આધાર નંબર પ્રદાન કરવાની માંગ કરી શકે છે. આ કાયદો મતદાર યાદીઓને આધાર ડેટાબેઝ સાથે સ્વૈચ્છિક રીતે જોડવાની મંજૂરી આપે છે.
